19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/1

1.1

Europejska unia gospodarcza, społeczna i polityczna wciąż nie została utworzona. Natomiast unia walutowa została wprowadzona bez wystarczająco rozwiniętych aspektów społeczno-gospodarczych, choć jej skutki społeczno-gospodarcze są znaczne. Podjęto działania prowadzące do utworzenia unii finansowej, fiskalnej i bankowej, lecz nie zadbano o odpowiednie środki budżetowe na politykę wspierającą wzrost gospodarczy i spójność społeczną. Jednocześnie prace nad ustanowieniem unii społecznej i politycznej utknęły w martwym punkcie. Niemniej unia gospodarcza, walutowa i społeczna są od siebie uzależnione, wzajemnie się wspierają i wzmacniają. Wspólnie powinny prowadzić do Europy bardziej namacalnej, osadzonej w prawdziwym życiu, do której obywatele mogą się odwoływać, do której inwestorzy, pracownicy i konsumenci mogą mieć zaufanie, za którą mogą czuć się odpowiedzialni, Europy bardziej dynamicznej, dbającej o konkurencyjność i inteligentny wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu, która stwarza klimat sprzyjający działalności gospodarczej i zatrudnieniu oraz zapewnia faktyczne poszanowanie wszystkich praw społecznych. Bez takiej równowagi unia polityczna nie ma przed sobą żadnej przyszłości.

1.2

Stopa bezrobocia w UE-27 zwiększyła się od 7 % w 2008 r. do 10,9 % w lutym 2013 r. co przekłada się na 26,4 mln bezrobotnych. Jednocześnie stopa bezrobocia w strefie euro osiągnęła 12 %, podniosła się w 19 krajach i obniżyła w 8. 5,7 mln młodych ludzi pozostaje bez pracy w UE-27 (23,5 %), podczas gdy na początku 2013 r. w Stanach Zjednoczonych ogólna stopa bezrobocia wynosiła 7,7 %, a w Japonii 4,2 % (1). Dane te są całkowicie sprzeczne z celami wytyczonymi w strategii „Europa 2020”. EKES uważa więc, że absolutnym priorytetem jest zajęcie się kwestią malejącej konkurencyjności, przyspieszenie wzrostu, stworzenie nowych miejsc pracy, a także zmniejszenie ubóstwa. Niezbędne jest wdrożenie wzmocnionego mechanizmu nadzorowania wpływu polityki gospodarczej i walutowej na sytuację społeczną i na rynek pracy państw członkowskich. Uważa także, że do postanowień, które są przedmiotem nadzoru nad krajową polityką gospodarczą w ramach semestru europejskiego należy dodać politykę społeczną i politykę zatrudnienia. EKES twierdzi, że takie podejście jest nie tylko pilną reakcją na szokujące dane przytoczone powyżej, lecz jest także w pełni zgodne z postanowieniami art. 9 TFUE dotyczącymi celów w zakresie społecznego i zrównoważonego rozwoju UE. Społeczny wymiar UGW wymaga przejrzystych instrumentów, wskaźników i celów jakościowych i ilościowych, które byłyby tak samo wiążące jak zobowiązania ekonomiczne i finansowe związane z UGW. To przede wszystkim w taki właśnie sposób liderzy UE ponownie przybliżają swojemu społeczeństwu europejskie ideały.

1.3

Trzeba więc opracować nowy europejski program działań socjalnych, który będzie towarzyszył inicjatywom zmierzającym do ściślejszej unii finansowej, bankowej i fiskalnej. W programie należy wytyczyć jasne i konkretne cele, tak ilościowe, jak i jakościowe, na podstawie celów już określonych w strategii „Europa 2020” i dalej je rozwinąć. Chodzi tu zwłaszcza o wsparcie wysiłków na rzecz reindustrializacji Europy, zmniejszenie i zlikwidowanie masowego bezrobocia, zagwarantowanie podstawowych praw socjalnych, promowanie przedsiębiorczości i nowego zatrudnienia, zwalczanie zjawiska ubóstwa, wspieranie włączenia społecznego, ułatwianie inwestycji socjalnych, upowszechnianie szkolnictwa wyższego i szkoleń oraz prace dotyczące ładu społecznego i aktywnego uczestnictwa w realizacji projektu integracji europejskiej oraz poczucia odpowiedzialności za ten projekt. Nowy europejski program działań socjalnych powinien być realizowany, w zależności od potrzeby, za pomocą przedsięwzięć pozalegislacyjnych i legislacyjnych w całej UE, bądź w ramach wzmocnionej współpracy. Powinien on łącznie obejmować europejski pakiet budżetowych środków stymulacyjnych, europejski pakiet w sprawie inwestycji społecznych, europejskie analizy oddziaływania społecznego, europejską gwarancję dla młodzieży i jednolity europejski paszport umiejętności, a także zapewniać poszanowanie horyzontalnej klauzuli społecznej, podstawowych praw socjalnych i aktywności obywatelskiej. W programie należy także rozważyć i upowszechniać prawo obywateli europejskich do minimalnego dochodu gwarantowanego.

1.4

EKES pragnie zaproponować dwie nowe inicjatywy eksperymentalne, mianowicie: 1) emisję europejskich obligacji społecznych na wiarygodne finansowo projekty inwestycji społecznych, za pośrednictwem europejskiego funduszu działań socjalnych, z pomocą kompetentnych w tej dziedzinie władz unijnych, a finansowanych przez podmioty społeczeństwa obywatelskiego (prywatne, publiczne i ze środowisk biznesu), które będą ich właścicielami i zarządcami, a zarazem w sposób przejrzysty będą je nadzorowały; oraz 2) ustanowienie europejskiej sieci szkolnictwa dla niezatrudnionych pracowników, która oferowałaby możliwości długoterminowego korzystania z wysokiej jakości, efektywnej edukacji dostosowanej do potrzeb rynku i wydawała w tym celu kupony uprawniające do korzystania z transgranicznego szkolnictwa, a także wzorowane na Erasmusie programy wymiany oparte na transferze punktów kredytowych mające pomóc niezatrudnionym pracownikom w odkryciu nowych horyzontów edukacyjnych, w rozwinięciu nowych umiejętności kognitywnych i zawodowych oraz otwierające przed nimi nowe drogi rozwoju zawodowego i umożliwiające im znalezienie zatrudnienia na europejskim rynku pracy. Jednocześnie Europa pozwalająca na swobodne przemieszczanie się wymaga bezpieczniejszej i zaktualizowanej bazy umożliwiającej mobilność (np. odpowiednie prawo do informacji i pomocy podczas pracy w innych państwach członkowskich), by ułatwić przemieszczanie się ludności w obrębie UE w poszukiwaniu pracy na całym jej obszarze i zapewniającej równe warunki uczciwej konkurencji i poszanowanie podstawowych praw społecznych i umów zbiorowych.

2.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny otwarcie wzywa do ogólnego przyspieszenia tworzenia unii gospodarczej, społecznej i politycznej.

2.2

Unia gospodarcza powinna obejmować unię finansową i bankową wraz ze wspólnym systemem gwarancji depozytów oraz wspólny fundusz restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków oraz z ogólnoeuropejskim nadzorem, a także unię fiskalną, która powinna opierać się na wspólnych instrumentach dłużnych objętych ramami dyscypliny budżetowej, konsolidacji fiskalnej i bardziej dynamicznym europejskim modelu wzrostu stanowiącym ramy odniesienia dla obywateli i do którego mogą mieć zaufanie inwestorzy, producenci, pracownicy i konsumenci. Należy zadać kres ciągłej niepewności dotyczącej integralności strefy euro, ponieważ odbija się to negatywnie na zaufaniu obywateli i przedsiębiorstw. Szczyt w czerwcu 2012 r., wraz z Paktem na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia oraz zaplanowanym wykorzystaniem na ten cel, w nadziei na uzyskanie efektu dźwigni, 180 mld euro, a także zapowiedź EBC podjęcia wszelkich działań, by przerwać błędne koło, w które uwikłane są słabe banki, dług państwowy i niestabilne spready, dają powody, by z ufnością myśleć o pracach nad europejskimi ramami gospodarczymi. Europie potrzebny jest nowy program inwestycyjny (2), by wykorzystać zasoby do wspierania ponownego uprzemysłowienia, przywrócić wzrost i rozwiązać problem bezrobocia.

2.3

Jest to jednak niepełny obraz sytuacji. Jednocześnie bowiem środki oszczędnościowe przynoszą skutki, które mają bardzo negatywny wpływ na spójność społeczną, ochronę socjalną, na rynek pracy sprzyjający włączeniu społecznemu oraz na poziom ubóstwa. Obecnie w UE 26 mln osób nie ma pracy a 120 mln doświadcza ubóstwa i wykluczenia społecznego. Cele dotyczące ożywienia gospodarczego, stabilności walutowej, zrównoważonego wzrostu i konkurencyjności nie zostaną osiągnięte bez wymiaru społecznego w nowej formie. Na wiosennym Szczycie Rady Europejskiej w dniach 14-15 marca 2013 r. uznano w końcu tę sytuację i wezwano państwa członkowskie do uznania „polityk socjalnych za siłę napędową zarządzania gospodarczego”, zwłaszcza poprzez zmianę ukierunkowania europejskiego semestru tak, by wspierał on zatrudnienie, inwestycje społeczne, włączenie społeczne i uwzględnienie celów społecznych (3). Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjmuje do wiadomości to nowe uwypuklenie znaczenia polityki społecznej na poziomie krajowym, uważa jednak, że przywództwo ogólnoeuropejskie jest także potrzebne w odniesieniu do działań socjalnych, inwestycji społecznych i porównywania wyników działań socjalnych.

2.4

Wobec tego nadszedł czas, by stworzyć filar społeczny unii gospodarczej i walutowej w obrębie Europy socjalnej, bowiem w przeciwnym wypadku pod znakiem zapytania stawiamy poparcie obywateli dla całego projektu integracji europejskiej. Faktycznie obecne rozbieżności nierówności społecznych w Europie nie tylko podważają zrównoważone rozwiązania w zakresie wzrostu gospodarczego i spójności społecznej, lecz także stanowią istotne wyzwanie w kontekście zbliżających się wyborów do Parlamentu Europejskiego, w których startują kandydaci, którzy szukają europejskiego wymiaru ożywienia gospodarczego, i spoglądający w stronę alternatyw krajowych. Wybory do Parlamentu Europejskiego będą okazją do skupienia się na tych kwestiach i oddania głosów w tych sprawach. Istotne jest, by były one odskocznią a nie hamulcem dla projektu ściślejszej integracji europejskiej, Europy bliższej obywatelom, rodzinom i przedsiębiorstwom; Europy bardziej społecznej.

2.5

Podstawowe prawa społeczne są nierozerwalnie związane z prawami obywatelskimi i politycznymi, a obowiązek ich przestrzegania i propagowania jest zapisany w traktatach. Jako członkowie trojki, Komisja i EBC muszą przestrzegać podstawowych praw społecznych we wszystkich swoich działaniach. W ramach społecznego wymiaru UGW Komisja powinna skutecznie monitorować i oceniać zobowiązania w zakresie podstawowych praw społecznych, a także zapewniać ich pełną realizację.

3.1

W 2008 r. Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny przyjął opinię rozpoznawczą sporządzoną na wniosek prezydencji francuskiej. Stwierdził w niej potrzebę wylansowania nowego europejskiego programu działań socjalnych. W opinii odwołano się do pionierskich prac Komitetu, który pomagał w wylansowaniu Wspólnotowej karty socjalnych praw podstawowych pracowników, do europejskiego programu działań socjalnych z 1989 r. i wynikających z nich zdobyczy socjalnych związanych z jednolitym rynkiem, traktatem i ogólnie z działaniami UE. W dokumencie przekonywano, że nowy program działania UE w dziedzinie społecznej „jest potrzebny, aby rozwój społeczny UE dotrzymywał kroku zmianom zachodzącym w gospodarce i na rynku”. Niestety pomimo poparcia, jakie propozycja Komitetu zyskała podczas nieformalnego posiedzenia rady ministrów ds. zatrudnienia i spraw społecznych w okresie prezydencji francuskiej w Radzie UE, wkrótce w kontekście kryzysu gospodarczego znalazła się na drugim planie na okres pięciu kolejnych lat, kiedy próbowano uratować unię gospodarczą i walutową oraz doprowadzić do większej spójności gospodarczej w strefie euro. Z pewnością nadszedł właśnie czas, by ponownie zastanowić się nad europejskim programem działań socjalnych, by przyspieszyć i podtrzymać prace nad nowymi formami zarządzania gospodarczego, którym towarzyszyć będą równorzędne działania dotyczące spójności społecznej i polityki społecznej.

3.2

W opinii z 2008 r. Komitet apelował o wielopoziomowe sprawowanie rządów w ramach nowego programu europejskich działań w dziedzinie społecznej, opierającego się na działaniach prawnych, dialogu społecznym i obywatelskim, współregulacji i samoregulacji, otwartej koordynacji, wprowadzeniu polityki społecznej do głównego nurtu polityki, zacieśnionej współpracy i prawie obywateli do podejmowania inicjatyw. W dokumencie nie narzucono żadnej hierarchii ze względu na formy działania, jedynie z punktu widzenia ich skuteczności, utrzymano metodę wspólnotową oraz poszanowanie nowej horyzontalnej klauzuli społecznej (art. 9 TFEU). Wezwano w nim także do przyjęcia zobowiązań finansowych, na przykład poprzez lepiej ukierunkowane wykorzystywanie i większą dostępność Europejskiego Funduszu Społecznego, ewentualny europejski fundusz innowacji społecznych używany jako wsparcie nowych eksperymentalnych inicjatyw społecznych, a także pomysł „wykorzystania ogólnoeuropejskich pożyczek na rozwój infrastruktury społecznej”.

3.3

Od tamtej chwili Komitet coraz częściej wzywa do stosowania metody wspólnotowej i do poszanowania wiążącego charakteru horyzontalnej klauzuli społecznej. Konkretnie zaproponował także wprowadzenie europejskiego paktu na rzecz inwestycji społecznych, by zagwarantować, że przeciwwagą dla środków oszczędnościowych i półautomatycznych kar nakładanych w ramach zarządzania gospodarczego i wdrażania europejskiego semestru, są oceny skutków społecznych, poszanowanie podstawowych praw socjalnych, rzeczywiste zobowiązanie się do realizacji celów dotyczących zwalczania zjawiska ubóstwa wytyczonych w strategii „Europa 2020” i ogólne ustanowienie europejskiego „ładu społecznego”.

3.4

Pomyślnym sygnałem dla Komitetu było podkreślenie przez Parlament Europejski zapotrzebowania na „pakt społeczny dla Europy” i na „wskaźniki zatrudnienia i wskaźniki społeczne” w ramach „wiążącego nadzoru nad dyscypliną budżetową”, by roczna analiza wzrostu gospodarczego, uwzględniała „zrównoważony charakter modelu społecznego” oraz „zintegrowane ramy polityki społecznej i zatrudnienia” jako piąty element strategii na rzecz unii gospodarczej i walutowej  (4). Komitet przychylnie odniósł się do celu, który Rada Europejska wytyczyła sobie w zakresie przygotowania na posiedzenie w czerwcu 2013 r. (5) środków i wiążącego harmonogramu działań na rzecz „społecznego wymiaru unii gospodarczej i walutowej”. Podobnie komisarz László Andor zauważył potrzebę wypracowania „unii walutowej o ludzkiej twarzy”. Stwierdził także, iż „wymiar społeczny unii gospodarczej i walutowej musi polegać na tym, że zasady rządzące unią gospodarczą i walutową, mechanizmy nią zarządzające, mechanizm zdolności fiskalnych oraz pozostałe instrumenty polityczne zapewniają jednoczesną realizację zarówno celów efektywności gospodarczej, jak i sprawiedliwości społecznej” (6). Dla Komitetu zachęcające są także konkluzje przedstawione na trójstronnym szczycie społecznym w dniu 15 marca br. przez przewodniczącego Rady Hermana Van Rompuya, który stwierdził, że „europejski model społeczny pozostaje ważnym atutem i stanowi o przewadze konkurencyjnej na arenie światowej” oraz dodał, że „musimy opracować mechanizmy, które pozwolą zmniejszyć różnice społeczne w Unii” (7). Pakiet w sprawie inwestycji społecznych opublikowany przez Komisję Europejską zmierza w kierunku opracowania wskaźników dotyczących wymiaru społecznego. Zawiera on wskazówki dla państw członkowskich dotyczące wspierania systemu ochrony socjalnej i włączenia społecznego (8). Niemniej Komitet uważa, że tablica danych dotyczących bezrobocia i nierówności społecznych w UE wymaga również ram bardziej odpowiadających działaniom ogólnoeuropejskim. Wobec tego Komitet potwierdza, jak dalece potrzebny jest kompleksowy i proaktywny europejski program działań socjalnych, któremu towarzyszy wielopoziomowy system rządów, obejmujący kompetentne europejskie organa władzy, podmioty i strony zainteresowane zarówno działaniami ustawodawczymi, jak i nieustawodawczymi. Miałby on służyć realizacji celów społecznych wytyczonych w strategii „Europa 2020”, a nawet ich udoskonaleniu.

4.1

Europejski semestr musi obejmować poziom odniesienia dotyczący zatrudnienia i włączenia społecznego w obrębie tych samych ram nadzoru co ramy stosowane do koordynacji polityki gospodarczej i reform strukturalnych. Wymierne europejskie cele w zakresie zatrudnienia i kwestii socjalnych muszą odpowiadać zasadom stabilności i wzrostu, które rządzą celami dotyczącymi zadłużenia i deficytu, i być z nimi zintegrowane. Związane z nimi mechanizmy dostosowawcze powinny zostać zastosowane, by zmniejszyć nierówności tak makroekonomiczne jak społeczne i mieć na celu promowanie inteligentnego, zrównoważonego wzrostu, dobrych warunków zatrudnienia, dostępu do przystępnych cenowo wysokiej jakości usług świadczonych w interesie ogólnym oraz zmniejszenia nierówności społecznych w całej UE. Krótkoterminowej efektywności gospodarczej nie wolno osiągać kosztem długoterminowych inwestycji w kapitał społeczny. Działania na rzecz konsolidacji budżetowej trzeba oceniać w odniesieniu do ich wpływu na wzrost, zatrudnienie i włączenie społeczne. Europejskie mechanizmy na rzecz solidarności powinny towarzyszyć reformom strukturalnym. Aby obywatele UE popierali prawdziwą unię gospodarczą i walutową, krajowym programom reform muszą towarzyszyć odpowiedni dialog społeczny i dialog obywatelski organizowany w ramach dynamiki europejskiego wymiaru społecznego, która nie pociąga za sobą „wyścigu do dna”, prowadzącego do równania w dół, deflacji płacowej i niższego zagregowanego popytu. Należy zagwarantować autonomię rokowań zbiorowych, a europejski dialog społeczny powinien odgrywać zasadniczą rolę w nowym zarządzaniu gospodarczym. Ogólnounijne prawa podstawowe muszą być lepiej monitorowane i szanowane.

4.2

Środki na Europejski Fundusz Społeczny i Europejski Fundusz Dostosowania do Globalizacji należy podnieść do poziomu adekwatnego do tego, co przewodniczący Rady Herman Van Rompuy określił jako „ludzką tragedię i zagrożenie społeczne” w odniesieniu do sytuacji społecznej i zatrudnienia w Europie (9). Oczywiste jest, że będzie to wymagać „obowiązkowego i kompleksowego przeglądu WRF”, o co wniesiono w rezolucji PE z dnia 13 marca br. (10) W ramach wymienionych powyżej mechanizmów elastyczności, negocjacji prowadzonych obecnie przez PE i Radę oraz wysoce pożądanego przeglądu strukturalnego wieloletnich ram finansowych po wyborze nowego Parlamentu Europejskiego, należałby przynajmniej przywrócić środki przewidziane w pierwotnym wniosku Komisji Europejskiej, także poprzez odpowiedniejsze odwoływanie się do przewidzianych zasobów własnych UE, m.in. poprzez znaczne zwiększenie zasobów na Fundusz Spójności Terytorialnej, fundusz społeczny, środki na edukację i kształcenie oraz Fundusz Dostosowania do Globalizacji.

4.3

Jednocześnie UE powinna lepiej i odpowiedzialnie wspomagać inwestycje społeczne i wspierającą rolę gospodarki społecznej, zwłaszcza poprzez ponowne wprowadzenie europejskiego statutu stowarzyszeń i towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, wyraźne uwzględnienie w planowaniu funduszy strukturalnych programów w zakresie zakładania i rozwijania przedsiębiorstw społecznych, ułatwienia w zakresie oznakowań społecznych oraz środki wyrównawcze i specjalne mechanizmy zamówień publicznych dla firm charakteryzujących się walorami socjalnymi. Należy także stworzyć europejski fundusz innowacji społecznych, by ponownie wprowadzić cenne ponadnarodowe projekty pilotażowe mające na celu zaradzenie dyskryminacji i stawiania na słabszej pozycji na rynku pracy, których znaczenie zostało podważone w chwili, gdy Komisja Europejska zrezygnowała z programu Equal.

4.4

Konieczne jest również przedsięwzięcie wszystkich niezbędnych działań i środków na rzecz zatrudnienia, by przeprowadzić reindustrializację Europy i osiągnąć cel, którym jest 20-procentowy udział przemysłu w PKB do 2020 r. EKES podkreśla znaczenie, jakie ma dla przedsiębiorstw konkurencyjność, do której należy dążyć w spójnych ramach europejskich.

4.5

UE musi podjąć działania na rzecz młodzieży. W przeciwnym razie pojawia się ryzyko stałego zrażenia młodzieży do całego projektu integracji europejskiej. Dramatyczna skala kryzysu bezrobocia osób młodych w Europie wymaga bardziej wiarygodnego budżetu UE niż niewspółmierne 6 mld Euro, jakie planuje się przeznaczyć na europejski pakiet w sprawie zatrudnienia młodzieży i na gwarancje dla młodzieży na zapewnienie zatrudnienia, szkoleń lub edukacji dla bezrobotnej młodzieży, zwłaszcza tam, gdzie są one najbardziej potrzebne. Istnieje ryzyko, że bez dostatecznych środków finansowych europejskie gwarancje na rzecz młodzieży będą raczej postrzegane jako fikcja. Silniejsze przywództwo UE w tej dziedzinie należy także rozwinąć dzięki jednolitemu europejskiemu paszportowi umiejętności, poszerzeniu europejskich ram kwalifikacji poprzez połączenie kwalifikacji i umiejętności zdobytych w ramach kształcenia formalnego, nieformalnego i pozaformalnego. Europejskie ramy partnerstwa między szkołami, przedsiębiorstwami i partnerami społecznymi są wyraźnie konieczne, jak i podobne synergie strategiczne, w których szkolnictwo wyższe i uczenie się przez całe życie są priorytetem tworzenia zatrudnienia oraz zaradzenie niedopasowaniu umiejętności i promowanie zdolności do zatrudnienia, innowacji i przedsiębiorczości. Europejski semestr musi gwarantować, że inwestycjom publicznym w edukację i szkolenia nie zagrożą środki zmierzające do zmniejszenia długu państwowego i deficytów krajowych.

4.6

Rzeczywiste zatrudnienie, godziwa praca i możliwość przenoszenia praw socjalnych muszą znaleźć się w centrum europejskiego zrównoważonego programu odnowy gospodarczej. Europejski model społeczny jest atutem przyciągającym wewnętrzne inwestycje i umożliwiającym rozwój przedsiębiorstw w Europie. Należy go doceniać poprzez wsparcie podatkowe zachęcające do działań zwiększających zatrudnienie, uwzględniając mikroprzedsiębiorstwa i rzeczywiste samozatrudnienie. Zagwarantowane standardy socjalne należy utrzymać w ogólnounijnych politykach w zakresie zatrudnienia i rynku pracy. Konkurencyjność i elastyczność muszą iść ręka w rękę z godną pracą i płacą, których nie ustanowiono na poziomie niższym niż próg ubóstwa. W ramach swoich programów prac europejscy partnerzy społeczni ponoszą szczególną odpowiedzialność społeczną za rozwiązanie kwestii pracujących biednych.

4.7

UE musi podjąć poważne i wyraźne zobowiązania dotyczące zmniejszenia i eliminacji zjawiska ubóstwa. Faktycznie korzyści gospodarcze i społeczne dla Europy płynące z czynnego zmniejszenia zjawiska ubóstwa są bardziej efektywne kosztowo niż trwałe szkody gospodarcze i społeczne spowodowane bezczynnością czy przez obecne działania, które to zjawisko jeszcze bardziej pogłębiają. Ostatnia sprawa to realizacja, w ramach europejskiego semestru, zobowiązań związanych z inicjatywami przewodnimi strategii „Europa 2020” dotyczących zmniejszenia liczby ubogich o 20 mln osób, którą to realizację należy aktywnie kontynuować i nie pozwolić na podważenie znaczenia tego celu w wyniku wprowadzenia środków na rzecz zmniejszenia deficytu. W pierwszym rzędzie wymaga to lepszego zbioru ogólnounijnych wskaźników ukazujących skutki ubóstwa oraz zapewniających właściwe monitorowanie i ewentualną korektę krajowych programów reform i środków oszczędnościowych, które obecnie być może nasilają zjawisko ubóstwa i zagrażają odnowie gospodarczej. EKES przeprowadza obecnie przegląd systemów gwarantowanego minimalnego dochodu stosowanych w poszczególnych państwach członkowskich mając na celu zidentyfikowanie i propagowanie dobrych rozwiązań w całej UE. Komitet poparł także żądanie PE, by przeprowadzić badanie i przygotować wniosek legislacyjny w celu wprowadzenia odpowiedniego dochodu minimalnego odpowiadającego przynajmniej 60 % mediany dochodu w poszczególnych państwach członkowskich (11). Można by ustanowić odpowiedni europejski solidarny fundusz przeciwdziałania ubóstwu, by ułatwić takie działania wspierające dochód, jak i stabilizujący socjalny mechanizm dostosowawczy stosowany w ramach europejskiego semestru. Komitet pragnąłby także ponowić swoją propozycję, by 20 % zasobów EFS rezerwować na kwestie dotyczące włączenia społecznego i ubóstwa.

4.8

Europejski akt w sprawie dostępności ma podstawowe znaczenie dla zapewnienia osobom niepełnosprawnym ich prawa do swobodnego przemieszczania się, dostępu do towarów i usług oraz terenów zabudowanych. W tym kontekście europejska karta mobilności byłaby konkretnym i skutecznym narzędziem służącym temu celowi. Komisja Europejska powinna opracować narzędzie oceny wpływu Konwencji Narodów Zjednoczonych o prawach osób niepełnosprawnych i włączyć je do europejskiego semestru.

4.9

Należy także opracować unijną metodologię i ramy dotyczące porównywalnych i wymiernych wskaźników ochrony zdrowotnej i zmniejszenia nierówności zdrowotnych, by przeprowadzić audyt sytuacji w państwach członkowskich jako elementu europejskiego semestru.

4.10

Ogólnounijne społeczne wzorce odniesienia oraz wskazówki dotyczące dobrych praktyk w zakresie łączenia pracy i życia rodzinnego, dostęp do usług opieki nad dziećmi, aktywnego starzenia się, wolontariatu, praw mieszkaniowych i zwalczania zjawiska bezdomności również powinny zostać uwzględnione w wymiarze społecznym europejskiego semestru.

4.11

Pracownicy imigranci pozytywnie przyczyniają się do rozwoju gospodarczego i dobrobytu w Europie. Unijne procedury w zakresie imigracji zarobkowej muszą być zgodne z prawem i przejrzyste. Prawodawstwo w zakresie imigracji musi być zgodne z prawami człowieka i gwarantować równe traktowanie. Zdaniem EKES-u UE powinna wzmocnić politykę integracji, a także nasilić walkę z rasizmem, ksenofobią oraz dyskryminacją imigrantów i mniejszości.

4.12

Zrównoważona odnowa gospodarcza wymaga większej symetrii między kwestiami gospodarczymi i walutowymi oraz większej spójności społecznej ogólnie w całej UE. Europejski program działań w dziedzinie socjalnej obejmujący konkretne, wymienione powyżej cele mógłby pomóc w ustanowieniu spójniejszych podstaw społecznych umożliwiających przybliżenie UE obywatelom i ponowne nawiązanie między nimi więzi. W tej sytuacji bardziej pożądane są dwutorowe działania w zakresie społecznego zrównoważenia zarówno UE, jak i UGW, w poszanowaniu zasady pomocniczości w jej dynamicznym rozumieniu. Niemniej, jeśli nie będzie dostatecznego porozumienia bądź woli politycznej w sprawie ożywienia wymiaru społecznego UE, EKES proponowałby opcję wzmocnionej współpracy w ramach UGW, która dysponowałaby własnymi środkami finansowymi, dodatkowym funduszem społecznym, paktem postępu społecznego dla Europy, w oparciu o te same demokratycznie rozliczane i rygorystyczne ustalenia umowne, jakie rządzą konwergencją walutową i gospodarczą, oraz o mechanizmy stabilizacji społecznej, normy socjalne i cele społeczne (należy przeprowadzić debatę z partnerami społecznymi i społeczeństwem obywatelskim na temat tego, czy i w jaki sposób ubezpieczenie UGW od bezrobocia lub system świadczeń dla bezrobotnych niedawno zaproponowany przez komisarza László Andora są użyteczne) odpowiadające mechanizmom stabilizacji fiskalnej, budżetowej i walutowej w ramach ściślejszej unii gospodarczej i walutowej – UGW wzbogaconej o odpowiedni wymiar społeczny.

4.13

Te „zobowiązania umowne w zakresie konkurencyjności i wzrostu”, które zostały przedstawione na grudniowym szczycie UE, muszą zostać poddane demokratycznej kontroli. Nie powinny one także podważać europejskiej społecznej gospodarki rynkowej, zgodnie z art. 3 ust. 3 TUE. Konieczne jest także lepsze zdefiniowanie i doprecyzowanie „mechanizmów solidarności i wspierania” wysiłków państw członkowskich, Mechanizmy te mogłyby stopniowo przekształcić się w prawdziwe transfery finansowe. Dysponowałyby one początkowo konkretnym budżetem 50–100 mld euro, które pochodziłyby z mechanizmów podobnych do tych, które stosuje się w Europejskim Mechanizmie Stabilności.

4.14

Aby zrealizować w przyszłości cel osiągnięcia większej równowagi i lepszego dostosowania do społecznej gospodarki rynkowej, zgodnie z postanowieniami traktatowymi, konieczne jest zwiększenie w kolegium komisarzy roli komisarza odpowiedzialnego za sprawy gospodarcze i monetarne. Powinno temu towarzyszyć umocnienie roli komisarza ds. zatrudnienia i spraw społecznych. Równocześnie konieczne jest, by coraz większa rola Rady ECOFIN była zrównoważona analogicznym wzmocnieniem Rady EPSCO.

4.15

Równie pilną sprawą jest, by w ramach europejskiego zarządzania społeczno-gospodarczego, zwłaszcza w odniesieniu do semestru europejskiego i strategii „Europa 2020”, wzmocniono rolę Parlamentu Europejskiego i parlamentów krajowych, by w ten sposób zagwarantować zaangażowanie partnerów społecznych i organizacji społeczeństwa obywatelskiego w negocjacje polityczne na wszystkich ich poziomach.

5.1.1

Równolegle do wskazanych powyżej możliwości można by ewentualnie poświęcić więcej uwagi dodatkowym sposobom włączania europejskich obywateli, społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstw w ponowne ożywienie europejskich działań społecznych, poprzez mobilizację na rzecz europejskich obligacji społecznych i ich emitowanie. W okresach, gdy zasoby publiczne są bardzo ograniczone, może to posłużyć ulokowaniu dodatkowych zasobów pochodzących ze znacznych niewykorzystanych źródeł oszczędności prywatnych i skierowaniu ich na dobrze zdefiniowane cele.

5.1.2

Inicjatywa ta byłaby czymś oddzielnym od trwających obecnie dyskusji nad emitowaniem przez UE obligacji stabilności (by pomóc w uwspólnieniu długów) i obligacji na rzecz naprawy gospodarczej i wzrostu (będących częścią unijnego pakietu budżetowych środków stymulacyjnych). Zamiast tego europejskie obligacje społeczne nie byłyby opłacane przez skarby państwa ani współfinansowanie z unijnych mechanizmów budżetowych; kupowaliby je i inwestowali w nie poszczególni obywatele, przedsiębiorstwa, związki zawodowe i grupy społeczeństwa obywatelskiego pragnące dać wyraz indywidualnej odpowiedzialności społecznej i odpowiedzialności społecznej biznesu poprzez udział w europejskim funduszu działań socjalnych, finansowanym i zarządzanym przez nich samych, oferującym rozsądne stopy procentowe i działającym na zasadach niekomercyjnych, podlegającym przejrzystemu nadzorowi i przejrzystym regulacjom, organizowanym i gwarantowanym do odpowiedniej wysokości przez właściwe władze UE.

5.1.3

Emisja obligacji powinna być od strony logistycznej organizowana przez właściwe władze UE, powszechnie prowadzona oraz wspólnie zarządzana przez podmioty prywatne, publiczne i wywodzące się ze środowisk biznesu, które zdecydują się na udział w systemie i podejmą się odpowiedzialności za europejski fundusz działań socjalnych. Kupowałyby one, gromadziły i inwestowały obligacje w wybrane przez siebie programy społeczne, w pierwszym rzędzie w ramach proponowanego europejskiego programu działania w dziedzinie społecznej, mając zapewnioną techniczną pomoc ze strony odpowiednich instytucji i organów doradczych UE, które kontrolowałyby wiarygodność finansową i potencjalne oddziaływanie społeczne. Takie inwestycje społeczne mogłyby obejmować: mieszkania socjalne, działalność spółdzielczą i przedsiębiorczość społeczną; wsparcie dla grup samopomocy, towarzystw ubezpieczeń wzajemnych, lokalnych usług społecznych i zdrowotnych, sieci zajmujących się edukacją, szkoleniami i przekwalifikowaniem zawodowym, innowacji społecznych, badań i rozwoju; pożyczki i partnerstwa na rzecz rozwoju infrastruktury, agroturystyki, wymian, działalności kulturalnej; działalność charytatywną itd.

5.1.4

Można by rozważyć dalsze i lepiej opracowane plany rozwoju europejskich obligacji społecznych, np. rozwój różnorodnych obligacji, promowanych i zarządzanych na poziomie lokalnym lub krajowym, przez wymienione wyżej podmioty. Obligacje te, odpowiadające kryteriom przewidzianego ogólnego programu europejskiego, tak w odniesieniu do celów, jak i metod zarządzania, mogłyby uzyskiwać odpowiednią europejską certyfikację udziału w ogólnym programie i na tej podstawie także możliwe ulgi podatkowe dla subskrybentów.

5.1.5

W skład zarządu europejskiego funduszu działań socjalnych mogłyby wchodzić zainteresowane strony uczestniczące w systemie, reprezentowane proporcjonalnie do poziomu ich inwestycji w europejskie obligacje społeczne; wsparcie logistyczne i porady mogłyby zapewniać odpowiednie organy UE (w tym EKES).

5.2.1

Problemu masowego bezrobocia w Europie nie uda się rozwiązać w krótkim ani średnim okresie, nawet jeśli perspektywy wzrostu poprawią się do 2014 r. a ogólnoeuropejskie środki stymulacyjne zaczną przynosić efekty. Bardziej istotny musi stać się europejski rynek pracy jako oferujący naszej sile roboczej możliwości swobodnego przemieszczania się, oferowania umiejętności tam, gdzie są one potrzebne, oraz nabywania umiejętności, aby z nimi wrócić i je rozwijać. Jest niezbędne, by siła robocza pozostawała aktywna, najlepiej wykonując pracę, ew. w niepełnym wymiarze godzin, a jeśli nie, to w ramach edukacji, kształcenia i przekwalifikowywania zawodowego. Należy koniecznie zapewnić skuteczność, długoterminową perspektywę, innowacyjność tej edukacji, a także jej adekwatność do potrzeb rynku pracy. Wiele programów kształcenia i szkolenia jest krótkookresowych i często nie oferują one możliwości znalezienia stałej pracy. Starsi pracownicy, którzy stają się bezrobotni, rzadziej uczestniczą w takich programach. Można by rozważyć bardziej długookresowe podejście, także o wymiarze europejskim, opierając się na wypróbowanych już najlepszych rozwiązaniach europejskich, takich jak program kształcenia dorosłych prowadzony w Szwecji w latach 1997–2002 czy też system dwutorowego kształcenia w Niemczech i Austrii. UE mogłaby być może pomóc w utworzeniu europejskiej sieci szkolnictwa dla niezatrudnionych pracowników, aby zaproponować kompleksowy, dwuletni program edukacyjny oferujący możliwość zmiany ścieżki zawodowej, uczestniczenia w wymianie w ramach pracy, szkolenia lub kształcenia w innym państwie członkowskim, poprzez wydawanie transgranicznych bonów edukacyjnych do szkolnictwa umożliwiających przenoszenie punktów kredytowych, oraz ostatecznie uzyskania wzajemnie uznawanych kwalifikacji zawodowych.

5.2.2

System taki, o ile uzyska odpowiednie środki i zostanie szeroko zastosowany przez państwa członkowskie w ramach ścisłych przepisów umownych z pracownikami, którzy dobrowolnie zgodzą się przystąpić do takich programów, mógłby przyczynić się do utrzymania w atrakcyjnych warunkach wysokiej liczby długotrwale bezrobotnych, którzy nie mieliby możliwości znalezienia pracy. Miałoby to z pewnością pozytywny wpływ zarówno na te osoby, jak i na ogólny kapitał społeczny państw europejskich.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/8

1.1

Zdaniem EKES-u powstanie euro oraz UGW było najważniejszym etapem w całym procesie integracji europejskiej. Wpisywało się w strategiczny cel Unii i w wizję, której źródłem była EWWiS i traktaty rzymskie. Był to duży i z odwagą podjęty wysiłek, wyzwanie na przyszłość, które wzbudziło wiele nadziei, do tego stopnia, że wszyscy byli przekonani, iż siła wspólnej waluty przełamie istniejące jeszcze opory, które uniemożliwiły realizację pełnej UGW i unii politycznej, jak powinno to było mieć miejsce. Euro pozostaje jednak ich zapowiedzią.

1.2

Po dwudziestu długich latach stwierdzić jednak trzeba, że tak się nie stało, być może dlatego, że euro przez cały ten okres nie uległo poważnym wstrząsom wewnętrznym ani zewnętrznym lub być może z powodu braku zaufania, jaki ciągle istnieje w Europie między krajami wierzycielami i krajami dłużnikami, co oznacza też brak spójności i brak zaufania do decydentów. I tak wszyscy woleli żeglować po spokojnym morzu i korzystać z istniejącego dobrobytu; zdawało się, że wszystko toczy się gładko, ale był to spokój pozorny. Początek międzynarodowego kryzysu gospodarczego i finansowego, który uderzył w UE, był sygnałem alarmowym. Ujawnił on nagle ograniczenia i sprzeczności w strukturze UGW, odbierając euro potencjał atrakcyjności. Początkowo uważano, że do dobrego funkcjonowania wystarczą niektóre „zasady rachunkowości”, takie jak pakt stabilności; tymczasem nie chodziło tu o problem natury technicznej, lecz gospodarczej i politycznej.

1.3

EKES jest świadomy znaczenia stabilności. Niemniej musi ona dotyczyć nie tylko cen i instytucji finansowych, lecz również polityki i warunków społecznych. Obywatele słusznie odnoszą wrażenie, że zamiast bankom, które odegrały decydującą rolę w kryzysie, to im przypadło płacić najwyższą cenę za kryzys i spłacać dług, i że jest to niesprawiedliwe. EKES jest przekonany, że trwałość polityczna oszczędności budżetowych nie będzie zbyt długa. W niektórych krajach przekroczone już nawet zostały granice.

1.4

Dlatego EKES uważa, że wspólna waluta jest możliwa do utrzymania wyłącznie pod warunkiem, że dokona się konwergencji możliwości gospodarczych krajów strefy euro i zwiększy ich ogólną konkurencyjność, co wymaga zarówno gospodarczego, jak i politycznego zaangażowania. Nie wystarczy podjęcie czasowych działań naprawczych. Należy zatem dokonać skoku jakościowego i połączyć nie tylko walutę i gospodarkę, lecz również politykę, suwerenność, ludzi i zdolność dialogu narodów europejskich. By ożywić wzrost i zatrudnienie, by euro było na nowo postrzegane jako korzystne, a nie szkodliwe rozwiązanie, potrzeba większej integracji politycznej, mniejszego interwencjonizmu państwowego i społecznej gospodarki rynkowej.

1.5

Z niniejszej opinii jasno wynika, że propozycje EKES-u są proaktywne, podczas gdy rozwiązania na czas kryzysu proponowane przez Komisję i Radę mają w większości charakter reakcji. Przypomnijmy na przykład, że traktat o stabilności, koordynacji i zarządzaniu kładzie nacisk na stabilność, nie proponując niemniej wspólnych instrumentów finansowych na rzecz ożywienia i zatrudnienia, nawet jeśli porozumienie w sprawie jednolitego mechanizmu nadzorczego jest ważnym krokiem naprzód, pomimo braku planu działań na rzecz unii politycznej. Jednak Europa musi przywrócić produkcję bogactwa, by móc rozdzielać je w sprawiedliwy sposób. To najlepszy sposób na ograniczenie protestów. Nie można tylko narzucać oszczędności.

1.6

Zgodnie z tym, co starał się wielokrotnie wskazać, Komitet wzywa do przeprowadzenia realnej analizy projektu europejskiego i euro (by je uratować), na temat ich ograniczeń politycznych i gospodarczych, korzyści i strat z nich wynikających, analizy odpowiedzialności za obecną sytuację. Trzeba działać szybko. Nie ma już czasu na frazesy, oszustwa i bajki. Jest to jedyny sposób, by uniknąć rozpadu podupadającej od pewnego czasu Europy. By osiągnąć ten cel, lepiej byłoby unikać oskarżania o populizm tych, którzy protestują z powodu narzuconych im oszczędności. Europa musi się nauczyć słuchać bez uprzedzeń. Nie może dalej pozostawać głucha.

1.7

EKES uważa, że najlepszym sposobem pełnej realizacji UGW, uniknięcia recesji, zmniejszenia długu poszczególnych krajów i ustabilizowania budżetów jest odwrócenie obecnej zasady, na której opiera się kultura gospodarcza UE (stabilność poprzez wzrost), poprzez obranie za główny cel nie oszczędności, lecz wzrostu i promowanie nowego paktu na rzecz (wspólnego) wzrostu, zatrudnienia i stabilności, również poprzez włączenie partnerów społecznych (wzrost przez stabilność). Komitet jest przekonany, że:

1.8

Konieczne jest prowadzenie polityki symetrycznej, by nadać euro stabilny charakter i zmniejszyć różnice między gospodarkami poszczególnych krajów dzięki realizacji solidarnego planu przekazywania środków na inwestycje do krajów o słabszej gospodarce, dzięki ukierunkowanym projektom i, w razie konieczności, transferom budżetowym, a także integracji rynku pracy i polityki socjalnej, czyli działając w ramach dostosowań symetrycznych: wspólnych środków na ratowanie upadających banków, europejskich gwarancji depozytowych, obligacji unijnych, euroobligacji, wspólnych polityk, by zmniejszyć deficyt zewnętrzny UE itd. (utworzenie wspólnego funduszu kompensacyjnego i dostosowawczego).

1.9

Konieczne jest stworzenie rządu gospodarczego UE, poprzez zmianę obecnej metody koordynacji polityki, która nie przyniosła zadowalających rezultatów i przekształcenie eurogrupy w organ, który decyduje większością głosów, stając się tym samym rzecznikiem euro; nie da się utrzymać sytuacji, w której istnieje unia walutowa i unia bankowa, a polityka gospodarcza prowadzona jest osobno. Natomiast wspólne zarządzanie (jak w wypadku pakietu fiskalnego) na szczeblu makro i mikro (zainicjowanie pakietu przemysłowego) może ukierunkować politykę gospodarczą i fiskalną na dążenie do wzrostu, zatrudnienia i włączenia społecznego.

1.10

Konieczne jest stworzenie wspólnego budżetu strefy euro, rzecz jasna na wspólnych zasadach, poprzez ujednolicenie polityki handlowej i bilansów płatniczych, które obecnie są bardzo różnorodne, oraz dalsze prowadzenie konsolidacji fiskalnej poprzez oddziaływanie na strukturę działań przynoszących efekt mnożnikowy, by uwolnić zasoby mogące przyczynić się do wzrostu i zatrudnienia, a także poprzez reformy prowadzące do zwiększenia wydajności (w krajach o najsłabszej gospodarce) (2).

1.10.1

Konieczne jest jednak ograniczenie lub złagodzenie obecnych środków oszczędnościowych w krajach najbardziej zadłużonych i promowanie wzrostu popytu w krajach będących wierzycielami. Państwa członkowskie muszą oddziaływać w zależności od sytuacji na zadłużenie i reformy strukturalne oraz na wzrost poprzez solidarny i konkretny plan działania UE, aby zwiększyć zatrudnienie i sprawiedliwość społeczną. Nie można dorzucać środków oszczędnościowych do recesji, jak czyni to właśnie UE: łączenie redukowania deficytu z ograniczaniem kredytowania ma szkodliwe skutki dla gospodarki.

1.11

Potrzebny jest system, który będzie mógł zamortyzować błędy i słabości poszczególnych krajów, który będzie wspierał proces reform i ograniczy różnice gospodarcze oraz brak równowagi między krajami strefy euro, także za pomocą polityki monetarnej.

1.12

Sam EBC odczuwa ograniczenia UGW. Na mocy Traktatu EBC został zobowiązany do realizacji jednej, niemal federalnej, polityki walutowej, podczas gdy gospodarki krajowe różnią się między sobą i występują wśród nich duże nierówności. Jak już wspomniano, wymagało to i nadal wymaga działań korygujących ze strony UE. Pozwoliłyby one uniknąć nadmiernego ryzyka i przyczyniłyby się do większej skuteczności i sprawiedliwości działań podejmowanych przez EBC z myślą o stabilności cen. W ten sposób zmniejszono by istniejące zakłócenia i nierówności, które – jeśli się utrzymają – mogą podważyć sam fakt istnienia jednolitej waluty, czego przejawem był niedawny kryzys zadłużeniowy, którego udało się uniknąć jedynie dzięki zdecydowanej interwencji gubernatora EBC. Działania na rzecz integracji gospodarczej, która jest opóźniona w stosunku do integracji walutowej, są konieczne, przynajmniej dopóki nie uda się przezwyciężyć obecnego braku mandatu EBC oraz deficytu politycznego UE.

1.12.1

Rola EBC jest obecnie przeceniana. By lepiej wywiązywać się ze swej roli i działać na równych warunkach, EBC powinien spełniać te same funkcje i mieć ten sam mandat, co amerykański Bank Rezerwy Federalnej (Fed), w tym odgrywać rolę pożyczkodawcy ostatniej instancji, aby ograniczyć różnice w oprocentowaniu. Należy zatem uwzględnić całościowy mandat umożliwiający EBC, kiedy to konieczne, pobudzanie wzrostu.

1.12.2

Obecnie trwa debata między bankami centralnymi na temat strategii, jakie należy zastosować, by przywrócić wzrost. Chodzi o dyskutowaną od dawna kwestię stosunku oszczędności budżetowe/wzrost, czyli inflacja/wzrost i wzrost/zatrudnienie. Wystarczy przypomnieć, że Fed, by wypełnić swój mandat i obniżyć poziom bezrobocia do 6 %, wprowadza na rynek 85 mld dolarów miesięczne (jak się zdaje, podobną politykę przygotowuje do wprowadzenia także Bank Anglii). Sytuacja ta osłabia EBC, który – w porównaniu z bankami centralnymi – nie ma do czynienia z rządem ani z budżetem. Dotyczy ona także kontroli stosunków między walutami. EBC powinien także ponosić odpowiedzialność za politykę dotyczącą kursów wymiany walut, z uwzględnieniem praw Rady, która zgodnie z Traktatem zawiera formalne porozumienia co do systemu kursów wymiany euro w stosunku do walut państw trzecich.

1.12.3

Innym istotnym elementem UGW jest kwestia długu. W tej sprawie EKES sformułował już dokładne propozycje, by wycofać z rynku 60 % długu krajów i uniknąć w ten sposób spekulacyjnych skutków rynku dla strefy euro (3). Jest oczywiste, że przy pełnej UGW i ze wspólnym budżetem strefy euro można przewidzieć także różne formy emisji wspólnych obligacji (co rzecz jasna należy uczynić w ramach wspólnego budżetu strefy euro).

1.13

Jeśli chodzi o całość systemu finansowego i bankowego, EKES uważa, że należy uzupełnić, w ściśle niezbędnym, lecz krótkim czasie, wszelkie aspekty przepisów wprowadzanych przez UE (4). Są to jedne z najskuteczniejszych i najważniejszych instrumentów dla UGW i jej stabilności oraz dla rynku wewnętrznego.

1.14

Zdaniem EKES-u przyszłość UE i jej struktury instytucjonalnej należy uwolnić od schematów odnoszących się do „modelu ideologicznego”, nawet jeśli najwłaściwszy wydaje się model federalny, i skupić się na aspektach funkcjonalnych i konkretnych, by pozostała żywa sama idea Europy. Europy, która stawia człowieka i solidarność w samym centrum swych podstawowych celów, wokół których kręci się gospodarka, a nie na odwrót. Nadszedł czas, by rozpocząć prace nad urzeczywistnieniem unii politycznej, gospodarczej i społecznej. Skromne i niedostateczne wysiłki podejmowane przez Radę, choć są godne uznania, to naprawdę niewiele. Trzeba zaprzestać działań egoistycznych, zaniechać „utopii interesów”, która zdaje się opanowywać Europę, i skierować się w stronę solidarności, wstrzymać lub złagodzić politykę oszczędnościową, by zmniejszyć cierpienia, a w samym centrum inicjatyw ponownie postawić pracę i wzrost.

1.15

Należy zatem dążyć do konwergencji w stronę unii politycznej i społecznej, by dopełnić UGW z myślą o realizacji wyżej wymienionych propozycji. Należy sprawić, by proces decyzyjny stał się bardziej demokratyczny (decyzje podejmowane większością głosów) i przejrzysty w trosce o pozytywną realizację integracji, mniej nierówności i wspólne zarządzanie suwerennością, dzięki czemu zmniejszone zostaną różnice występujące w procesie integracji. Spowodowałoby to także, że UE będzie mówić jednym głosem w organizacjach międzynarodowych.

1.16

Nowy traktat: zdaniem EKES-u znaczna część propozycji o charakterze gospodarczym zawartych w niniejszej opinii może zostać zastosowana bez zmiany Traktatu. Tam, gdzie to konieczne, można skorzystać ze wzmocnionej współpracy między krajami akceptującymi te propozycje (tak, jak uczyniono w wypadku pakietu fiskalnego), także po to, by podjąć szybkie działania i uniknąć ryzyka ewentualnego rozwiązania UE pod wpływem nowych ataków z zewnątrz i z powodu podtrzymywania polityki oszczędności budżetowych. Inną możliwością na drodze do pogłębionej integracji byłoby udzielenie mandatu konstytucyjnego następnemu Parlamentowi Europejskiemu – propozycję tę można by poddać pod ogólne referendum równocześnie we wszystkich zainteresowanych krajach.

1.17

Wydarzenia w Europie wywołują konsekwencje na arenie międzynarodowej i odwrotnie. Dlatego też konieczne są skuteczniejsze organy międzynarodowe o większych zdolnościach decyzyjnych, tak by zapewnić bardziej kompleksowe zarządzanie w skali globalnej. W tym kontekście UE powinna posiadać jedno przedstawicielstwo, przynajmniej jeżeli chodzi o strefę euro. Zwłaszcza grupa G-20 powinna mieć możliwość powołania komitetu ekonomiczno-społecznego ds. rozwoju na świecie, podejmowania działań za pomocą zachęt podatkowych.

1.18

Jednak tylko inne ramy polityczne, bardziej spójne i demokratyczne, mogą przyczynić się do lepszego zarządzania wewnętrznego i do skuteczniejszego zarządzania zewnętrznego sprawami UE, by na szczeblu międzynarodowym zajmowała ona jednolite stanowisko. Zwłaszcza jeśli chodzi o stosunki między walutami, aby uniknąć szkód dla gospodarki UE, i stosunki między gospodarkami na szczeblu światowym, szczególnie z krajami rozwijającymi się.

1.19

W charakterze podsumowania, oto cztery propozycje, by dokończyć budowę strefy euro:

2.1

UE przechodzi obecnie szczególnie trudny i niebezpieczny okres, który może wywołać negatywne konsekwencje znacznie wykraczające poza już widoczne skutki gospodarcze i społeczne. W niniejszej opinii z inicjatywy własnej omówiono szereg kwestii, między innymi potrzebę respektowania zobowiązań w zakresie spójności gospodarczej i społecznej przyjętych już na mocy traktatu, propagowania nowej polityki gospodarczej i walutowej na rzecz wzrostu i zatrudnienia oraz bardziej proaktywnej polityki innowacji, ustanowienia europejskiego funduszu kapitału ryzyka dla małych i średnich przedsiębiorstw, a także działania na rzecz przyszłości UE (5).

2.2

W UE mamy do czynienia z dużymi interesami gospodarczymi, które – zamiast się ze sobą zbiegać – są sobie przeciwstawne. Waluta euro nie ponosi żadnej odpowiedzialności za to, co się dzieje (6). Jest to waluta, którą przez długi czas pozostawiano samej sobie i która nadal czeka na to, aż „przeciwnicy” (rządy) zdecydują się, co zrobić.

2.3

EKES ma obowiązek zareagować na te wyzwania, przemawiając w sposób szczery i jasny odzwierciedlający dużą dalekowzroczność, nie ukrywając faktów i mając świadomość, o co i na jakim szczeblu toczy się gra. Za pośrednictwem niniejszej opinii, unikając niedomówień, pragnie wnieść czynny wkład w pełną realizację UGW i w przezwyciężenie kryzysu w interesie pracowników, przedsiębiorstw i obywateli UE, a zwłaszcza strefy euro, która dotkliwiej odczuwa skutki obecnego kryzysu.

3.1.1

Przyjęcie wspólnej waluty byłoby optymalne dla krajów narażonych na wstrząsy symetryczne lub posiadających mechanizmy absorpcji wstrząsów asymetrycznych. Badania empiryczne wykazują, że prawdopodobieństwo wstrząsów asymetrycznych jest w Europie wyższe niż w Stanach Zjednoczonych. Na asymetryczne wstrząsy w poszczególnych państwach strefy euro nie może oczywiście reagować jednolita polityka monetarna EBC, którego głównym celem jest stabilność cen w unii walutowej. W tym celu potrzebny jest inny, wystarczająco skuteczny mechanizm równoważenia tych wstrząsów. Wspólna polityka walutowa EBC będzie dla członków strefy euro tym mniej odpowiednia, im niższa jest mobilność czynników produkcji, otwartość gospodarek, synchronizacja cyklów gospodarczych, dywersyfikacja produkcji oraz integracja finansowa, im niższa jest wysokość wzajemnej wymiany handlowej, im mniej elastyczny jest rynek pracy i im wyższe są różnice w wysokości inflacji pomiędzy gospodarkami poszczególnych państw. Im słabiej będą funkcjonować mechanizmy adaptacyjne redukujące negatywne wpływy asymetrycznych wstrząsów (elastyczność cen i płac, mobilność pracowników i kapitału ponad granicami państw członkowskich czy federalizm fiskalny), tym gorzej dane państwo będzie sobie radzić z utratą własnej polityki walutowej.

3.1.2

UGW stanowi być może główny, lecz nie jedyny filar traktatu z Maastricht. Inspiracją do stworzenia unii po upadku muru berlińskiego były, oprócz gospodarki, głównie względy polityczne. Wiele krajów przyglądało się tej nowej sytuacji z zaskoczeniem i obojętnością, także wobec niemal natychmiastowego wchłonięcia Niemiec Wschodnich i ustanowienia parytetu między marką NRD i marką RFN (1 = 1), na co przystał Bank Federalny. Zdecydowano się raczej na odłożenie pełnej realizacji UGW na później, wzbudzając powszechne oczekiwanie, które później okazało się złudne, że unia walutowa pociągnie za sobą unię polityczną, a euro stanie się motorem Europy federalnej. Tak się jednak nie stało.

3.1.3

Unia miała nie tylko stanowić gwarancję dla euro i umożliwiać strefie euro przemawianie jednym głosem, lecz również uzupełniać jego braki. Uważano natomiast, że aby całość sprawnie funkcjonowała, wystarczy kilka zasad, takich jak pakt stabilności, któremu towarzyszyły arbitralne parametry, a jego specyficzne samoodniesienia uznano za niezawodne, lecz nigdy nie zadziałały one zgodnie z oczekiwaniami. Również uprawnienia EBC są jednokierunkowe, bardziej ograniczone w porównaniu z uprawnieniami innych banków centralnych. Sprzeczności ujawniły się wraz z kryzysem finansowym, który dostrzeżono w UE z poważnym opóźnieniem, a następnie wraz z kryzysem zadłużeniowym, który pozbawił euro całego splendoru oraz mocy cudotwórczej, o jakich mówiono w chwili jego powstania. Zmniejszyła się tym samym jego siła przyciągania, i to do tego stopnia, że dzisiaj postrzegane jest ono jako zagrożenie czy też pretekst mający uzasadnić politykę oszczędnościową.

4.1.1

Do 2008 r. UGW funkcjonowała dosyć dobrze z walutowego punktu widzenia w wypadku państw należących do strefy euro i cechowała się: uproszczeniem handlu, wyeliminowaniem ryzyka walutowego i dewaluacji konkurencyjnej, stabilnością cen (inflacja wynosiła rocznie średnio 2,03 %), jeśli nie liczyć nadmiernych skoków cen w niektórych krajach w chwili wprowadzenia nowego systemu, zmniejszeniem i konwergencją oprocentowania długu (do 2009 r.!), wzrostem i zatrudnieniem (stworzono 14,5 mln nowych miejsc pracy) (7), równowagą całego salda obrotów bieżących, stosunkiem zadłużenia do PKB niższym niż w Japonii i USA, ograniczonym kursem walutowym wobec dolara (ponad 30 %) ze względu na słabsze gospodarki.

4.1.2

Jest to ogólny obraz sytuacji. Jednak przedstawia się ona inaczej, jeżeli weźmiemy pod uwagę sytuację poszczególnych krajów. Największe korzyści odniosły głównie te kraje, na których gospodarce opierały się parametry towarzyszące narodzinom euro, co pobudziło wzrost i wydajność, doprowadziło do dynamicznego rozwoju eksportu (w samych tylko Niemczech o około 2 mld dolarów od 2000 r.) i związanego z nim bilansu płatniczego (8), podczas gdy inne kraje odniosły tylko częściowe korzyści lub wręcz na tym straciły, głównie z powodu asymetryczności systemu związanego z jednolitą walutą, tak dalece, że kraje wykazujące deficyt są zobowiązane do korekt, podczas gdy te, które mają nadwyżkę – nie. Należy wziąć pod uwagę różne reakcje poszczególnych krajów na warunki powstałe w wyniku wprowadzenia euro.

4.2.1

Należy wziąć pod uwagę koszty związane z różnicami w konkurencyjności poszczególnych krajów, a także z utratą suwerenności w kwestii polityki makroekonomicznej, kursu walutowego i dewaluacji konkurencyjnej itp.

4.2.2

Wraz z kryzysem, przy braku odpowiedniej i pełnej UGW, pojawiły się również inne koszty, takie jak transfer pasywów bankowych do budżetów publicznych i wzrost długu, którym towarzyszyły pogłębiające się trudności najbardziej zadłużonych krajów. Z sytuacji tej Unia wyszła podzielona na dwie części: po jednej stronie są kraje będące wierzycielami, a po drugiej – kraje będące dłużnikami, które coraz bardziej upodabniają się do krajów trzeciego świata. Kraje będące wierzycielami powodują pogłębianie się ubóstwa Południa – i nie tylko – i większe bogactwo Północy. Za przykład wystarczą nadwyżki zgromadzone przez Niemcy, nie dzięki wewnętrznym systemom rachunkowości strefy euro (w tym wypadku budżet UE byłby zrównoważony!), lecz dzięki nadwyżkom wobec zagranicy, które są tak duże, że w dłuższej perspektywie mogą narazić samych Niemców na ryzyko finansowe, które zaszkodzi ich własnej gospodarce.

4.3.1

Trudności strukturalne i słabości systemu zarządzania polityką walutową są różnorodne: ograniczenia paktu stabilności i wzrostu, który pewne kraje starały się zlikwidować, gdy stwarzał im problemy (Niemcy, Francja i Włochy); brak monitorowania wskaźników wydajności; brak instrumentów zarządzania kryzysem; koszty pozostania w strefie euro; ryzyko systemowe; brak równowagi gospodarczej między krajami; utrzymanie suwerenności podatkowej i budżetowej państw narodowych.

4.3.2

Ryzyko związane z kursami wymiany walut i konkurencyjną dewaluacją nie zniknęło jednak między państwami członkowskimi należącymi i nienależącymi do strefy euro. Chodzi tu zwłaszcza o Zjednoczone Królestwo: w stosunkowo krótkim okresie może dojść do spadku kursu funta do euro, co podważa zasadę równych szans, która powinna obowiązywać na jednolitym rynku.

4.3.3

Z gospodarczego punktu widzenia najpoważniejszym problemem są zakłócenia równowagi gospodarczej, które pojawiły się już przed 2000 r. Jest to sytuacja, która odbiła się na najsłabszych krajach, powodując prawdziwe szoki asymetryczne, którym sprzyjał również masowy przepływ kapitału do Niemiec. Są to szoki asymetryczne, którym EBC nie może stawić czoła za pomocą swoich obecnych instrumentów. Kolejny problem dotyczy kontekstu międzynarodowego i ujawnił się dopiero wraz z kryzysem finansowym (9).

4.3.4

Niemniej największym błędem było myślenie, że wspólna waluta może istnieć bez ograniczania suwerenności państw, nie tylko budżetowej, lecz zwłaszcza osobnego zarządzania długiem oraz systemu bankowego i finansowego, który zachował charakter krajowy, wraz z systemem nadzoru.

4.3.5

Wreszcie najpoważniejszym błędem politycznym było stworzenie euro bez wspólnej siedziby i jednolitego głosu, niezależnie od faktu, że EBC podejmuje sporadyczne wysiłki w celu zaradzenia tym brakom. W ten sposób EBC przeszedł od autonomii zapisanej w traktacie do przyjęcia na siebie zastępczej roli politycznej, by uniknąć szkód dla wspólnej waluty i UE (10), podobnie jak wzrost uwydatnił rolę najsilniejszego kraju.

4.3.6

EKES uważa jednak, że euro będzie łatwiejsze do utrzymania pod warunkiem konwergencji wyników gospodarczych krajów strefy euro, co przyczyni się do bardziej jednolitego wzrostu, i pod warunkiem stworzenia unii politycznej, która sprawi, że różnice te będą możliwe do przyjęcia, gdyż nie jest to problem rachunkowy, lecz polityczny, przy czym chodzi tu również o demokrację i sprawiedliwsze ważenie głosów w różnych organach decyzyjnych. Podkreślanie wyłącznie aspektu ekonomicznego i rachunkowego jest iluzją i błędem, na który nie możemy sobie już pozwolić.

5.1

Obecne wydarzenia w Europie mają również konsekwencje na arenie międzynarodowej i odwrotnie. Gospodarki, zadłużenie, finanse, handel, relacje między walutami itp. są ze sobą ściśle powiązane. Chodzi tu zwłaszcza o jeszcze silniejsze powiązanie między gospodarkami po obu stronach Atlantyku, które było takie przynajmniej do 2009 r. Dzisiaj jednak gospodarka USA przechodzi ożywienie, a gospodarka UE – recesję, częściowo z powodu zastosowania odmiennych teorii ekonomicznych, a także ze względu na różnice w rolach odgrywanych przez FED i EBC.

5.2

Jeżeli chodzi o całą światową gospodarkę, konieczne byłyby jednak skuteczniejsze organy międzynarodowe o większej zdolności decyzyjnej, które zapewniłyby bardziej kompleksowe zarządzanie w skali światowej (MFW, Bank Światowy, MOP, WTO). Natomiast grupa G-20 wymagałaby większej strukturyzacji, by móc podejmować wiążące decyzje, na przykład powinna powołać komitet ekonomiczno-społeczny ds. rozwoju na świecie, podejmować działania za pomocą zachęt podatkowych i kierować relacjami między walutami, aby ograniczyć dyskryminację w dziedzinie handlu, również dzięki większym możliwościom interweniowania ze strony EBC.

5.3

Nadwyżki oszczędności w skali globalnej. Wzrost jest w istocie niezbędny również dla pozostałej części światowej gospodarki. Alarm wszczęty przez MFW, nawołujący Europę, by oprócz środków na rzecz ograniczenia zadłużenia i deficytu przedsięwzięła również środki mające na celu ożywienie wzrostu, jest uzasadniony i stosowny do chwili. Na szczeblu światowym istnieją nadwyżki oszczędności, które nie mogą zostać ulokowane w inwestycjach. W rzeczywistości nadaremnie próbowano znaleźć możliwości inwestycyjne dla funduszy private equity, których wartość wynosi prawie 2 bln dolarów USA (11). Główny państwowy fundusz majątkowy w Norwegii zmniejsza udział inwestycji europejskich z ponad połowy do dwóch piątych (12). W 2011 r. główny państwowy fundusz majątkowy w Azji China Investment Corporation odnotował stratę z inwestycji w instrumenty private equity, zmniejszył swój portfel prywatnych papierów wartościowych z połowy do jednej czwartej i poszukuje długoterminowych możliwości inwestycyjnych w sektorze publicznym, a nie prywatnym (13).

6.5.1

Celem EBC jest „utrzymanie stabilności cen”, co wymaga zachowania niezależności politycznej, czyli EBC nie może „zwracać się o instrukcje ani ich przyjmować” od rządów lub UE. Jest to prawidłowy status, nawet jeśli w traktacie powierza się Radzie zadanie zawierania porozumień w sprawie kursu wymiany euro w stosunku do walut państw trzecich (15). W razie braku takich porozumień lub w okresach między nimi EBC powinien traktować politykę dotyczącą kursu wymiany jako część swych kompetencji. EBC ma także wtórne cele, taki jak np. przyczynianie się do stabilności finansowej, nawet jeśli jego działania w trakcie kryzysu są powiązane z celem pierwotnym, gdyż w znacznej mierze wynikają one z konieczności przywrócenia skutecznego mechanizmu przekazywania polityki walutowej, co prowadzi do utrzymania stabilności finansowej wszystkich krajów strefy euro.

6.5.2

W odniesieniu do tendencji cenowych należy przypomnieć, że jeśli chodzi o kryteria z Maastricht, pojawia się pytanie, czy kryterium inflacji powinno być wyliczane w oparciu o średnią inflację trzech państw UE o najlepszych wynikach, a nie w oparciu o średnią dla strefy euro.

6.5.3

Ogólnie mandat EBC jest bardziej ograniczony w porównaniu z uprawnieniami banków centralnych. Po pierwsze, EBC nie ma mandatu w zakresie utrzymania wzrostu i zatrudnienia, jak to jest w przypadku Rezerwy Federalnej, nawet jeśli ich polityki walutowe są do siebie podobne. Występują jednak znaczne różnice między Stanami Zjednoczonymi (scentralizowany system fiskalny) a UE, jeśli chodzi o wdrażanie polityki budżetowej. Ponadto obecnie rola EBC, który jest pożyczkodawcą ostatniej instancji (lender of last resort), ogranicza się do systemu bankowego i nie obejmuje rządów (rząd UE), co jest charakterystyczne w kontekście krajowym i co powinno zostać umożliwione w kontekście pełnej UGW. Oprócz tego jedna polityka walutowa EBC komplikuje się wobec znacznych rozbieżności i dysproporcji gospodarczych między poszczególnymi krajami tego obszaru, w sytuacji gdy UE nie podejmuje działań korygujących.

6.5.4

Pozytywne jest jednak to, że zasada „jedności” strefy euro skłoniła EBC do stwierdzenia, że euro jest „nieodwracalne”, i jak było widać, umożliwiła mu – po trudnej konfrontacji – przyjęcie środków mających na celu ograniczenie rozpiętości (spread) między stopami procentowymi od długu różnych krajów dzięki możliwości zakupu obligacji na rynku wtórnym. Działania te wymagają, równolegle do ożywienia wzrostu, europejskiego planu zmniejszenia zadłużenia, który towarzyszyłby planom poszczególnych państw (16).

6.5.5

Służy to przynajmniej zmniejszeniu zakłóceń konkurencji poprzez stopę finansowania długu i inwestycji: jest to dzisiaj wciąż prawdziwe zróżnicowanie finansowe, które pogłębia już istniejący brak równowagi, między innymi bilansu płatniczego.

6.5.6

EKES uważa ponadto, że konieczne jest ponowne rozważenie również kwestii warunków postawionych przez EBC i UE. Niedopuszczalne jest zapewnianie bankom płynności o bardzo niskiej stopie procentowej bez postawienia żadnych warunków, np. jeśli chodzi o przeznaczenie środków. W istocie, przynajmniej część środków powinna zostać skierowana na inwestycje, podczas gdy krajom stawia się bardzo surowe warunki zakupu obligacji skarbu państwa przez EBC (WTO), nawet jeśli chodzi tu o odrębną kwestię. Uzasadnia się to przede wszystkim potrzebą zareagowania na logikę „rynku”, który jest zafałszowany, pozbawiony skrupułów i anonimowy i podlega nagłym zmianom, a z rynkiem ma niewiele wspólnego (17). UE nie może brać udziału w grze polegającej na narzuceniu obywatelom i przedsiębiorstwom dużych oszczędności i surowej dyscypliny w okresie kryzysu, a neutralności dla inwestorów/spekulantów, którzy ukrywają się za bankami inwestycyjnymi i międzynarodowymi funduszami inwestycyjnymi, pomimo stanowczej obrony przez gubernatora EBC w stosunku do euro, w chwili krytycznego ataku na nie.

6.5.7

Działania EBC powinny wspierać sprawiedliwie gospodarkę różnych krajów, by zmniejszyć istniejące zakłócenia i zaburzenia równowagi przy użyciu obecnych instrumentów i ostatecznie wyjść poza obecny mandat oraz przezwyciężyć deficyt polityczny UE. Można by np. ożywić rynek międzybankowy w niektórych krajach strefy euro poprzez negatywne stopy na depozyty a vista w EBC.

6.5.8

EKES jest przekonany ponadto, że należy w najbliższym czasie rozwiązać kwestię długu  (18) zgodnie z jego propozycją, co wymaga działań ze strony EBC i Rady.

6.5.9

Komitet uważa, że dobrze byłoby również nadać większą przejrzystość decyzjom EBC. Można by np. publikować wyniki głosowania po posiedzeniach Rady Prezesów w celu zwiększenia odpowiedzialności prezesów narodowych banków centralnych państw członkowskich unii walutowej. Skłaniałoby to ich do decydowania na podstawie ogólnych warunków gospodarczych w strefie euro, a nie rozwoju sytuacji w gospodarkach krajowych.

6.5.10

Kolejnym problemem, do którego należy nawiązać, jest system głosowania Rady Prezesów EBC (19), zwłaszcza jeśli chodzi o dysproporcję pomiędzy prawem do głosowania a wkładem finansowym państw członkowskich. Problem ten uwidocznił się już w związku z systemem płatności w ramach Europejskiego Mechanizmu Stabilności (EMS) i mógłby ponownie wystąpić w przyszłości, np. w kontekście unii bankowej.

7.1

Zdaniem EKES-u konieczne jest ożywienie oparte na inwestycjach ekologiczno-społecznych  (20). Komitet jest przekonany, że sama stabilność nie zapewni ożywienia, które jest zależne od zaufania zarówno ze strony przedsiębiorstw, jak i konsumentów. Zważywszy na ograniczone oczekiwania sektora prywatnego i niewykorzystany potencjał, przedsiębiorstwa nie mogą polegać na przyszłych zyskach z obecnych inwestycji. Jeżeli zaś obywatele nie mają pewności co do utrzymania lub znalezienia miejsca pracy, to wolą oszczędzać czy też zmniejszać swój dług, zamiast wydawać. Wyższa stopa bezrobocia jedynie poszerza grono osób, które nie mogą sobie pozwolić na wydatki.

7.2

Zatem by wzbudzić zaufanie przedsiębiorstw i obywateli, ożywienie musi się opierać na inwestycjach na wzór amerykańskiego „nowego ładu” (21). W tym względzie podstawowymi kryteriami są kryteria przyjęte przez EBI w amsterdamskim programie działań specjalnych (z 1997 r.), który dał mu uprawnienia do promowania spójności i konwergencji w sektorze opieki zdrowotnej, kształcenia, odnowy miast, środowiska naturalnego, a także sieci transeuropejskich.

7.3

Ten cel można osiągnąć, wprowadzając ponownie do obiegu nadmiernych oszczędności na szczeblu światowym, o czym wspomniano w punkcie 5.3. W istocie niektóre fundusze inwestycyjne poszukują długoterminowych możliwości inwestycyjnych dla nadwyżek oszczędności wytworzonych w innych częściach świata. Przynosi to obopólne korzyści inwestorom z krajów trzecich i gospodarce europejskiej. W tym względzie kluczową rolę mogą odgrywać obie „siostrzane instytucje” Grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego, czyli EBI i EFI (Europejski Fundusz Inwestycyjny).

7.4

Dlatego z zadowoleniem należy przyjąć wzrost kapitału subskrybowanego EBI. W ożywieniu istotną rolę mogą odegrać również obligacje projektowe. „Euroobligacje” to dobra nazwa dla wykorzystania światowych nadwyżek do inwestycji UE, chociaż rynki będą prawdopodobnie używać skróconej nazwy „€-obligacje”. Znana jest niechęć niektórych rządów wobec euroobligacji, lecz wynika ona z błędnego założenia, że euroobligacje, które są konieczne do wsparcia wzrostu, będą mylone z „obligacjami unijnymi” związanymi z długiem (22).

7.5

Już od samego początku EFI utrzymuje, że może emitować obligacje europejskie w celu sfinansowania długoterminowych inwestycji społecznych (23) poprzez zwiększenie swego kapitału subskrybowanego w stosunku do obecnego poziomu – raczej niskiego – 3 mld euro, co nie wymagałoby zmiany traktatów (24). Żadne z głównych ani pozostałych państw członkowskich strefy euro nie uwzględnia w swym długu publicznym finansowania EBI i to samo powinno dotyczyć finansowania z EFI. Gwarancją dla obligacji emitowanych przez EFI, analogicznie do obligacji EBI, mogą być zyski z finansowania projektów.

7.6

Innowacyjność produktów i tworzenie rynków: uważamy ponadto, że UE powinna prowadzić mniej neutralną politykę innowacji. W latach 70. polityka przemysłowa wyszła z mody ze względu na to, że rządy nie mogły „faworyzować określonych podmiotów” lub „liderów krajowych”. Niemniej uważamy, że istnieją istotne powody, by ponownie przemyśleć to podejście (25).

7.7

Poza tym, po pierwsze, polityka nieinterwencjonistyczna nie zawsze jest lepsza – w przeszłości prowadziła do błędnych inwestycji w sektorze finansowym. Po drugie, należy podjąć jeszcze bardziej zdecydowane inicjatywy w celu powstrzymania zmiany klimatu. Po trzecie, nadmierną liczbę projektów technologicznych przedstawianych w kontekście programów ramowych odrzuca się nie z powodów merytorycznych, lecz z powodu braku środków własnych, czemu można zaradzić, korzystając z europejskiego funduszu kapitału wysokiego ryzyka finansowanego z emisji obligacji. Po czwarte, gospodarkom wschodzącym udało się wypromować szereg liderów krajowych i osiągnąć znaczące wyniki (26).

7.8

Wszystkie państwa członkowskie powinny mieć możliwość korzystania z finansowania inwestycji poprzez transfer nadwyżek do euroobligacji, co przyniosłoby łączne korzyści makroekonomiczne, społeczne, polityczne i związane z zatrudnieniem, dowodząc potrzeby poparcia idei „więcej Europy”, która wzbudza obecnie coraz większy sceptycyzm pośród wyborców i niektórych rządów.

7.9

Wzrost może się również przyczynić do większej stabilności. Zgodnie z zasadą EBI mówiącą, że finansowanie za pomocą obligacji nie musi koniecznie zostać zaliczone do długu publicznego, finansowanie za pomocą euroobligacji mające na celu ożywienie gospodarcze ułatwiłoby zmniejszenie długu publicznego i uwolnienie krajowych dochodów podatkowych, by ograniczyć lub utrzymać na niskim poziomie deficyt, zabezpieczając jednocześnie podstawowe pozycje wydatków społecznych. W tym kontekście konieczne byłoby określenie wspólnych parametrów i kryteriów przez państwa i Eurostat, aby sprawiedliwiej i skuteczniej wykorzystywać dane.

7.10

Zresztą nie uwzględniono faktu, że „hipoteza wypierania” (crowding out) zakłada pełne zatrudnienie. Wziąwszy pod uwagę fakt, że w większości państw członkowskich odnotowuje się obecnie wysoki poziom bezrobocia, finansowanie – oddzielnie lub wspólnie – obligacji projektowych EBI-EFI może spowodować akumulację (crowding in) inwestycji sektora prywatnego, dochodów i miejsc pracy, przy mnożniku inwestycyjnym wynoszącym trzy, a także przy pozytywnym mnożniku podatkowym w tym sensie, że generuje on bezpośrednie i pośrednie wpływy podatkowe (27).

7.11

W świetle trudności dotykających niektóre kraje, zwłaszcza Grecję i Cypr, EKES proponuje przegląd krótkoterminowej korekty strukturalnej wymaganej przez trojkę z uwzględnieniem bardziej długofalowej perspektywy dla tych krajów w wyniku odkrycia olbrzymich rezerw ropy naftowej i gazu – zasadniczo do tej pory niewykorzystanych – we wschodniej części Morza Śródziemnego (28).

8.1

EKES jest przekonany, że nie wystarczy, by UE przeprowadzała od czasu do czasu „prace konserwatorskie”. UE nie może przedłużać próżni, która trwa od czasu traktatu z Maastricht, nie podejmując wyzwania, jakim jest euro. Na powagę tego wyzwania zwrócił uwagę kryzys, ujawniając duże niedociągnięcia euro, przede wszystkim o charakterze demokratycznym (29), przywracając procesowi integracji europejskiej cel, by nie dopuścić do upadku projektu europejskiego.

8.2

EKES uważa, że wspólna waluta jest możliwa do utrzymania wyłącznie pod warunkiem konwergencji potencjału gospodarczego (wyników) krajów strefy euro, co wymaga zaangażowania gospodarczego i politycznego. Do tego przydatna jest unia polityczna, która sprawiłaby, że różnice byłyby do przyjęcia, i która umożliwiłaby – w razie konieczności – przeniesienie części bogactwa z silnych do słabych obszarów, w oparciu o przejrzysty i demokratyczny proces decyzyjny oraz o nową formę solidarności między krajami (30).

8.3

Kryzys ujawnia stare różnice między Europejczykami. Powróciliśmy do złego nawyku spoglądania wstecz, przywołując demony i utarte frazesy, które uważaliśmy już za przeszłość, tak jakby oszczędności i długi były czyjąś winą, a nie wynikiem błędów rządów po obu stronach „frontu”. Również z tego powodu kraje borykające się z trudnościami nie mogą obarczać UE (lub Niemiec) swoją własną odpowiedzialnością, podobnie jak najbogatsze kraje nie mogą ignorować większych korzyści płynących z euro, które odnosiły częściowo kosztem innych, z uwagi na istniejące zaburzenia równowagi gospodarczej. Potrzebujemy zatem nowych umiejętności politycznych i kulturowych, a także nowej zdolności do dialogu między europejskimi narodami, co przyniesie niewątpliwie obopólne korzyści, jak proponował już pewien czas temu poeta niemiecki Holderlin (31), inspirując się kulturą grecką.

8.4

Należy dokonać skoku jakościowego. Konieczne jest połączenie nie tylko gospodarki, polityki, ale i SUWERENNOŚCI wszystkich. Nie ma potrzeby dyskutowania o modelu europejskim, który należy wprowadzić, lecz raczej o potrzebnych nam skutecznych, demokratycznych i przejrzystych instrumentach służących do podejmowania decyzji, osiągnięcia wspólnego dobra i zjednoczenia – a nie podzielenia – Europejczyków.

8.5

Z tych samych powodów EKES uważa, że pytanie o to, czy należy zmieniać Traktat, czy nie, jest niewłaściwie postawione. Oczywiście wszystko zależy od tego, co jest niezbędne do pełnej realizacji UGW. Jednak znaczną część naszych propozycji można wdrożyć bez zmiany Traktatu (kwestie wzrostu, długu itd.), a w wypadku innych wystarczająca może się okazać wzmocniona współpraca. W każdym razie najważniejszy jest cel do osiągnięcia dla dobra gospodarki, waluty euro i obywateli UE. Traktat jest tylko narzędziem. Należy lepiej wytłumaczyć to obywatelom i włączyć ich w proces podejmowania decyzji bezpośrednio lub za pośrednictwem PE i parlamentów krajowych.

8.6

EKES uważa, że strefa euro ma zasoby do tego, by zaplanować swą przyszłość, opierając się na większej integracji politycznej, mniejszym interwencjonizmie państwowym i społecznej gospodarce rynkowej, a także, by na nowo ożywić wzrost i zatrudnienie oraz urzeczywistnić unię polityczną, gospodarczą i społeczną.

9.1

Bez tego dodatkowego kroku kryzys – i to, jak sobie z nim do tej pory radzimy – może doprowadzić do rozpadu strefy euro, a wraz z nią UE. Nie można prowadzić wyłącznie polityki oszczędności i cięć takich, jak te związane z długiem, nawet jeśli są one potrzebne. Należy podejmować działania również za pomocą innych instrumentów (wzrost popytu w krajach będących wierzycielami) i w ramach solidarności. Trzeba uświadomić obywatelom zainteresowanych krajów, że ich nadwyżki budżetowe wynikają z zadłużenia innych krajów i że ataki na euro nie są zależne od stopnia zadłużenia (32), nawet jeśli zadłużenie trzeba zmniejszyć. Natomiast obywatele z południa powinni nakłonić swe rządy do konsolidacji długu, do rozsądniejszego zarządzania budżetem swych krajów, zlikwidowania marnotrawstwa i oszustw podatkowych, zmniejszenia podatków, zwiększenia wzrostu, zatrudnienia, wydajności i konkurencyjności ich systemów, nie tylko za pomocą niektórych reform, lecz również poprzez większą solidarność i odmienną politykę gospodarczą UE i EBC (33).

9.2

W przeciwnym razie żaden kraj nie będzie w stanie zmniejszyć swego zadłużenia i uzdrowić budżetu. Dlatego też konieczne jest rozluźnienie dyscypliny oszczędnościowej i zmiana polityki gospodarczej. W przeciwnym razie ryzyko mogłoby wzrosnąć. W tym wypadku historia może się okazać pomocna (34). Trzeba stworzyć nowe perspektywy pozytywnej, a nie negatywnej, szkodliwej i wymuszonej integracji.

9.3

Trzeba wziąć pod uwagę, że nikt w Europie nie jest dzisiaj bezpieczny i wolny od zagrożeń, nawet jeżeli obecna sytuacja jest anomalią. Wzrost gospodarczy niektórych krajów, któremu sprzyjało również euro, i słabość organów UE spowodowały, że Niemcy, kraj najsilniejszy, zaczęły odgrywać centralną rolę w Europie, często w opozycji do peryferii, a zwłaszcza – lecz nie tylko – wobec południa. „Sytuacja ta wzbudza niepokój innych” (H. Schmidt), szczególnie ze względu na sposób postrzegania tej roli, w związku z czym konieczne byłyby działania mające na celu zdementowanie tejże opinii (35).

9.4

Według EKES-u obecnie w Europie zdają się dominować egoizmy i interesy krajowe, jakbyśmy mieli do czynienia z „utopią interesów”. Przeważa podejście czysto ekonomiczne, które stawia na drugim miejscu wartości leżące u podstaw Europy i jej istnienia. Wyłania się zamiast tego Europa oparta na egoizmie, pozbawiona solidarności. Ostatnie napięcia niosą groźbę niebezpiecznego „kryzysu psychologicznego” UE, który dotyczy obywateli i rządów. Aby mu zaradzić, trzeba wysłuchać wszystkich bez uprzedzeń i zastosować konkretne środki.

9.5

Znaleźliśmy się na rozdrożu. EKES zastanawia się w istocie, jak to możliwe, by opóźnienia i wątpliwości Europy, będącej pierwszą gospodarką na świecie, powodowały śmiertelne zagrożenie dla matki jej zasad – Grecji, która z gospodarczego punktu widzenia jest podmiotem bardzo małym (36), wymagając od obywateli i przedsiębiorstw poświęceń, którym nie towarzyszy plan pomocy na rzecz wzrostu będącego jedynym sposobem spłaty długu i plan pozwalający ulżyć poważnym cierpieniom społecznym części ludności greckiej i europejskiej. Pojawia się pytanie, jaka to jest Europa.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/18

1.1

EKES uważa, że jeżeli Europa chce zachować pozycję światowej potęgi gospodarczej, to najważniejszym stojącym przed nią wyzwaniem będzie w najbliższych latach rozwój ekologicznej gospodarki sprzyjającej włączeniu społecznemu. Na konferencji Rio+20 UE opowiedziała się za ekologiczną gospodarką jako rodzajem zrównoważonego rozwoju. Teraz Unia Europejska musi przejść do akcji. Dlatego niezbędne jest, by w przyjętym modelu rozwoju gospodarczego nadano priorytetowy charakter inwestycjom publicznym i odpowiednio określono zachęty na rzecz inwestycji prywatnych, w dziedzinie infrastruktury oraz ekologicznych badań, rozwoju i innowacji. Działaniom takim przyświecają dwa cele: zachęcanie do produkcji, by szybko wyjść z obecnej recesji, oraz stawienie czoła transformacji związanej z trzecią rewolucją przemysłową bez utraty przywództwa gospodarczo-społecznego.

1.2

Zdaniem Komitetu niezbędne i głębokie zmiany w modelu produkcji i konsumpcji wymagają przede wszystkim włączenia społeczeństwa obywatelskiego do całego procesu przechodzenia na ekologiczną gospodarkę sprzyjającą włączeniu społecznemu na wszystkich poziomach, zwłaszcza na szczeblu sektorowym i terytorialnym (europejskim, krajowym i regionalnym). Wspólne zarządzanie jest niezbędne dla maksymalnego złagodzenia oporu i negatywnych skutków wywoływanych przez wszelkiego rodzaju transformacje. Uczestnictwo to pozwoli na poczynienie zrównoważonych postępów w zakresie gospodarki, społeczeństwa i środowiska naturalnego.

1.3

EKES z zaniepokojeniem stwierdza, że strategie polityczne w zakresie ekologicznych zachęt fiskalnych zostały w ostatnich latach znacznie ograniczone ze względu na politykę cięć budżetowych, która wywiera katastrofalny wpływ w postaci spadku działalności gospodarczej i likwidacji miejsc pracy. MFW przyznał, że rzeczywiste skutki tych ograniczających produkcję strategii politycznych znacznie przewyższyły konsekwencje, których można było się spodziewać do tej pory.

1.4

EKES podkreśla, że rozwój ekologicznej gospodarki sprzyjającej włączeniu społecznemu zwiększy możliwości tworzenia zatrudnienia. Uważa, że za ekologiczne miejsca pracy należy uznać nie tylko stanowiska powstałe we wschodzących sektorach, lecz również wszystkie miejsca pracy związane z „ekologizacją” procesów produkcji i produktów we wszystkich sektorach. Sprawiedliwe przejście na ekologiczną gospodarkę wymaga aktywnych strategii politycznych na rzecz zatrudnienia, które zapewnią tworzenie godnych miejsc pracy, kształcenie zawodowe i uczenie się przez całe życie dla aktywnych pracowników. Kluczowym elementem wzrostu w tych sektorach będzie zatrudnienie kobiet i osób młodych.

1.5

Zdaniem EKES-u polityka przemysłowa, co do której osiągnięto konsensus podmiotów społecznych, jest niezbędna do koordynowania wysiłków w zakresie innowacji technologicznych i do przeprowadzenia zmian w infrastrukturze produkcji wielu europejskich sektorów dotkniętych ustanowieniem niskoemisyjnej gospodarki charakteryzującej się efektywnym wykorzystaniem zasobów. Przedsiębiorstwa będą musiały podjąć znaczne wysiłki inwestycyjne.

1.6

Zdaniem Komitetu UE musi włączyć cele strategii zrównoważonego rozwoju do wszystkich obszarów polityki, zwłaszcza do strategii „Europa 2020” i siedmiu inicjatyw przewodnich. Pomiędzy różnymi strategiami UE musi zachodzić spójność, a komisarze muszą mówić na te tematy jednym głosem. Komisja powinna w szczególności skorzystać z okazji, jaką stwarza przegląd śródokresowy strategii „Europa 2020”, by wzmocnić aspekty strategii związane ze zrównoważonym rozwojem i całkowicie ją zintegrować ze strategią UE na rzecz zrównoważonego rozwoju. Należy tak sformułować definicję i wykorzystanie wskaźników, by odnosiły się one do jakości wzrostu i umożliwiały jego monitorowanie i ocenę.

1.7

EKES podkreśla ważną rolę, jaką mogą i powinny odgrywać europejski semestr i roczna wizja wzrostu gospodarczego, by zagwarantować monitorowanie strategii politycznych na rzecz zrównoważonego rozwoju. EKES uważa, że niezbędna jest likwidacja subwencji szkodliwych dla środowiska naturalnego i ustanowienie konkretnych zaleceń dla państw członkowskich na rzecz zwiększenia opodatkowania związanego ze środowiskiem oraz dotyczących gospodarowania odpadami, gospodarki wodnej i ulepszenia recyklingu. Państwa członkowskie powinny w tych dziedzinach wykazać się większą ambicją i wyznaczać sobie szerzej zakrojone cele.

1.8

EKES wyraża zaniepokojenie faktem, że wieloletnie ramy finansowe Unii na lata 2014–2020 są pełne wewnętrznych sprzeczności: sektory gospodarcze emitujące najwięcej CO2 (sektor mieszkaniowy, energetyczny, przemysłowy i transportu) nie otrzymują największego dofinansowania z funduszy wspólnotowych ułatwiających przejście na ekologiczną gospodarkę. Dlatego niezbędne jest znaczne zwiększenie dofinansowania i zagwarantowanie jego skutecznej realizacji.

1.9

Za szczególnie ważne EKES uznaje poczynienie postępów w kwestii polityki podatkowej uwzględniającej ochronę środowiska, włącznie z zachętami podatkowymi dla przedsiębiorstw ustanawiających fundusze ponownego inwestowania na rzecz walki ze zmianą klimatu pod warunkiem, że w zarządzaniu firmą uczestniczą także jej pracownicy.

1.10

W kwestii polityki handlowej UE, EKES uważa, że by uniknąć zagrożenia delokalizacji przemysłowej należy rozważyć ustanowienie równoważnych w stosunku do podatku od emisji CO2, stawek celnych dla państw, które nie akceptują międzynarodowych zobowiązań w zakresie zmniejszania emisji.

2.1

W 2011 r. OECD i UNEP opracowały szczegółowe sprawozdania na temat ekologicznej gospodarki, MOP zainicjowała program „Ekologiczne miejsca pracy”, a jednym z głównych tematów konferencji Rio+20 w 2012 r. była „Ekologiczna gospodarka w kontekście zrównoważonego rozwoju i eliminowania ubóstwa”.

2.2

W 2006 r. została odnowiona strategia UE na rzecz zrównoważonego rozwoju, a w 2009 r. ustanowiono pakiet środków w zakresie energii i zmiany klimatu, którego celem jest zmniejszenie o 20 % emisji gazów cieplarnianych, zwiększenie o 20 % odsetka energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych i poprawa wydajności energetycznej o 20 % w 2020 r. (1). Celem UE muszą być dalsze ograniczenia emisji do 2025 i 2030 r. W 2011 r. Komisja przyjęła inicjatywę przewodnią „Europa efektywnie korzystająca z zasobów” (2), plan działania dotyczący przejścia na konkurencyjną gospodarkę niskoemisyjną do 2050 r. (3) i plan działania na rzecz zasobooszczędnej Europy (4).

2.3

EKES zawsze wspierał ekologizację gospodarki jako wkład w zrównoważony rozwój i uważał, że propozycje społeczeństwa obywatelskiego na rzecz przechodzenia na ekologiczną gospodarkę sprzyjającą włączeniu społecznemu należy umieścić w centrum europejskiej i krajowej polityki, ze szczególnym uwzględnieniem zacieśnionej współpracy wszystkich podmiotów społecznych. Dlatego w kilku swoich opiniach Komitet omawiał różne aspekty tej sprawy, a także kolejne propozycje Komisji. EKES podkreślił, że poprawy ekologicznej gospodarki i zarządzania nie można oddzielać od wspierania zrównoważonej produkcji, zatrudnienia i konsumpcji, równości kobiet i mężczyzn oraz pakietów unijnych środków dotyczących zmiany klimatu.

3.1

Ekologiczna gospodarka sprzyjająca włączeniu społecznemu musi znaleźć równowagę między dobrobytem gospodarczym, większą spójnością społeczną, lepszym zachowaniem i racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych, które utrzymują dobrostan naszego i przyszłych pokoleń. Jej celem jest dematerializacja produkcji, a więc oddzielenie wzrostu gospodarczego od wykorzystania zasobów naturalnych i wytwarzania zanieczyszczeń i odpadów.

3.2

MOP definiuje ekologiczne miejsca pracy jako stanowiska zmniejszające wpływ przedsiębiorstw i sektorów gospodarki na środowisko, aż do osiągnięcia poziomów zrównoważonych. Przyczyniają się one także do zmniejszenia zużycia energii, surowców i wody, dekarbonizacji gospodarki i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Pojęcie „ekologicznych miejsc pracy” jest stosunkowo dynamiczne, ponieważ podział na „ekologiczne” i „nieekologiczne” miejsca pracy zależy od procesów innowacji technologicznych. Dlatego pojęcie to odnosi się nie tylko do niektórych sektorów wschodzących, lecz również do wszystkich miejsc pracy utworzonych w wyniku ekologizacji procesów produkcji i produktów we wszystkich sektorach.

3.3

Na rozwój ekologicznej gospodarki wpływają przede wszystkim dwa czynniki. Pierwszym z nich jest polityka łagodzenia zmiany klimatu, a drugi wiąże się ze zwiększającą się konkurencją krajów wschodzących o zasoby, które będą coraz trudniejsze do zdobycia i coraz droższe.

3.4

Ekologiczna gospodarka nie polega tylko na dostosowaniu sektorów wschodzących i sektorów tradycyjnych (czynnik technologii w ramach przechodzenia na niskoemisyjną gospodarkę). Jest również ekologiczną modernizacją sposobów produkcji i konsumpcji na rzecz włączenia celów zwiększania wartości dodanej przedsiębiorstw i ich zrównoważonego charakteru w kontekście środowiska naturalnego, z punktu widzenia oszczędzania surowców, efektywności energetycznej organizacji pracy, a także samych więzi, jakie łączą pracowników z danym przedsiębiorstwem, na rzecz większej produktywności wszystkich czynników.

3.5

W ostatnich latach stało się jasne, że pojemność Ziemi ma swoje granice, zarówno z punktu widzenia dostępnych zasobów naturalnych i rosnącego na nie popytu, jak i zdolności przyswajania przez planetę odpadów i zanieczyszczeń.

3.6

Nie należy zapominać o wpływie zmiany klimatu na zdrowie, częstym występowaniu ekstremalnych zjawisk meteorologicznych, wzroście poziomu ozonu i pyłu zawieszonego w atmosferze, a także ich większej toksyczności ze względu na wyższe temperatury czy o rozprzestrzenianiu się na kontynencie europejskim wytępionych już chorób zakaźnych.

3.7

Zmiany, jakie w najbliższych latach zajdą w strukturze energetycznej, produkcyjnej i transportowej najważniejszych gospodarek rozwiniętych, a także większości gospodarek wschodzących, będą dotyczyły głównie przechodzenia z gospodarki węglowej na gospodarkę niskoemisyjną, w której decydujące znaczenie dla generowania energii będą miały odnawialne i czyste źródła energii, które nie emitują gazów cieplarnianych ani innych niebezpiecznych odpadów.

3.8

Ta głęboka transformacja produkcyjna, nazywana przez niektórych trzecią rewolucją przemysłową, nie będzie neutralna z punktu widzenia międzynarodowej konkurencyjności, zwłaszcza dla tych krajów, które – jak większość państw członkowskich UE – są importerami netto źródeł energii i surowców. Dlatego już od 2009 r. wiele rządów państw OECD uruchomiło ambitne plany pobudzania gospodarki, w których kluczową rolę odgrywały inwestycje w infrastrukturę oraz ekologiczne badania, rozwój i innowacje, a także ekologię. Przyświecały im dwa cele: bodźce dla produkcji, by szybko wyjść z obecnej recesji, oraz stawienie czoła obecnej restrukturyzacji produkcyjnej bez utraty pozycji przywódczej.

3.9

Jednak rozwój finansowy tych planów w wielu państwach UE został poddany serii poważnych cięć, podobnie jak wspólnotowy budżet, związanych z m.in. strategiami oszczędności budżetowych. Główny ekonomista MFW przyznał, że skutki tych strategii politycznych w dziedzinie działalności gospodarczej, wywołujące kurczenie się gospodarki, znacznie przekraczają początkowe oszacowania. Zgodnie z badaniem przeprowadzonym w 28 krajach, od rozpoczęcia kryzysu w 2008 r. mnożnik fiskalny waha się od 0,8 do 1,7 (5).

3.10

Spowolnienie działań na rzecz ekologicznej gospodarki może wywołać ogromne problemy w wielu państwach członkowskich UE, ponieważ obecnie różnice w poziomie technologii między krajami rozwiniętymi i wschodzącymi są o wiele mniejsze i dynamiczne. Europa, jako całość, nie ma żadnej gwarancji, że będzie należała do czołówki krajów rozwiniętych, których gospodarki są niskoemisyjne. Na dłuższą metę mogłoby to wywołać duże napięcia w UE, ponieważ groziłoby zdolności kontynentu do dalszego budowania społeczeństwa bardziej rozwiniętego gospodarczo, społecznie spójnego i zrównoważonego z punktu widzenia środowiska naturalnego. Należy jednak podkreślić, że pozycja przywódcza UE jest silna, jeśli chodzi o kwestie technologii i produkcji w wielu sektorach przemysłowych, co do których można mieć nadzieje na przyszłość.

3.11

Rozwój ekologicznej gospodarki przy wykorzystaniu niezbędnych inwestycji i zachęt zwiększy możliwości tworzenia miejsc pracy w Europie. Nie można zapominać o obecnych działaniach produkcyjnych, które stanowią podstawę gospodarczą państw UE. Wiele z miejsc pracy obecnie uważanych za bardzo zanieczyszczające przejdzie do kategorii ekologicznego zatrudnienia w miarę przeprowadzania procesów umożliwiających zwiększenie ich efektywności energetycznej oraz zmniejszenie zużycia surowców i zanieczyszczeń. Za przykład mogą posłużyć sektor transportu drogowego, przedsiębiorstwa opracowujące i produkujące pojazdy elektryczne i hybrydowe. Inne miejsca pracy należące do tej kategorii to zatrudnienie w transporcie publicznym, przy budowie linii szybkiej kolei – ponieważ w porównaniu do samolotu i konwencjonalnej kolei, szybka kolej pozwala zaoszczędzić duże ilości energii na każdego pasażera – a także przy budowie w sektorze renowacji energetycznej budynków mało wydajnych z punktu widzenia zużycia energii. Należy tego dokonać w ramach rozwoju i wzmacniania dialogu i konsultacji społecznych oraz rokowań zbiorowych, by możliwe było uzyskanie pozytywnych wyników końcowych z punktu widzenia zatrudnienia (ilość i jakość miejsc pracy) oraz równości (warunków pracy i wynagrodzeń). Jednak tylko osiem państw UE opracowało oficjalną definicję ekologicznych miejsc pracy. Ze względu na odmienne definicje i metodologie, dostępne dane są zróżnicowane.

4.1

Zupełnie nową cechą trzeciej rewolucji przemysłowej jest stopień rozwoju czynników produkcji oraz ogromna wrażliwość społeczeństwa obywatelskiego, jeśli chodzi o kwestie zrównoważonego rozwoju i środowiska naturalnego. W Europie intensywny rozwój organizacji ekologicznych i konsumenckich, związków zawodowych, stowarzyszeń przedsiębiorców i innych podmiotów społeczeństwa obywatelskiego sprawia, że zachodzące zmiany mogą stworzyć gospodarkę podporządkowaną zrównoważonemu rozwojowi, którą łatwiej byłoby zarządzać z punktu widzenia społeczeństwa i środowiska naturalnego. Taki proces byłby nie do pomyślenia na wcześniejszych etapach, w których to decyzje podejmowane na poziomie przedsiębiorstw określały wszystkie zmiany technologiczne i produkcyjne.

4.2

W Globalnym pakcie na rzecz zatrudnienia przyjętym w czerwcu 2009 r. MOP podkreśla szczególnie, że dialog społeczny to mechanizm o nieoszacowanej wartości dla opracowywania strategii politycznych dostosowanych do krajowych priorytetów. Stanowi on solidną podstawę zachęcającą pracodawców i pracowników do wspólnych działań z rządami, niezbędnych dla przezwyciężenia kryzysu i zrównoważonej odnowy. Polityka przemysłowa, co do której zgadzają się podmioty społeczne, jest niezbędna do koordynowania wysiłków w zakresie innowacji technologicznych i do wprowadzenia zmian w infrastrukturze produkcji wielu europejskich sektorów dotkniętych ustanowieniem niskoemisyjnej gospodarki charakteryzującej się efektywnym wykorzystaniem zasobów.

4.3

Innowacje technologiczne są nieodłącznie związane z ekologiczną gospodarką. Dlatego sektory, przedsiębiorstwa i technologie pobudzające ekologizację gospodarki otrzymają większe zachęty finansowe, zarówno publiczne, jak i prywatne, ponieważ zwiększają ogólną konkurencyjność europejskiej gospodarki. W tym kontekście i w celu ukierunkowania inwestycji prywatnych Deutsche Bank uznał za priorytetowe z punktu widzenia zmiany klimatu następujące sektory:

4.4

Należy zwrócić szczególną uwagę na trudności, jakie napotykają europejskie MŚP w dostępie do finansowania wystarczającego na niezbędne inwestycje w innowacje ekologiczne.

4.5

By innowacje zwiększały konkurencyjność modelu organizacji przedsiębiorstw, muszą zachodzić w ramach procesów zachęcających do działania pracowników. Należy wykorzystać fakt, że udział siły roboczej w organizacji pracy i w przygotowywaniu planów przedsiębiorstwa jest czynnikiem, który w sposób widoczny rozwija innowacje i umożliwia czerpanie korzyści z wydajności. Stanowi to wyzwanie dla modernizacji systemu stosunków pracy oraz rokowań zbiorowych i ich powiązań z zarządzaniem.

4.6

Zaangażowanie pracowników w przedsiębiorstwie jest jednym z głównych elementów ułatwiających europejskie przywództwo w dziedzinie technologii w wielu sektorach, umożliwiających utrzymanie jej zdolności wywozowej. Nie można go postrzegać jedynie z perspektywy podziału uzyskanego bogactwa, ponieważ nawet zdaniem samych przedsiębiorstw udział pracowników jest determinującym elementem generowania bogactwa (6). Trudności związane z innowacyjnością wynikają w dużym stopniu ze sztywnych struktur organizacyjnych, w ramach których traktuje się pracownika jak maszynę.

5.1

Na konferencji Rio+20 UE stała na straży ekologicznej gospodarki sprzyjającej włączeniu społecznemu i umożliwiającej postęp w kierunku zrównoważonego rozwoju. Celem Komisji jest propagowanie zrównoważonego wzrostu sprzyjającego włączeniu społecznemu i umiejscowienie ekologizacji gospodarki w centrum działań monitorujących skutki konferencji Rio+20. Rządy muszą nawiązać dialog społeczny, by uzyskać niezbędne zaangażowanie społeczeństwa obywatelskiego w ten proces.

5.2

W celu wspierania wdrożenia inicjatywy przewodniej Komisji i planu działania na rzecz zasobooszczędnej Europy, w 2012 r. Komisja ustanowiła Europejską Platformę Efektywnego Gospodarowania Zasobami, która przedstawi sprawozdanie środokresowe w 2013 r. i sprawozdanie końcowe w 2014 r., a w ramach której pracuje się nad konkretnymi propozycjami przechodzenia na ekologiczną gospodarkę w następujących dziedzinach: „warunki ramowe inwestycji w odnawialne źródła energii”, „ustalanie celów i ocena wyników” – dlatego należy utworzyć solidny system wskaźników wykraczających poza PKB, który ukazywałyby wyniki strategii politycznych w odpowiednich sektorach i ogólne skutki społeczne (zwiększenie konkurencyjności, poprawa warunków pracy, współczynnik recyklingu, efektywność energetyczna, wykorzystanie zasobów, odsetek energii pochodzącej ze źródeł odnawialnych, zmniejszenie zanieczyszczenia) – a także „gospodarka obiegowa / ekologizacja gospodarki”.

5.3

Szczególne znaczenie ma poczynienie postępów w opodatkowaniu uwzględniającym środowisko naturalne i zmniejszeniu wysokich dopłat do paliw kopalnych obowiązujących w wielu państwach UE, ponieważ ceny wielu produktów i usług nie oddają prawidłowo wszystkich kosztów produkcji (kosztami związanymi z zanieczyszczeniem obarczani są podwykonawcy). Polityka dobrowolnego oznakowania ekologicznego okazała się niewystarczająca, zwłaszcza w kontekście obecnego kryzysu, który zwiększył liczbę konsumentów, dla których najważniejszym kryterium zakupu jest cena produktu, a nie jego jakość z punktu widzenia środowiska naturalnego. Szeroki konsensus społeczny w kwestii ekologicznej polityki podatkowej wymaga uwzględnienia skutków, jakie może ona wywrzeć na potencjał konkurencyjności przedsiębiorstw oraz jej wpływu społecznego na obywateli – tzw. „ubóstwo energetyczne” – i opracowania dodatkowych strategii politycznych (przemysłowych, handlowych i mających na celu pomoc grupom społecznym znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji), które złagodziłyby te skutki. Należy także wprowadzić zachęty podatkowe na rzecz ponownej inwestycji zysków przedsiębiorstw w zmniejszanie emisji CO2 (poprzez fundusze ponownego inwestowania na rzecz walki ze zmianą klimatu) i innych niekorzystnych skutków dla środowiska naturalnego, pod warunkiem, że w zarządzaniu tymi przedsiębiorstwami uczestniczą pracownicy.

5.4

Komisja zaakceptowała propozycję w sprawie siódmego unijnego programu działań w zakresie środowiska, w którym ustanawia się wkład polityki w dziedzinie środowiska w przechodzenie na ekologiczną gospodarkę. Program musi zostać zatwierdzony przez Parlament i Radę, a EKES wniósł swój wkład wydając opinię w tej sprawie (7). Można jednak zaobserwować sprzeczności w wieloletnich ramach finansowych Unii na lata 2014–2020: sektory gospodarcze emitujące najwięcej CO2 (sektor mieszkaniowy, energetyczny, przemysłowy i transportu) nie otrzymują największego dofinansowania z funduszy wspólnotowych ułatwiających przejście na ekologiczną gospodarkę.

5.5

W kwestii polityki handlowej UE należy pamiętać o tym, że w celu uniknięcia delokalizacji, wzrost opodatkowania emisji powinien zmuszać do ustanowienia równoważnych stawek celnych dla państw, które nie akceptują międzynarodowych zobowiązań w zakresie zmniejszania emisji. Chociaż nakładanie cła na emisje stanowi ograniczenie wolnego handlu, to ograniczenia takie były już akceptowane przez wspólnotę międzynarodową w innych przypadkach – możliwość ustanawiania ograniczeń handlowych, by wspierać ochronę warstwy ozonowej była już ujęta w protokole montrealskim, ponieważ wolny handel nie jest celem samym w sobie, lecz środkiem zrównoważonego tworzenia dobrobytu. Uniknięcie zagłady całej planety wywołanej przez zmianę klimatu jest bez wątpienia ważniejsze od otwarcia rynków światowych na wyroby, których produkcja wiąże się z intensywnymi emisjami gazów cieplarnianych.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/23

1.1

Komunikat Komisji przyczynia się w dużym stopniu do zapoczątkowania ogromnie potrzebnej debaty na temat UE i stanowi znaczący krok naprzód w stosunku do dotychczasowych metod i treści polityki w zakresie UGW. Ponadto po raz pierwszy poruszona została kwestia międzynarodowej roli i politycznej przyszłości UE. EKES ocenia zatem pozytywnie tę propozycję, która może stać się historycznym punktem zwrotnym, pod warunkiem że po dwudziestoletnim okresie oczekiwania Rada znajdzie odwagę i wolę, by przyjąć i wdrożyć postanowienia służące realizacji założonych celów i by jak najszybciej wprowadzić tę propozycję w życie.

1.2

Dzięki decyzjom podjętym w latach 2011–2012, Rada Europejska rozpoczęła ważną i szeroką reformę sprawowania rządów w Europie w kwestii nadzorowania nadmiernych nierównowag makroekonomicznych, zaostrzenia przepisów budżetowych i koordynacji polityki gospodarczej krajów strefy euro. Niezbędnymi instrumentami mającymi zapewnić stabilność UGW są przyjęte ostatnio przez EBC niekonwencjonalne środki „warunkowego lecz nieograniczonego” zakupu obligacji rządowych krajów przeżywających trudności, ustanowienie jednolitego mechanizmu nadzoru w celu zagwarantowania restrykcyjnego, bezstronnego nadzoru ostrożnościowego i przerwania powiązania między władzami publicznymi a bankami oraz przepisy dotyczące likwidacji banków.

1.3

EKES popiera strategię na rzecz wzmocnienia strefy euro przedstawioną w komunikacie Komisji i potwierdzoną ostatnio przez przewodniczącego Rady Europejskiej Hermana Van Rompuya („W kierunku faktycznej unii gospodarczej i walutowej”). Uważa jednak, że strategia ta nie wystarcza do zapewnienia państwom członkowskim, obywatelom i przedsiębiorstwom osiągnięcia pełnych korzyści z UGW, co pokazały wydarzenia z ostatnich 10 lat. Rada posiada kompetencje polityczne wynikające z traktatu z Maastricht, które poważnie ograniczyły ustanowioną na jego mocy UGW. Z tego właśnie powodu Komisja przedstawiła obecnie plan działania na rzecz pogłębionej i rzeczywistej UGW.

1.4

Aby umożliwić większą stabilność EMU i zapewnić wzrost gospodarczy i tworzenie miejsc pracy w krajach strefy euro, potrzebne są bardziej zdecydowane działania, podjęte bezzwłocznie i równocześnie, a nie w średnim i długim okresie, takie jak plan wzrostu i silniejsze mechanizmy integracji gospodarczej, które Rada powinna wprowadzić w życie. Potrzebne są zatem połączenie polityki makro- i mikroekonomicznej, duże zaangażowanie, a także poczucie solidarności, zaufania i przynależności wśród państw członkowskich oraz między państwami członkowskimi a UE, nie zapominając, że zasadniczym celem omawianych środków powinno być dobro wszystkich obywateli.

1.5

EKES wyraża uznanie dla komunikatu Komisji, lecz jednocześnie zauważa, iż nawet w przypadku, gdyby udało się zrealizować wszystkie te zamierzenia, uzyskanie znaczących wyników byłoby trudne, zwłaszcza gdy chodzi o sposób podejmowania decyzji, ponieważ brakuje konkretnej propozycji w sprawie unii politycznej, w ramach której euro miałoby bezpieczne schronienie. To samo dotyczy kwestii długu, przezwyciężenia szoków asymetrycznych, wzrostu, konkurencyjności i zatrudnienia (w przypadku których potrzebne jest systematyczne przeprowadzanie ocen wpływu). Wszystkie te czynniki działają w obecnej sytuacji w sposób ograniczający.

1.6

Jak wiadomo, Komitet sporządził już opinie i wskazał rozwiązania dotyczące sporej części obecnych propozycji Komisji, zwłaszcza, jeżeli chodzi o ograniczenia UGW i EBC, a także kwestię wzrostu i długu państwowego (1). Postępy poczynione do tej pory przez Komisję i Radę są odpowiednią podstawą do kontynuacji prac w tym obszarze. Dlatego też EKES przyjmuje z zadowoleniem fakt, że Komisja postanowiła opracować przyszłe wytyczne w tych kwestiach. Ma ponadto nadzieję, że jest to odpowiednia okazja dla Rady, by przedsięwziąć szybko konkretne środki w sprawie wzrostu i długu, wykonując w ten sposób prawdziwy skok jakościowy.

1.7

Ponadto, podczas gdy podjęte niedawno decyzje UE, o których mowa w komunikacie, spełniają, jakkolwiek tylko częściowo, wymogi ram makroekonomicznych, niewystarczające wydają się propozycje dotyczące sektorów produkcyjnych szczebla mikro, a tylko one są w stanie ożywić wzrost. Celem dokumentu Komisji jest zainicjowanie debaty na temat UGW, który znacznie wykracza poza konsolidację fiskalną i politykę makroekonomiczną. Potrzebna jest również polityka mikroekonomiczna, taka jak na przykład autentyczny pakt przemysłowy (industrial compact).

1.8

Wniosek Komisji mógłby się cieszyć szerszą akceptacją, jeżeli – na wskazanych w nim różnych etapach realizacji środków niezbędnych do zwiększenia stabilności UGW i usprawnienia jej funkcjonowania – wyraźniej odwołano by się do potrzeby prowadzenia polityki europejskiej zgodnie z tym celem, określając obszary działań, jakie zamierza się podjąć, i nowe elementy, które należy wprowadzić w celu zwiększenia racjonalności i skuteczności wydatków europejskich.

1.9

Komisja może i powinna przyczynić się do wprowadzenia reform niezbędnych do podniesienia konkurencyjności krajowych systemów produkcyjnych i administracyjnych poprzez przyjęcie innowacyjnych metod i kryteriów działania w odniesieniu do jednolitego rynku, zarządzania funduszami strukturalnymi i głównych kierunków wspólnej polityki. Komisja powinna posłużyć się tymi doświadczeniami i zaproponować równie istotne zmiany, jak wielokrotnie postulował EKES, w zakresie realizacji polityki europejskiej w największym stopniu dotyczącej obszarów, regionów i sektorów UE znajdujących się w najbardziej niekorzystnym położeniu.

1.10

Gdy chodzi o EBC, należy gruntownie zmienić jego strukturę w celu wsparcia wzrostu i zatrudnienia oraz jego roli jako pożyczkodawcy ostatniej instancji. Zaplanowane przez państwa strefy euro zmiany w tym kierunku przyczyniłyby się do zwiększenia zaufania do EBC i euro, a także do powstrzymania ataków spekulacyjnych, w szczególności w krajach przeżywających największe problemy budżetowe.

1.11

Kwestii stabilności euro nie można powierzyć wyłącznie EBC i wspólnotowej polityce pieniężnej, podczas gdy państwom członkowskim pozostawia się swobodę prowadzenia polityki fiskalnej i budżetowej. EKES uważa, że utworzenie unii fiskalnej z myślą o jednym budżecie strefy euro nie może, tak jak to przewidziano w komunikacie, zostać odłożone na termin późniejszy. Wraz ze wspólną walutą i wspólnym nadzorem bankowym unia fiskalna musi stać się drugim filarem, na którym w krótkim i średnim okresie będzie się opierać stabilność UGW, co przyczyni się do uspokojenia rynków w sprawie spójności projektu europejskiego.

1.12

Co się tyczy propozycji instytucjonalnych, KE podejmuje znaczące wysiłki. EKES uważa, że wskazane jest wreszcie ujęcie w programie kwestii instytucjonalnej, która stanowi podstawę jej nowatorskich propozycji, w tym unii politycznej. Jest to całkowicie nowa propozycja. Uważa jednak, że w większości propozycje te wpisują się w obecne ramy, stanowiąc bardzo niewielki krok naprzód, a zatem niczego nie rozstrzygną, jeżeli Rada nie wykroczy poza nie, uznając je wyłącznie za bodziec do działania.

1.13

Mogą być one kolejnym etapem pośrednim, lecz – w oparciu o już zaproponowane i przyjęte dokumenty – EKES, który powinien być integralną częścią tego procesu, stwierdza, że w niektórych kwestiach minął już czas na połowiczne środki, a nadszedł czas na dokonanie skoku jakościowego, zarówno jeżeli chodzi o treść polityki, jak i proces decyzyjny mający na celu jej realizację. Wystarczy już pozornych i symulowanych działań (konieczności stałego powtarzania, również później, że konieczne są „prawdziwe” polityki, „prawdziwa” unia polityczna itp.). Trzeba podjąć teraz szybsze i bardziej zdecydowane działania, by – z jednej strony – przerwać recesję dotykającą sporą część UE, i – z drugiej strony – wypełnić pozostawione dłuższy czas temu luki, które międzynarodowy kryzys finansowy jedynie pogłębił.

1.14

EKES apeluje, by Rada – opierając się na propozycjach Komisji – podjęła odważniejsze i bardziej przejrzyste działania, mając na względzie poszanowanie zawartych porozumień i obowiązek przedstawienia propozycji, które należy przyjąć i zrealizować, zwłaszcza jeżeli chodzi o rozszerzenie głosowania większością na wszystkie dziedziny, począwszy od polityki gospodarczej i polityki zatrudnienia, w celu zmiany traktatu.

1.15

Streszczenie propozycji EKES-u

1.15.1

Dlatego też EKES uważa, iż w celu urzeczywistnienia autentycznej UGW (bez zmiany Traktatu) należy w najbliższej przyszłości:

1.15.2

Z uwzględnieniem ewentualnej konieczności dokonania zmian w traktacie, w średnim i długim terminie niezbędne jest:

2.1

Komitet ma świadomość, że omawiamy jedną z najbardziej złożonych obecnie kwestii. Europa wkracza w nowy etap ściślejszej integracji, co wymaga szeregu odważnych kroków. EKES przyjmuje z dużym zadowoleniem rozpoczęcie debaty na temat przyszłości UGW jako pierwszy krok w tym kierunku i zwraca uwagę, że realia makroekonomiczne UGW wynikają z decyzji mikroekonomicznych. Politykę makro- i mikroekonomiczną należy zatem ukierunkować na realizację tych samych celów ogólnych.

2.2

Art. 9 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, uzupełniony treścią art. 151 i art. 153, zasadniczo stwierdza, że określenie i realizacja polityki i działań UE muszą uwzględniać wspieranie wysokiego poziomu zatrudnienia, poprawę warunków życia i pracy oraz walkę z wykluczeniem społecznym. EKES stwierdza ze zdziwieniem, że żaden z tych elementów nie został uwzględniony w omawianym komunikacie jako część celu, jakim jest „pogłębiona i rzeczywista unia gospodarcza i walutowa”. EKES nie tylko apeluje o wyraźne określenie tych celów, lecz uważa także, iż konieczne jest zwiększone monitorowanie (analizy oddziaływania) wpływu, jaki polityka gospodarcza i pieniężna wywiera na warunki społeczne i rynek pracy. Należy także wypracować środki na rzecz wyeliminowania niekorzystnych następstw gospodarczych i społecznych, jakie może przynieść ta polityka.

2.3

Żadnej z propozycji przedstawionych przez Komisję w sprawie bardziej stabilnej i wiarygodnej UGW nie można faktycznie zrealizować (ani w perspektywie krótko, ani średnio- i długoterminowej), jeżeli państwa członkowskie, a zwłaszcza kraje najbardziej dotknięte kryzysem gospodarczym i finansowym, nie powrócą na drogę wzrostu, nie znajdą rozwiązania problemów związanych z pracą i rosnącym bezrobociem, zwłaszcza młodych ludzi, i nie zmniejszą nierówności występujących wciąż między państwami członkowskimi. Jednocześnie niemożliwe będzie osiągnięcie tych celów, jeżeli Rada i Eurogrupa nie uwzględnią propozycji KE w sprawie przyspieszenia oczekiwanych już od 20 lat reform niezbędnych do urzeczywistnienia UGW i jeżeli państwa członkowskie nie zaangażują się aktywnie, by wspólnie zarządzać częścią suwerenności każdego z nich, która jest do tego konieczna.

2.4

Przedmiotem troski Komisji jest przede wszystkim zapewnienie koordynacji polityki gospodarczej państw członkowskich w oparciu o powiązane ze sobą środki i instrumenty na rzecz większej konwergencji polityki budżetowej i systemów nadzoru. Powinno to zmniejszyć trudności najbardziej zadłużonych krajów związane z finansowaniem długu publicznego oraz przestrzeganiem rygorystycznych planów zmniejszania długu i zdolności obsługi zadłużenia proponowanych przez Komisję i niedawno przyjętych przez państwa członkowskie (pakt fiskalny). Jednak by odbudować zaufanie obywateli i rynków, środki przedsięwzięte na szczeblu krajowym muszą mieścić się w ramach wspólnego, europejskiego podejścia i przynosić obywatelom i przedsiębiorstwom konkretne korzyści. Dlatego też niezbędne jest zapewnienie większej spójności między polityką makro- i mikroekonomiczną (młodzież, rynek pracy, zabezpieczenie społeczne itp.) na szczeblu krajowym.

2.5

Piąty rok z rzędu wiele krajów strefy euro odnotowuje ujemny wzrost gospodarczy, a prognozy na kolejne lata wskazują na bardzo nikłą poprawę głównych zmiennych makroekonomicznych. By propozycje wzmocnienia UGW przedstawione przez Komisję w kontekście przeszłych doświadczeń były wiarygodne i stały się przedmiotem szerokiej, wspólnej dyskusji nad przyszłością UGW z udziałem nie tylko ekspertów, lecz całego europejskiego społeczeństwa obywatelskiego, muszą im towarzyszyć inne uwagi.

2.6

Również w ciągu następnych lat, z poszanowaniem zobowiązań zaciągniętych wobec UE, kraje strefy euro będą musiały prowadzić restrykcyjną politykę budżetową, co będzie można osiągnąć przede wszystkim za pomocą reform mających na celu racjonalizację struktury budżetów państwa zarówno z punktu widzenia wydatków publicznych, jak i dochodów rządowych, z należytym uwzględnieniem sprawiedliwego podziału dóbr oraz skutków mnożników podatkowych. Umożliwiłoby to ponowny wzrost wydajności w sposób neutralny dla salda budżetowego, bez powstrzymywania wydatków w dziedzinach niezbędnych dla wzrostu gospodarczego i dobrobytu społecznego, takich jak opieka zdrowotna, systemy zabezpieczenia społecznego, kształcenie, badania i innowacje, a także infrastruktura (2).

2.7

Omówione środki krajowe należy jednak uzupełnić o działania na szczeblu europejskim, które są niezbędne dla wzrostu gospodarczego, zatrudnienia i ożywienia inwestycji, takie jak na przykład: poprawa funkcjonowania krajowych rynków pracy w celu ich włączenia do strefy euro m.in. za pośrednictwem dialogu makroekonomicznego (3), częściowe rozłożenie długu publicznego w celu powstrzymania spekulacji, emisja obligacji europejskich przez EBI i EFI w celu finansowania wzrostu i przyciągnięcia globalnych nadwyżek oszczędności (4), możliwość wyłączenia z długu publicznego niektórych inwestycji strukturalnych, niezbędnych do wywołania sprzężenia zwrotnego na rzecz wzrostu i – wreszcie – większa dbałość o politykę przemysłową zarówno ze strony rządów krajowych, jak i decydentów politycznych na szczeblu europejskim.

2.8

Odpowiedzialność za realizację tej polityki spoczywa na rządach państw członkowskich, lecz w ramach swych prerogatyw instytucjonalnych i zarządzanych przez siebie środków budżetowych Komisja powinna zapewnić jej realizację, przyczyniając się tym samym do ograniczenia wciąż istniejących zakłóceń równowagi i dysproporcji terytorialnych.

2.9

EKES uważa ponadto, że analiza Komisji dotycząca aspektów historycznych UGW nie porusza ograniczeń gospodarczych i politycznych, które wiązały się nieodłącznie z narodzinami waluty euro i które są głównym powodem kryzysu dotykającego euro i UE. Wydaje się dziwne, że w analizie dotyczącej UGW nie ma odwołania ani do kryteriów z Maastricht czy też ich oceny, ani do jedności (negatywnej) polityki pieniężnej i asymetrii gospodarczych między krajami. Ponadto nie da się uzasadnić stwierdzenia, że winą za kryzys w 2008 r. obarcza się wyłącznie dług, a nie słabość polityki UE i rządów krajowych, zważywszy zwłaszcza, że od samego początku UGW państwa członkowskie notorycznie odmawiały rozpoczęcia debaty na temat koordynacji polityki podatkowej i budżetowej.

2.10

Pilną potrzebą jest stworzenie unii gospodarczej i rządu gospodarczego UE (równocześnie do unii bankowej lub przed nią, itp.), czego podwaliny położono w komunikacie Komisji.

3.1

W perspektywie krótkoterminowej wzięto pod uwagę i opisano siedem propozycji, z których część jest już znana, gdyż odnoszą się one do przyjętych niedawno inicjatyw UE: europejski semestr, prawodawstwo związane z pakietem sześciu i dwóch wniosków oraz nadzór bankowy powierzony EBC. Są to istotne działania, które należy w pełni zrealizować zgodnie z odnośnym prawodawstwem europejskim i z przyjętymi przez Radę zaleceniami dla poszczególnych krajów. Poniżej przedstawiono propozycje Komisji, które EKES uważa za najciekawsze:

3.1.1

Pierwsza dotyczy wprowadzenia w następstwie jednolitego mechanizmu nadzorczego (SSM) również jednolitego mechanizmu restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków (SRM) w celu rozwiązania problemów banków doświadczających trudności. Najbardziej nowatorskim aspektem jest pokrycie kosztów restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków przez akcjonariuszy i wierzycieli; wszelkie „dodatkowe środki niezbędne do sfinansowania procesu restrukturyzacji” ma zapewnić sam sektor bankowy, a nie podatnik (5).

3.1.2

Druga propozycja dotyczy wprowadzenia „instrumentu na rzecz konwergencji i konkurencyjności” wspierającego przeprowadzanie reform strukturalnych w krajach strefy euro. We wniosku bardzo szczegółowo (załącznik 1) opisuje się przewidywaną procedurę wprowadzenia i przestrzegania ustaleń, które stanowią podstawę tego instrumentu. Nie określa się udziału i wielkości wsparcia finansowego, z których mogłyby skorzystać państwa członkowskie i które mają decydujące znaczenie dla zapewnienia jego stabilności, chociaż Komisja zastrzega sobie prawo do przedstawienia bardziej szczegółowego wniosku w sprawie zasad jego realizacji (s. 25 komunikatu). Zdaniem EKES-u instrument ten powinien poprzedzać reformy strukturalne lub przynajmniej im towarzyszyć, by zmniejszyć ich negatywny wpływ. EKES podkreśla ponadto, że instrument na rzecz konwergencji i konkurencyjności może być skuteczny, wyłącznie pod warunkiem że będzie on krok po kroku stosowany w koordynacji z działaniami i środkami przedsięwziętymi na szczeblu krajowym.

3.1.3

Ponadto wydaje się, że wniosek dotyczący wieloletnich ram finansowych jest postrzegany jako kara wobec tych, którzy nie przestrzegają „paktu między państwami członkowskimi a KE”, a nie jako zachęta do realizacji polityki opracowanej na szczeblu europejskim. Rygorystycznym warunkom makroekonomicznym narzuconym państwom członkowskim powinien towarzyszyć plan na rzecz wzrostu i tworzenia nowych możliwości zatrudnienia, w szczególności dla młodych ludzi, sporządzony przy czynnym udziale partnerów społecznych i społeczeństwa obywatelskiego.

3.1.4

Z punktu widzenia zwiększenia wagi i siły decyzyjnej wspólnej waluty w międzynarodowym zarządzaniu walutowym zwiększenie roli UE i euro w zarządzaniu międzynarodowymi instytucjami walutowymi oraz zdolności euro do reprezentacji zewnętrznej jest jednym z najistotniejszych aspektów poruszonych w dokumencie Komisji, a także w wielu opiniach EKES-u. Jednak Komisja nie wyjaśnia ani zewnętrznych, ani wewnętrznych trudności strefy euro związanych z tym wnioskiem, zważywszy na niewątpliwie mało przychylny stosunek rządu USA (a także Wielkiej Brytanii) do wzrostu znaczenia euro (i tym samym do spadku znaczenia dolara) i na wciąż różne podejście krajów strefy euro do obrony specyficznych interesów gospodarczych i politycznych w wielu krajach rozwijających się wspomaganych przez MFW.

3.2

W perspektywie średnioterminowej propozycje dotyczą głównie utworzenia funduszu amortyzacji długu (FAD), który podlegałby rygorystycznym warunkom, by zmniejszyć pokusę nadużycia, a także ustanowienia nowego instrumentu długu państwowego dla strefy euro (euroweksle). Propozycje te są już od pewnego czasu przedmiotem dyskusji pomiędzy głównymi instytucjami UE oraz pomiędzy państwami członkowskimi. Także EKES wielokrotnie podkreślał w swych opiniach konieczność zastosowania obligacji europejskich w celu częściowego rozłożenia długu (euroobligacje) jako dodatkowego instrumentu w celu zarówno ułatwienia w strefie euro finansowania długu państwowego przez najbardziej zadłużone kraje, jak i zmniejszenia kosztów obsługi długu (6).

3.2.1

Dlatego też EKES wolałby, by Komisja przedstawiła propozycję i nawiązała do jego wcześniejszych sugestii, a także do sugestii ministrów UE ds. gospodarki itp., chociaż dostrzega zalety propozycji niemieckiej rady ekspertów ekonomicznych przedstawionej w dokumencie Komisji.

3.2.2

Niemniej kładąc nacisk na FAD, pomija się fakt, że zgodnie z tym punktem widzenia powodzenie polityki zmniejszenia długu państwowego zależy nie tylko od postępów w ograniczeniu wydatków publicznych, lecz zwłaszcza od wzrostu dochodu. Jest to sposób, by wskaźnik zadłużenia obniżyć do pułapu wymaganego przez Traktat z Maastricht, co zajmie o wiele więcej czasu, niż przewiduje się w perspektywie średnioterminowej. Najlepszą propozycją jest być może nadal pomysł wprowadzenia euroobligacji, co Komitet już szczegółowo zilustrował (7). Oczywiście problem nie polega na tym, jaki instrument techniczny użyć, lecz raczej na tym, jakie rozwiązanie zastosować.

3.2.3

Ponadto cały wniosek wykracza poza koncepcję paktu stabilizacji, jeżeli chodzi o żądania wobec państw członkowskich, nie wprowadzając jednak żadnych innowacji świadczących o zmianie tejże polityki, której nie można dalej prowadzić w tym samym kierunku.

3.3

W perspektywie długoterminowej , którą w dokumencie Komisji opisano najmniej wyczerpująco, przewiduje się rozwój UGW w celu urzeczywistnienia unii bankowej, fiskalnej i gospodarczej. Chodzi tu oczywiście o cele, które EKES popiera, pod warunkiem, że określone zostaną warunki ich realizacji. EKES zgadza się, że osiągnięta zostanie całkowita integracja polityki gospodarczej państw członkowskich, zwłaszcza w dziedzinie fiskalnej i gospodarczej, a także, iż budżet UE zostanie wyposażony w zasoby własne oraz autonomiczną zdolność w zakresie opodatkowania.

3.3.1

Gdy chodzi o aspekty instytucjonalne, komunikat ogranicza się do ich opisu, określając przy tym podstawy, na których możliwe będzie zbudowanie unii gospodarczej i walutowej o wzmocnionej strukturze prawnej i wzmocnionym zarządzaniu głównymi politykami gospodarczymi. Nie wspomina się natomiast o warunkach gospodarczych, które muszą zapewnić w dłuższej perspektywie realizację tychże propozycji.

3.3.2

EKES uważa, że istnieją pewne szanse na realizację tak ambitnego celu, przy założeniu, że prowadzona będzie ściślejsza współpraca zmierzająca do unii politycznej. Aby proces ten ułatwić, w międzynarodowym kontekście makroekonomicznym wdrożone jedynie częściowo reformy na rzecz kompleksowej zmiany zasad funkcjonowania zarówno rynków kredytowych i finansowych, jak i mechanizmów nadzoru makro- i mikroostrożnościowego, musiałyby zostać w pełni zrealizowane, zaś zakłócenia równowagi makroekonomicznej (począwszy od deficytu USA i nadwyżki Chin), które przyczyniły się do kryzysu finansowego musiałyby zostać ograniczone. Bez znaczących postępów w tym kierunku trudne będzie zapobieżenie innym kryzysom gospodarczym i finansowym.

4.1.1

EKES ocenia jednak pozytywnie próbę omówienia przez Komisję obecnego deficytu demokratycznego w UE. Odnosi się również pozytywnie do stwierdzenia, że głównym problemem jest przekazanie suwerenności. Konieczne jest zatem zapoczątkowanie procesu na rzecz unii politycznej, która umożliwiałaby połączenie suwerennych polityk, mających do tej pory charakter krajowy, i wspólne nimi zarządzanie w ramach bardziej przejrzystego i demokratycznego procesu decyzyjnego. Dzięki temu nadano by strefie euro jeden głos i stworzono by dla niej europejski rząd, który stanowiłby dotychczas brakujące ogniwo UGW.

4.1.2

W związku z tym EKES uważa, że:

4.1.3

Kwestią problematyczną nie jest jednak zaangażowanie PE, lecz raczej ustanowienie wspólnego procesu decyzyjnego krajów strefy euro i zaangażowanie PE w tenże proces. Nie można się już zgodzić na utrzymanie niezależnej polityki gospodarczej i przemysłowej każdego z krajów, przy wspólnej polityce pieniężnej, która, przy braku instrumentów kompensacyjnych, karze gospodarki krajów słabszych.

4.2.1

EKES ocenia pozytywnie włączenie PE do dyskusji w sprawie propozycji dotyczących wzrostu, a także zaangażowanie parlamentów krajowych. To samo powinno dotyczyć programów dostosowawczych, w których wypadku zaangażowanie nie może się ograniczać do informowania. Pozostajemy wciąż w sferze zabiegów formalnych, które są dalekie od tego, co należy uczynić w ramach procesu decyzyjnego UE.

4.2.2

Nowatorskie wydają się natomiast propozycje dotyczące partii politycznych, które powinny przejść od gołosłowności do konkretów, działając jako jednolita struktura europejska, a nie jako zbitek wielu specyficznych cech krajowych, którym pozostały one również w zakresie praktycznej działalności, podobnie jak czynią to jeszcze poszczególne kraje lub inne stowarzyszenia (związki zawodowe, przedsiębiorcy itp.).

4.2.3

Sensownym rozwiązaniem byłoby, gdyby nie tylko partie, jak proponuje KE, lecz również inne duże organizacje europejskie (na przykład związki zawodowe, organizacje przedsiębiorców itp.) przynajmniej w strefie euro zorganizowały się i działały w oparciu o wspólne, europejskie, a nie krajowe podejście, już na rzecz wyborów w 2014 r. Byłby to znaczący krok naprzód. Sam w sobie byłby on niewystarczający, lecz służyłby wszystkim za dobry przykład.

4.2.4

W związku z tym konieczne byłoby nadanie, przy okazji wyborów, Parlamentowi Europejskiemu władzy prawodawczej, która (wraz z Radą) umożliwiałaby mu wskazanie w ustalonym wcześniej terminie drogi do unii politycznej, w ramach której głosowanie większością rozszerzono by na wszystkie dziedziny, a prawo do głosowania w Parlamencie Europejskim poszerzono by o sprawy wzrostu i zatrudnienia.

4.3.1

EKES popiera połączenie polityki gospodarczej z polityką zatrudnienia, które są dwiema stronami tego samego medalu, jakkolwiek jest to problem gospodarczy, a nie prawny. Konieczny jest natomiast wspólny proces decyzyjny dotyczący wszystkich obszarów polityki gospodarczej, który łączyłby strategię „Europa 2020”, koordynację budżetów państwa, politykę makro- i mikroekonomiczną, rynek pracy strefy euro itp., by wyjść poza obecny system decyzyjny. Nie można również myśleć, że do zmiany UGW wystarczy powołanie przez Parlament odpowiedniej komisji.

4.3.2

Mętne i bezcelowe wydaje się również myślenie, że uprawniając wiceprzewodniczącego ds. polityki gospodarczej do koordynacji UGW, nawet we współpracy z Parlamentem, można poprawić obecną sytuację. W tym względzie wystarczy przytoczyć przykład polityki zagranicznej, dlatego też należałoby nadać autentyczne uprawnienia komisarzowi, lub ewentualnie ministrowi.

4.3.3

Tak istotnej kwestii nie można rozwiązać za pomocą formalnych zabiegów prawno-parlamentarnych, jeżeli najpierw nie podjęta zostanie decyzja w sprawie przesunięcia suwerenności w sprawie polityki gospodarczej i pieniężnej, a także polityki zatrudnienia ze szczebla krajowego na szczebel europejski, jak EKES wielokrotnie proponował. Należałoby utworzyć „rząd gospodarczy” strefy euro, którym kierowałaby eurogrupa posiadająca uprawnienia decyzyjne i podejmująca decyzje większością głosów, wraz z Parlamentem Europejskim, co oznacza potrzebę dokonania odpowiednich zmian w Traktacie. Trzeba byłoby to zrobić bezzwłocznie, podobnie szybko jak zainicjowano pakt fiskalny, unię bankową itp. Pozwoliłoby to urzeczywistnić jednolity rynek potrzebny również z punktu widzenia polityki gospodarczej i przemysłowej, wzrostu i zatrudnienia, oparty na wspólnej wizji i solidarnych decyzjach państw członkowskich, podejmowanych w interesie obywateli UE.

4.4.1

EKES ocenia pozytywnie wszystkie propozycje dotyczące reprezentacji zewnętrznej strefy euro. Jest to kluczowe zagadnienie komunikatu, zważywszy na międzynarodowe skutki kryzysu i powiązania między walutami. Obecnie euro przypomina naczynie z gliny umieszczone pomiędzy naczyniami z żelaza. Wskazana przez KE strategia wzmocnienia udziału strefy euro w MFW na początkowym etapie polega na przyznaniu jej statusu obserwatora, a dopiero na dalszym etapie postuluje się jeden mandat. Wymaga to długiego czasu, co osłabia strefę euro, podczas gdy powinna ona już wkrótce przemawiać jednym głosem w różnych organach. Dlatego też propozycje KE są być może realistyczne, lecz jednocześnie skromne i niewystarczające w perspektywie krótko- i średnioterminowej. Także w tym wypadku powodzenie będzie zależne od postępowania Rady.

4.5.1

Podejście zastosowane w odniesieniu do EBC wydaje się niewystarczające. Ponadto EKES nie podziela zawartego w Traktacie stwierdzenia, że należy uwzględnić „wzmocnienie rozliczalności demokratycznej dotyczącej EBC”, gdyż EBC jest organem, w którym decyzje już są podejmowane większością głosów (inaczej niż w przypadku Rady). Oprócz tego problemy i rola EBC mają zgoła inny charakter i nie można się powoływać wyłącznie na nadzór, jak zdaje się to czynić Komisja w swym komunikacie. Problemy te dotyczą rozszerzenia uprawnień EBC, tak aby oprócz stabilności i inflacji obejmowały one także wzrost i zatrudnienie.

4.5.2

W tym celu trzeba się również upewnić, że mechanizmy przełożenia polityki EBC na gospodarkę realną funkcjonują prawidłowo. Działania niekonwencjonalne podejmowane niedawno przez EBC, by zwiększyć skuteczność tych mechanizmów, polegające zarówno na zasilaniu płynnością systemu bankowego (program zakupu zabezpieczonych obligacji i dłuższych operacji refinansujących), jak i na zakupie obligacji państwowych na rynku wtórnym (program dotyczący rynków papierów wartościowych i bezwarunkowych transakcji monetarnych) można uznać za pierwszy krok w pożądanym kierunku. Nie nadają one jeszcze EBC roli pożyczkodawcy ostatniej instancji zdolnego do podejmowania własnych i niezależnych decyzji, kiedy jest to konieczne, co – jak wiadomo – wymaga zmiany traktatów.

4.5.3

Konieczne jest wzmocnienie autonomii decyzyjnej i instrumentów działania EBC w odniesieniu do roli pożyczkodawcy ostatniej instancji nie w celu zwiększenia zadłużenia państw lub UE, lecz by zwiększyć wiarygodność euro i powstrzymać ataki spekulacyjne na dług państwowy najbardziej zadłużonych krajów. W odniesieniu do skutków działań EBC dla zdolności obsługi zadłużenia, Komitet przypomina, że samo zapowiedzenie tego posunięcia przyczyniło się de facto do zmniejszenia napięcia zarówno na rynku obligacji długu publicznego krajów strefy euro, jak i na rynkach finansowych i kredytowych.

4.6.1

Wzmocnienie roli Trybunału Sprawiedliwości jest zapewne pozytywnym posunięciem, lecz nie w dziedzinie proponowanej w komunikacie (postępowanie w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego). Utrwali to jedynie przekonanie, że problemy gospodarcze, w tym zadłużenie, mają charakter techniczno-prawny, a nie polityczny, który powierzyć należy demokratycznemu i przejrzystemu procesowi decyzyjnemu UE, której suwerenność należy do obywateli europejskich.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/31

1.1

Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje wnioski Komisji mające na celu dostosowanie europejskich ram prawnych w świetle zmian międzynarodowych norm zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu oraz ich zwalczania. Przestępcy wykorzystujący system finansowy i udogodnienia oferowane przez rynek wewnętrzny stanowią w rzeczywistości zagrożenie dla samych fundamentów naszego społeczeństwa. EKES uważa, że niezwykle ważne jest wyposażenie Unii Europejskiej i państw członkowskich w skuteczne środki, które wzmocnią uczciwość i przejrzystość operacji finansowych. Pod tym względem wnioski Komisji zmierzają z pewnością w dobrym kierunku.

1.2

EKES z uznaniem przyjmuje doprecyzowanie wymogów należytej staranności wobec klienta, jakie podmioty zobowiązane winne stosować wobec beneficjentów rzeczywistych w spółkach, co zapewni większą przejrzystość, jeśli chodzi – z jednej strony – o osoby fizyczne ukrywające się za osobą prawną, oraz – z drugiej strony – o osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne, bardziej narażone na korupcję ze względu na pełnioną funkcję. EKES aprobuje również zaliczenie do podmiotów zobowiązanych podmiotów świadczących usługi w zakresie gier hazardowych, gdyż sektor ten może być wykorzystywany w celu prania pieniędzy.

1.3

EKES z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji, by Unia Europejska objęła prowadzenie w globalnym zwalczaniu prania pieniędzy i terroryzmu. Komitet uważa, że jednym ze sposobów zapewnienia, by nowe europejskie ramy regulacyjne były skuteczne, a tym samym pozwoliły UE objąć prowadzenie w zwalczaniu prania pieniędzy, jest połączenie sił wszystkich podmiotów. EKES z zadowoleniem przyjmuje uściślenia dodane w całym wniosku, by zapewnić proporcjonalność wobec MŚP. Zdaniem EKES-u należy zapewnić małym podmiotom pomoc techniczną i specjalistyczną przez organy pośredniczące, takie jak izby zawodowe, stowarzyszenia i federacje, by umożliwić im spełnienie wymogów określonych we wniosku.

1.4

EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja podjęła się trudnego zadania znalezienia równowagi między priorytetami, które a priori wydają się trudne do pogodzenia, a którymi są ochrona danych osobowych i walka z praniem pieniędzy. Wyłącznym celem zbierania i analizy informacji, w tym danych osobowych, przez szerokie spektrum podmiotów zobowiązanych jest wykrywanie działalności przestępczej. Podmioty zobowiązane powinny z kolei dbać o ochronę, w miarę możliwości, życia prywatnego swoich klientów, a jednocześnie przede wszystkim wspomagać krajowe władze w zwalczaniu przestępczości.

1.5

EKES przychylnie ustosunkowuje się do propozycji harmonizacji na poziomie europejskim sankcji stosowanych w sektorze finansowym. Przeciwdziałanie przestępczości musi być możliwie jak najskuteczniejsze i musi istnieć możliwość orzekania wobec podmiotów zobowiązanych sankcji zniechęcających i proporcjonalnych do kwot będących przedmiotem prania pieniędzy. Dlatego też EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia konsekwentnego i właściwego stosowania sankcji administracyjnych i karnych.

2.1

Pranie pieniędzy, finansowanie terroryzmu i rozprzestrzenianie broni masowego rażenia stanowią zagrożenie dla światowego bezpieczeństwa i integralności systemu finansowego. Grupa Specjalna ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF) jest międzynarodowym organem powołanym do opracowania środków (zwanych zaleceniami) zapobiegawczych i zwalczających pranie pieniędzy oraz finansowanie terroryzmu, a od niedawna także finansowanie rozprzestrzeniania broni masowego rażenia.

2.2

Zalecenia FATF były przedmiotem trwającego niemal trzy lata przeglądu mającego na celu wzmocnienie środków zapobiegawczych i poprawę ochrony systemu finansowego, poprzez wyposażenie rządów w bardziej niezawodne narzędzia sankcjonowania poważnych przestępstw. Nowe wytyczne zostały przyjęte przez FATF w lutym 2012 roku (1).

2.3

Najważniejsze zmiany wprowadzone przez nowe zalecenia FATF są następujące:

2.4

FATF rozpocznie nową rundę wzajemnej oceny swoich członków w 2014 roku i skoncentruje się w niej zwłaszcza na skuteczności realizacji swoich nowych zaleceń.

3.1

Wnioski dotyczące (i) czwartej dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz (ii) drugiego rozporządzenia w sprawie informacji towarzyszących transferom środków pieniężnych wpisują się w proces aktualizacji europejskich ram prawnych i mają na celu odzwierciedlenie zmian wprowadzonych do zaleceń FATF.

3.2

Główne zmiany europejskich ram prawnych, wprowadzane za pomocą przedstawionych wniosków, są następujące:

3.3

Zaproponowane zmiany opierają się zwłaszcza na opracowaniu (3) poświęconym stosowaniu trzeciej dyrektywy w sprawie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu sporządzonemu przez niezależną firmę audytorską oraz na stanowiskach zebranych przez Komisję w czasie konsultacji społecznych.

3.4

Wnioski dotyczące dyrektywy i rozporządzenia mają na celu zastąpienie obowiązującej dyrektywy i obowiązującego rozporządzenia, które zostaną uchylone.

4.1

EKES uznaje potrzebę dostosowania obowiązujących ram prawnych UE w zakresie walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu w świetle zmian zaistniałych na szczeblu międzynarodowym. EKES zdaje sobie sprawę, że zjawisko prania pieniędzy i finansowania terroryzmu ma wpływ na wszystkie sektory gospodarki i że szczególną uwagę należy zwrócić na skuteczność ram prawnych służących zapobieganiu wykorzystywania systemu finansowego do celów przestępczych.

4.2

EKES z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji, by Unia Europejska objęła prowadzenie w zwalczaniu prania pieniędzy i terroryzmu. Przypomina swoje stanowisko wyrażone już we wcześniejszej opinii, gdzie z zadowoleniem przyjęto „dalsze opracowywanie przepisów mających na celu zapobieganie praniu pieniędzy i finansowaniu terrorystów, widząc w tym symbol Unii Europejskiej gwarantującej wysokie standardy uczciwości i postępowania w sferze publicznej i prywatnej. Dyrektywa stanowi zarówno praktyczny krok w zarządzaniu sprawami finansowymi, jak i sposób na wzmocnienie Unii Europejskiej” (4).

4.3

EKES uważa, że obniżenie z kwoty 15 000 EUR do 7 500 EUR progu, od którego podmioty prowadzące handel towarami muszą realizować wymogi wynikające z wniosku dotyczącego dyrektywy, to kolejny krok na właściwej drodze do promowania płatności innych niż gotówkowe. Komitet wskazał już w poprzedniej opinii (5), że płatności gotówkowe są uznawane za czynnik sprzyjający szarej strefie oraz że płatności inne niż gotówkowe są bardziej przejrzyste dla celów podatkowych i gospodarczych, mniej kosztowne dla całości społeczeństwa, praktyczne, bezpieczne i nowatorskie.

4.4.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje podporządkowanie wymogom dotyczącym zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu pośredników wynajmu nieruchomości i podmiotów świadczących usługi w zakresie gier hazardowych, mimo że podmioty te nie są objęte zaleceniami FATF.

4.4.2

EKES z zadowoleniem przyjmuje uściślenia dodane w całym wniosku, by zapewnić proporcjonalność wobec MŚP. Aby zagwarantować małym podmiotom możliwość sprostania wymogom zawartym w proponowanej dyrektywie, Komitet sugeruje, by formalnie zaangażować organy pośredniczące, takie jak izby zawodowe, stowarzyszenia czy federacje reprezentujące „małe podmioty” na szczeblu krajowym, oraz wyposażyć je w kompetencje z zakresu doradztwa, wspierania i mediacji. Istotne jest, aby „małe podmioty” były wspierane i nie stały się priorytetowym celem piorących pieniądze.

4.5.1

Realizacja wymogu ustalenia tożsamości osób musi następować w ich fizycznej obecności. W wypadku braku takiej możliwości podmioty zobowiązane powinny stosować wzmożone środki należytej staranności ze względu na ryzyko związane z dokonywaniem transakcji na odległość. EKES ma wątpliwości, czy taki poziom wymogów jest adekwatny do rozwoju naszego społeczeństwa w kierunku powszechnej cyfryzacji.

4.5.2

EKES wzywa Komisję do rozważenia środków umożliwiających pogodzenie obowiązku ustalenia tożsamości klientów z coraz powszechniejszym korzystaniem z płatności elektronicznych i łączności elektronicznej.

4.6.1

EKES podkreśla znaczenie pogodzenia interesów związanych z ochroną danych osobowych, z jednej strony, a ochroną integralności systemu finansowego poprzez zwalczanie prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, z drugiej strony.

4.6.2

W zakresie, w jakim koncepcja zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu opiera się na gromadzeniu i analizie informacji, w tym danych osobowych, przez szerokie spektrum podmiotów zobowiązanych, EKES uważa, że we wnioskach w znacznym stopniu uwzględniono wymogi stawiane tak wobec państw członkowskich, jak i podmiotów zobowiązanych, w celu osiągnięcia lepszej równowagi między kwestiami a priori trudnymi do pogodzenia.

4.6.3

W odniesieniu do wymogu wynikającego z art. 39 wniosku dotyczącego dyrektywy, aby niszczyć dokumenty i zgromadzone informacje po okresie 5 lub 10 lat od zakończenia stosunków biznesowych, EKES apeluje do państw członkowskich, by zadbały o to, by ich przepisy prawa przewidywały sytuacje (np. postępowania karne, upadłości lub spadki), w odniesieniu do których wymóg ten nie powinien być stosowany, aby zapobiec naruszaniu interesu ogólnego.

4.6.4

EKES proponuje, aby dyrektywa wyraźnie przewidywała obowiązek ścisłego zachowania poufnego charakteru tożsamości osób składających doniesienia o podejrzanych transakcjach, chyba że wyraziły one zgodę na ujawnienie ich tożsamości lub istotne jest, aby ją ujawnić w celu zapewnienia sprawiedliwego postępowania sądowego w procesie karnym.

4.7.1

EKES zwraca uwagę, że europejskie organy nadzoru będą zaangażowane na poziomie europejskim w analizę ryzyka związanego z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu oraz będą mogły sporządzać wytyczne i standardy regulacyjne dla państw członkowskich i instytucji finansowych. Choć EKES podkreśla znaczenie dialogu i współpracy z europejskimi organami nadzoru w europejskiej walce z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu, zauważa jednak, że ich kompetencje reprezentacyjne i regulacyjne wobec sektora finansowego są ograniczone. Tymczasem duża liczba podmiotów zobowiązanych objętych wymogami nie jest związana z sektorem finansowym i w efekcie nie jest reprezentowana na szczeblu europejskim. W związku z tym EKES proponuje, żeby Komisja zaangażowała się na poziomie europejskim w ocenę ryzyka i wydawanie wytycznych w imieniu podmiotów zobowiązanych nienależących do sektora finansowego podlegających wymogom dotyczącym zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu.

4.7.2

EKES jest przekonany o konieczności dysponowania zharmonizowanymi zaleceniami i normami interpretacyjnymi na poziomie europejskim w celu zapewnienia bardziej jednolitego stosowania zasad walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu w państwach członkowskich.

4.8.1

Wnioski zawierają wykaz sankcji administracyjnych zgodnie z komunikatem Komisji z dnia 8 grudnia 2010 roku„Wzmocnienie systemów sankcji w branży usług finansowych”, który był przedmiotem opinii EKES-u (6) i który znajduje odzwierciedlenie w innych niedawnych wnioskach Komisji (7).

4.8.2

EKES zachęca do harmonizacji na poziomie europejskim sankcji stosowanych w sektorze finansowym. Należy zdecydowanie stwierdzić, że walka z przestępczością nie powstrzymuje przestępców. Dlatego tak istotne jest, aby przeciwdziałanie przestępczości było możliwie jak najskuteczniejsze i żeby wobec podmiotów zobowiązanych, które nie dochowują wymogów dotyczących zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, można było orzekać sankcje zniechęcające i proporcjonalne do kwot będących przedmiotem prania pieniędzy.

4.8.3

EKES ma jednak zastrzeżenia co do czysto „administracyjnego” charakteru przewidywanych sankcji i obawia się, że ich surowość może zostać zakwestionowana ze względu na hierarchię norm prawnych i zasadę proporcjonalności w sprawach karnych. Choć prawdą jest, że przewidywane sankcje administracyjne mają charakter odstraszający i realizują cele europejskiej harmonizacji, faktem pozostaje, że sankcje karne za przestępstwo prania pieniędzy są różne w poszczególnych krajach. EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do zapewnienia konsekwentnego i właściwego stosowania sankcji administracyjnych nakładanych na podmioty zobowiązane w związku z brakiem realizacji wymogu walki z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu oraz kar w przypadku przestępstwa prania pieniędzy.

4.8.4

EKES obawia się, że mogłaby zostać zakwestionowana zgodność systemu kar administracyjnych z art. 6 ust. 1 i art. 7 europejskiej konwencji praw człowieka, co wiązałoby się z ryzykiem, że niektóre sankcje administracyjne przekwalifikowane na „kary” mogłyby być nakładane jedynie przez niezależny sąd w wyniku uczciwego procesu, a takich warunków nie spełniają odpowiednie władze administracyjne. EKES wzywa Komisję do znalezienia odpowiednich rozwiązań prawnych, które zapewniłyby niepodważalność proponowanego systemu sankcji.

4.8.5

Zdaniem EKES-u zaproponowane we wniosku wprowadzenie minimalnego zbioru przepisów opartych o określone zasady stosowania środków i sankcji administracyjnych to podejście wzmacniające reakcję UE jako całości.

5.1

EKES zaleca rozszerzenie definicji finansowania terroryzmu w art. 1 ust. 4 pierwszego wniosku dotyczącego dyrektywy w taki sposób, aby obejmowała swym zakresem „wszelkie inne czynności” wybiegające poza przestępstwa wymienione, zgodnie z treścią zalecenia 5 FATF.

5.2

EKES zauważa, że załączniki do wniosku dotyczącego dyrektywy zawierają wykaz czynników i elementów ryzyka, z którymi podmioty zobowiązane powinny się zapoznać w kontekście swoich obowiązków dotyczących zwalczania prania pieniędzy i finansowania terroryzmu. EKES uważa, że wykazy zawarte w załącznikach nie są wyczerpujące i że podmioty zobowiązane powinny uwzględniać też, zgodnie z podejściem opartym na ocenie ryzyka, inne czynniki ściśle związane z państwami członkowskimi i zróżnicowanymi okolicznościami, jakie towarzyszą transakcjom zawieranym przez te podmioty.

5.3

EKES uważa, że kluczem do rozwiązania problemu piractwa jest wytropienie i ukrócenie związanego z tym ruchu kapitału. W UE trzeba sporządzić czarną listę instytucji finansowych zaangażowanych w pranie pieniędzy pochodzących z piractwa. Bank Światowy, Interpol i Europol mogą pomóc w odzyskiwaniu okupów, które należy lokalizować i konfiskować, tak by piractwo przestało być atrakcyjne (8).

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/36

1.1

Zgodnie ze stanowiskiem przyjętym przez Parlament Europejski (1) i Komitet Regionów (2) oraz z wcześniej sporządzonymi opiniami (3), Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny (EKES) z zadowoleniem przyjmuje wniosek Komisji w sprawie ustanowienia pierwszego na świecie regionalnego podatku od transakcji finansowych (PTF).

1.2

Chociaż EKES pamięta, że wzywał do stosowania PTF na szczeblu światowym, uważa, że jego realizacja na szczeblu regionalnym (strefa EU11+) – poprzez udział 11 państw członkowskich Unii Europejskiej (UE) (4) – może stanowić wyjątkową okazję, która w przyszłości może przyczyniać się do jego zastosowania na całym świecie.

1.3

Komitet podkreśla znaczenie metody wzmocnionej współpracy jako instrumentu, który pozwoli państwom członkowskim osiągnąć w niektórych kwestiach objętych traktatami (5) jak najszersze porozumienie, neutralizując blokadę jednomyślności, która często prowadziła UE do impasu politycznego i gospodarczego.

1.4

EKES uważa, że jednym z atutów wniosku w sprawie PTF jest fakt, że jest to podatek o szerokiej podstawie opodatkowania i dwóch niskich stawkach podatkowych, co zmniejsza jego negatywne zakłócające skutki. EKES uważa, że wprowadzenie podatku w strefie EU11+ będzie sprzyjać utworzeniu jednolitego rynku finansowego i w związku z tym jest zdania, iż podatek ten powinien obowiązywać od dnia 1 stycznia 2014 r., a jego stopniowe wprowadzanie byłoby nieodpowiednie.

1.5

EKES uważa, że w celu maksymalizacji wpływu podatku na wzrost gospodarczy, dochód z niego należy przeznaczyć na sfinansowanie programu inwestycyjnego na szczeblu krajowym i europejskim w celu zapewnienia ożywienia gospodarczego i stworzenia miejsc pracy w perspektywie krótkoterminowej.

1.6

EKES z zadowoleniem odnotowuje, że w celu zneutralizowania lub przynajmniej ograniczenia do minimum ryzyka delokalizacji działalności finansowej, Komisja – w nowym wniosku w sprawie PTF – połączyła zasadę siedziby lub terytorialności (proponowaną w wersji pierwotnej) z zasadą miejsca emisji (issuance principle) zaproponowaną przez Parlament Europejski i silnie wspieraną przez EKES w jego poprzedniej opinii (6). EKES zauważa, że jednoczesne stosowanie tych zasad może wymagać, by w niektórych wypadkach instytucje finansowe nieuczestniczących państw członkowskich również zostały objęte podatkiem. Dlatego też uważa, że – zgodnie z propozycją Parlamentu Europejskiego – należy rozpocząć dalsze rozważania i stosowne negocjacje z krajami trzecimi w celu ułatwienia poboru PTF.

1.7

Podobnie jak Parlament Europejski, EKES uważa, że zasady siedziby i miejsca emisji należy uzupełnić o zasadę dotyczącą przeniesienia tytułu prawnego. Może ona sprawić, że unikanie PTF stanie się ryzykowne i kosztowne, gwarantując tym samym jego lepsze stosowanie.

1.8

EKES z zadowoleniem przyjmuje zmiany wprowadzone przez Komisję w celu poprawy zarządzania podatkiem, przeciwdziałania oszustwom podatkowym i unikaniu opodatkowania. EKES zgadza się z wprowadzeniem zwolnienia rynku pierwotnego transakcji związanych z jednostkami uczestnictwa przedsiębiorstw zbiorowego inwestowania w zbywalne papiery wartościowe (Units of undertakings for collective investments in transferable Securities – UCITS) oraz alternatywnych funduszy inwestycyjnych (AFI) (Alternative investment funds – AIF) w celu ułatwienia finansowania przedsiębiorstw.

1.9

Ubolewając nad faktem, że oceny mikro-i makro-ekonomicznych skutków stosowania PTF będzie można oczekiwać dopiero po trzech latach od dnia wejścia w życie przepisów, EKES wnosi, aby Komisja prowadziła stałą kontrolę i weryfikację w tym zakresie (roczny monitoring). W ten sposób będzie można dokonać natychmiastowej oceny skutków PTF, co pozwoli na zaproponowanie w odpowiednim czasie ewentualnych korekt w zakresie stosowania PTF.

1.10

Po wyrażeniu krytycznych uwag dotyczących niewystarczającej dokumentacji oceny, załączonej do pierwotnego wniosku w sprawie PTF, EKES z zadowoleniem przyjmuje fakt, iż Komisja Europejska zadbała o częściowe usunięcie tej wady. EKES podkreśla, że w trakcie ilościowej oceny skutków wniosku konieczne jest, aby Komisja ulepszyła obecnie dostępne modele, dostosowując je do oceny alternatywnych scenariuszy polityki. W szczególności wzywa się służby Komisji do przedstawienia, w miarę możliwości, szacunków dotyczących rzeczywistych cech konkretnych propozycji.

1.11

EKES ubolewa, że niemożność zastosowania PTF – dla wszystkich 27 państw członkowskich UE – spowoduje dla budżetu UE brak podstawowego filara systemu zasobów własnych. Systemu, który pozwoliłby ponownie zagwarantować niezbędną autonomię finansową UE, jak to zostało pierwotnie ustanowione w art. 201 traktatu rzymskiego.

1.12

EKES podkreśla, że w trakcie stosowania PTF organy zarządzające powinny, poprzez niezbędną koordynację pomiędzy państwami członkowskimi, zminimalizować ryzyko oszustw podatkowych i unikania opodatkowania oraz zredukować koszty administracyjne.

1.13

Podkreślając potrzebę ścisłego monitorowania skutków podatku dla funduszy emerytalnych i dla przyszłych emerytów, którzy są ich beneficjentami, EKES nie domaga się wyłączenia ich z zakresu zastosowania PTF.

1.14

Wykonując swą funkcję jako organ doradczy Komisji, Parlamentu Europejskiego i Rady, EKES potwierdza zamiar przyjęcia zobowiązania do stałego monitorowania procesu, w ramach którego wniosek Komisji zostanie przełożony na prawodawstwo.

2.1

Dyrektywa zaproponowana przez Komisję Europejską (7) odzwierciedla poprzedni wniosek przedstawiony we wrześniu 2011 r. (8). Wniosek, który, choć nie znalazł w Radzie jednomyślnego poparcia, zmobilizował 11 państw członkowskich UE do sporządzenia w dniu 28 września 2012 r. formalnego wniosku do Komisji w sprawie podjęcia wzmocnionej współpracy w celu zastosowania PTF.

2.2

Po dokonaniu oceny wykonalności tego wniosku oraz ustaleniu, że wzmocniona współpraca w zakresie PTF nie miałaby negatywnego wpływu na rynek wewnętrzny, zobowiązania lub prawa i obowiązki nieuczestniczących państw członkowskich, w październiku 2012 r. Komisja podjęła decyzję na nią zezwalającą, którą przekazała Parlamentowi Europejskiemu w grudniu 2012 r. i która uzyskała zatwierdzenie ze strony Rady ECOFIN w styczniu 2013 roku.

2.3

Wniosek Komisji zasadniczo odzwierciedla wniosek pierwotny. Niektóre zmiany zostały wprowadzone w celu: i) uzyskania lepszej przejrzystości prawnej oraz ii) wzmocnienia przepisów przeciw nadużyciom i unikaniu opodatkowania zgodnie z postulatem 11 państw członkowskich.

2.3.1

Zostały potwierdzone i wzmocnione trzy pierwotne cele: i) wzmocnienie jednolitego rynku poprzez neutralizację rozbieżnych podejść krajowych, ii) zapewnienie, podobnie jak w innych sektorach, sprawiedliwego wkładu sektora finansowego do finansowania publicznych dochodów, iii) wspieranie inwestycji systemu finansowego na potrzeby gospodarki realnej.

2.3.2

Podobnie jak w pierwotnym wniosku, podstawa opodatkowania jest szeroka, a stawki minimalne są niskie: 0,1 % dla transakcji finansowych dotyczących akcji, obligacji, jednostek zbiorowych inwestycyjnych papierów wartościowych, instrumentów rynku pieniężnego, umów z udzielonym przyrzeczeniem odkupu, umowy pożyczki papierów wartościowych, a 0,01 % w odniesieniu do transakcji finansowych związanych z kontraktami pochodnymi.

2.3.3

Aby uniknąć utrudniania prawidłowego rozwoju realnej gospodarki, podatków nie stosuje się do: i) codziennej działalności finansowej obywateli i przedsiębiorstw (kredyty, płatności, ubezpieczenia, depozyty itp.), ii) tradycyjnej działalności inwestycyjnej banków w kontekście pozyskiwania kapitału i transakcji finansowych w ramach restrukturyzacji, iii) refinansowania, polityki pieniężnej i zarządzania długiem publicznym, iv) transakcji na rynku pierwotnym dotyczących jednostek OIRC i AFI. Zatem będą podlegały zwolnieniu transakcje z Europejskim Bankiem Centralnym, bankami centralnymi, Europejskim Instrumentem Stabilności Finansowej (European Financial Stability Facility), Europejskim Mechanizmem Stabilności (European Stability Mechanism) oraz UE.

2.3.4

We wniosku została potwierdzona zasada siedziby lub terytorialności, zgodnie z którą, jeśli instytucja finansowa uczestnicząca w transakcji posiada siedzibę na obszarze zastosowania PTF lub działa na rzecz podmiotu, który posiada siedzibę na tym obszarze, transakcja będzie podlegała opodatkowaniu niezależnie od obszaru geograficznego, w którym miała ona miejsce.

2.3.5

Aby przeciwdziałać próbom przenoszenia transakcji poza obszar zastosowania PTF, wprowadzono zasadę miejsca emisji zgodnie ze wspieranym przez EKES wnioskiem Parlamentu Europejskiego. Jest to zasada, zgodnie z którą transakcja podlega PTF, o ile produkt finansowy stanowiący przedmiot transakcji jest emitowany w jednym z 11 państw członkowskich uczestniczących we wzmocnionej współpracy, niezależnie od tego, czy podmioty transakcji posiadają siedzibę poza strefą stosowania PTF, a także niezależnie od miejsca, w którym transakcja jest realizowana.

2.3.6

Jednoczesne działanie tych dwóch zasad (zasada siedziby i zasada miejsca emisji) neutralizuje lub przynajmniej znacząco zmniejsza skłonność do przemieszczania transakcji poza obszar PTF w celu uniknięcia opodatkowania. W rzeczywistości, aby uniknąć podatku, instytucja finansowa musiałaby zrezygnować zarówno z klientów mających siedzibę na obszarze, na którym obowiązuje PTF, jak i z korzystania z wszelkich produktów finansowych emitowanych w tym obszarze. Jest to obszar, który, o czym warto pamiętać, stanowi 2/3 PKB UE oraz 90 % PKB w strefie euro. Jest to czynnik, który sprawia, że niekorzystne stają się strategie pomijania tego rynku, na którym to jednorodność opodatkowania na rynkach finansowych będzie stanowić silny element realizacji jednolitego rynku.

2.3.7

Jak wynika z obliczeń dokonanych przez Komisję, dochód z podatku powinien wynosić 30–35 mld euro rocznie. Odpowiada to 60 % przychodów, które zostały oszacowane wcześniej przy założeniu, że podatek miałby zastosowanie we wszystkich państw członkowskich UE (dane szacunkowe, które jak pamiętamy wynosiły 57 mld euro). Na dochód złoży się 13,0 mld euro z akcji i obligacji oraz 21,0 mld euro z pochodnych papierów wartościowych.

3.1

W ostatnich latach kilka państw członkowskich UE zatwierdziło stosowanie różnych form PTF, zwiększając w ten sposób niebezpieczeństwo szkodliwego zróżnicowania podatkowego na rynku wewnętrznym (ograniczone podstawy opodatkowania, różne formy zwolnień). Wprowadzenie regionalnego PTF będzie sprzyjało utworzeniu faktycznie jednolitego rynku finansowego, bez zakłóceń konkurencji spowodowanych przez nieefektywne systemy podatkowe.

3.1.1

Z tego powodu EKES uważa, że PTF powinien wejść w życie zgodnie z harmonogramem przewidzianym przez Komisję, tj. w dniu 1 stycznia 2014 r., bez jakichkolwiek form stopniowania, które w zależności od istniejącego prawodawstwa na szczeblu krajowym wśród państw członkowskich EU11+ mogłoby powodować opóźnienia i problemy techniczne.

3.2

Wprowadzenie PTF na szczeblu 27 państw członkowskich UE, choć pożądane, okazało się niemożliwe, w związku z czym jego stosowanie przez wzmocnioną współpracę – bez powodowania niekorzystnych skutków dla nieuczestniczących państw członkowskich – wydaje się być drogą konieczną do zapewnienia jego przyszłego zastosowania na szczeblu europejskim i światowym.

3.3

Niestosowanie podatku w państwach członkowskich UE może doprowadzić – w niektórych przypadkach – do powstania zjawiska podwójnego opodatkowania w krajach niebędących członkami. Jest to problem, który dotyka niewielkiej części transakcji i którego można uniknąć w drodze zawierania umów dwustronnych.

4.1

EKES zauważa, że wstępne szacunki dotyczące długoterminowych skutków makroekonomicznych (40 lat) PTF w zakresie gospodarki Europy zostały gruntownie zmienione przez służby Komisji z wartości ujemnej rzędu – 1,76 % do korzystnego wskaźnika ok. + 1,0 %.

4.1.1

Oszacowanie które towarzyszyło pierwotnemu wnioskowi zostało zmodyfikowane poprzez dodanie do oceny zarówno skutków wynikających z zaproponowanych rzeczywistych stawek podatkowych, jak i skutków „łagodzących”. Umożliwiło to zmianę z – 1,76 % na – 0,53 % PKB (9).

4.1.2

Komisja następnie zmieniła tę ocenę, uważając że nie uwzględnia ona specyficznych cech wniosku i opiera się na nierealistycznych hipotezach roboczych (np., na założeniu, że wszystkie nowe inwestycje przedsiębiorstw finansowane byłyby z instrumentów podlegających PTF). Dzięki tej korekcie rzeczywisty długoterminowy wpływ na PKB uległ dalszej redukcji i został oszacowany na – 0,28 %. W ramach niniejszej analizy Komisja przeprowadziła ocenę skutków przy uwzględnieniu dalszych skutków związanych z wykorzystaniem dochodów z PTF zarówno jako alternatywy dla innych form opodatkowania, jak również jako możliwego narzędzia inwestycji publicznych. Dzięki tej ocenie, przy założeniu dochodów 0,16 % PKB, wpływ PTF na PKB stał się dodatni i wyniósł od 0,2 % i 0,4 % (10).

4.1.3

Jednak tą hipotezę nadal uważa się za niedoszacowaną, ponieważ w kontekście całkowitych przychodów nie uwzględnia ona elementu wynikającego z podatku od instrumentów pochodnych, który jest zawarty we wniosku Komisji i który zwiększyłby łączne przychody z 0,16 % do 0,4 % PKB, co w konsekwencji spowodowałoby, że pozytywny wpływ PTF na PKB PTF osiągnąłby wartość 1 % (11).

4.2

Z analizy dokonanej przez Komisję wynika, że skuteczność realizacji PTF będzie najwyższa dla gospodarki UE, o ile wykorzysta się wpływy z podatku – zarówno na szczeblu europejskim, jak i krajowym – na potrzeby finansowania publicznych programów inwestycyjnych, które są w stanie zapewnić wzmocnienie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia.

4.3

EKES w ciągu tych ostatnich pięciu lat, które zbiegły się z kryzysem, wydał szereg opinii, w których zalecał zrównoważenie europejskich polityk makroekonomicznych i sprzyjanie politykom inwestycyjnym na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia (12). Jeśli uwzględnione zostanie zalecenie EKES-u, wówczas może okazać się, że dochody pochodzące z PTF wykażą największą skuteczność, właśnie poprzez ich wykorzystanie na sfinansowanie obszernego programu inwestycyjnego na szczeblu krajowym i europejskim.

4.4

EKES uważa, że jednym z atutów projektu PTF stanowi fakt, iż jest to podatek o szerokiej podstawie opodatkowania i dwóch niskich stawkach podatkowych. Jest to cecha umożliwiająca zminimalizowanie negatywnych skutków podatkowych, które wynikłyby ze zmniejszenia zakresu opodatkowania i podniesienia stawek, co mogłoby spowodować poważne zakłócenia na rynku. Z tego powodu EKES z jednej strony uważa, że konieczne jest maksymalne ograniczanie wyłączeń z podstawy opodatkowania i wyłączeń podmiotów podlegających opodatkowaniu, a z drugiej strony zachęca 11 uczestniczących państw członkowskich do opracowania planu działań, które dzięki zastosowaniu zaproponowanej stawki opodatkowania, pozwolą nadać realny kształt jednolitemu rynkowi.

4.5

EKES popiera uwzględnienie „zasady własności”, zgodnie z którą transakcja finansowa umożliwiająca obejście PTF jest nieskuteczna prawnie i nie skutkuje przeniesieniem tytułu prawnego do danego instrumentu finansowego.

4.6

EKES zgadza się ze scenariuszem wykluczenia z podstawy opodatkowania transakcji dotyczących jednostek uczestnictwa UCITS i AFI, jako że są to instrumenty bezpośrednio związane z finansowaniem przedsiębiorstw w celu zapewnienia zgodności ze wskazaniami dyrektywy 2008/7/WE. Należy zauważyć, że przewidywania co do redukcji dochodów spowodowanej tym wyłączeniem mówią o kwocie 4 mld euro.

4.7

EKES, biorąc pod uwagę konieczność kontrolowania możliwej presji na stopy oprocentowania długu publicznego, zgadza się z propozycją utrzymania zwolnienia publicznych papierów wartościowych wyemitowanych na rynku pierwotnym oraz nałożenia podatku na transakcje dotyczące publicznych papierów wartościowych na rynku wtórnym. W tym zakresie wskazane jest zastosowanie zwolnienia na rynku wtórnym wyłącznie w odniesieniu do instytucji delegowanych przez organy władzy publicznej do interwencji w ramach operacji związanych z zarządzaniem długiem publicznym.

4.8

W przypadku funduszy emerytalnych, EKES wyraził już potrzebę poddania odpowiedniemu monitorowaniu skutków PTF na fundusze emerytalne. Wyłączenie z podstawy opodatkowania jednostek UCITS i AFI, jak również wykluczenie podatku wobec publicznych papierów wartościowych na rynku pierwotnym z pewnością stanowi pozytywny czynnik dla funduszy emerytalnych, ze względu na strukturę ich portfela.

4.9

EKES, podkreślając potrzebę ścisłego monitorowania skutków podatku dla funduszy emerytalnych i przyszłych emerytów, którzy są ich beneficjentami, nie wymaga wyłączenia ich z zakresu zastosowania PTF.

4.10

Zastosowanie PTF, bez wpływania na płynność systemu, stanowi wsparcie dla inwestycji funduszy emerytalnych w ramach strategii długoterminowych, przy redukcji elementów destabilizujących, takich jak wysokiej częstotliwości transakcje dotyczące aktywów finansowych (13).

4.11

Przy stosowaniu nowego podatku należy zwrócić szczególną uwagę na sposób zarządzania administracyjnego, aby zminimalizować zagrożenie zarówno oszustwami podatkowymi jak i unikaniem opodatkowania, a także koszty administracyjne, jakie ponoszą państwa członkowskie oraz podmioty zobowiązane do zapłaty podatku. Z tego powodu właściwe jest, aby zarówno państwa członkowskie, jak i Komisja przy opracowywaniu aktów wykonawczych dotyczących metod płatności i weryfikacji podatku starały się zminimalizować te koszty administracyjne, uważnie kontrolując ich rozwój. Ze względu na skutki wniosku, EKES zwraca się również do Komisji o zaproponowanie zasad współpracy między instytucjami finansowymi nieuczestniczących państw członkowskich i państw członkowskich stosujących podatek.

4.12

EKES po wyrażeniu krytycznych uwag w sprawie niewystarczającej dokumentacji oceny, która została załączona do pierwotnego wniosku w sprawie PTF, z zadowoleniem przyjmuje fakt, że Komisja częściowo usunęła tę wadę za pomocą siedmiu notatek wyjaśniających dotyczących analizy wpływu – załączonej do poprzedniego wniosku (14) – do której należy dodać ocenę wpływu załączoną do bieżącego wniosku (15). Niemniej jednak EKES podkreśla, że nadal brakuje dokumentacji analitycznej, o charakterze opisowym, odnoszącej się zarówno do obecnej sytuacji opodatkowania na rynkach finansowych, jak i do przychodów w poszczególnych państwach, a w szczególności w EU11+. Przede wszystkim, wskazane byłoby przedstawienie bardziej wszechstronnej oceny możliwych skutków dla podmiotów dokonujących oszczędności i dla przyszłych emerytów, z uwzględnieniem różnych scenariuszy dotyczących wprowadzania podatku.

4.13

EKES zwraca uwagę, że w ilościowej ocenie skutków propozycji konieczne jest, aby Komisja ulepszyła aktualnie dostępne modele, dostosowując je do oceny scenariuszy alternatywnych. EKES wzywa zatem Komisję do przedstawienia, w miarę możliwości, oszacowań związanych z konkretnymi elementami przedstawionych propozycji.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/42

1.1

EKES nie podziela argumentów wysuwanych przez Komisję Europejską uzasadniających przedmiotowy wniosek. Wobec braku danych naukowych na poparcie twierdzenia, że różnice kar za fałszowanie pieniędzy prowadzą do stosowania techniki forum shopping przez fałszerzy Komitet uważa za nieuzasadniony przegląd decyzji ramowej z 2000 r. mający na celu wprowadzenie stałego progu minimalnego kar w UE, którego skutek odstraszający wydaje się wątpliwy.

1.2

EKES zauważa, że pod pretekstem ustanowienia minimalnych zasad wniosek w sprawie dyrektywy wprowadza faktycznie wyczerpujący arsenał środków represyjnych na cele walki z fałszerstwem, co wydaje się wykraczać poza ramy dozwolone w art. 83 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), tym bardziej, że wniosek dotyczy także kwestii kompetencji i procedur.

1.3

Pojawiają się wątpliwości co do konieczności przyjęcia podejścia równie represyjnego, które naturalnym biegiem może doprowadzić do łamania podstawowych praw i swobód – Komitet stawia pod znakiem zapytania jego skuteczność, gdyż pomimo ustanowienia minimalnego progu kar zawsze będą one stosowane zgodnie z różnymi interpretacjami w poszczególnych tradycjach prawnych państw członkowskich i podlegały swobodzie uznania przysługującej sędziemu.

1.4

Ogólnie EKES zarzuca wnioskowi w sprawie dyrektywy nieuwzględnienie różnic w tradycjach i systemach prawnych, zwłaszcza w odniesieniu do przepisów dotyczących praw i swobód osobistych, czego wymaga art. 82 ust. 2 TFUE.

1.5

Jako instytucja reprezentująca europejskie społeczeństwo obywatelskie EKES zwraca uwagę na to, że sprawcy wykroczeń mogą być obywatelami działającymi w dobrej wierze, którzy niczego nieświadomi otrzymali sfałszowane pieniądze i czują, że muszą się ich pozbyć. Wskazując na ryzyko związane z zastosowaniem nieproporcjonalnie ciężkich środków karnych wobec osób, które z ofiar „mimowolnie” przeobraziły się w „przestępców” EKES uważa, że poza samym faktem dokonanym istotnym elementem, który należy wziąć pod uwagę, jest kryjąca się za nim intencja, czego nie podkreślono w dostatecznym stopniu w motywach wniosku w sprawie dyrektywy.

1.6

EKES niepokoi się, że we wniosku w sprawie dyrektywy w kwestiach proceduralnych nie przewiedziano stopniowania środków wykorzystywanych przez służby dochodzeniowe w zależności od skali przestępstwa, co uczyniono w przypadku określenia kar. W tej sytuacji uważa za konieczne uściślenie we wniosku w sprawie dyrektywy, że odwołanie się do narzędzi dochodzeniowych stosowanych w przypadku przestępczości zorganizowanej musi pozostać zarezerwowane dla poważniejszych przestępstw.

2.1

Przedmiotowy wniosek w sprawie dyrektywy ma umocnić obecne ramy sankcji karnych za fałszowanie pieniędzy, bez względu na to, czy jest to euro czy inna waluta. Uzupełnia on na obszarze UE przepisy konwencji genewskiej z 1929 r., której stronami mają być – zgodnie z wymaganiami Unii – jej państwa członkowskie, i zastępuje decyzję ramową Rady 2000/383/WSiSW, do której dodaje pewne ważne postanowienia.

2.2

Proponowana dyrektywa ma zwłaszcza przeciwdziałać zjawisku forum shopping, którą to strategią, według badania oceny skutków, zdają się posługiwać sieci przestępcze wyszukujące najmniej surowego prawa. W tym celu w oparciu o art. 83 ust. 1 TFUE w propozycji ustanawia się minimalny wspólny próg kary odpowiadający sześciu miesiącom pozbawienia wolności za produkcję i dystrybucję fałszywych pieniędzy (od kwoty 10 tys. euro). Jednocześnie maksymalna już przewidziana kara za produkcję wynosząca przynajmniej osiem lat pozbawiania wolności została rozciągnięta na dystrybucję (od kwoty 5 tys. euro).

2.3

Osoby prawne, w przypadku gdy przestępstwo zostało popełnione w ich imieniu, będą podlegały karze od pozbawienia prawa do korzystania ze świadczeń publicznych lub pomocy państwa do likwidacji.

2.4

Jeśli chodzi o prawo karne, przedmiotowy wniosek zaostrza także obecne ramy. Służby dochodzeniowe i śledcze będą mogły korzystać z narzędzi dochodzeniowych obecnie stosowanych do zwalczania przestępczości zorganizowanej i innych ciężkich przestępstw. Ponadto w trakcie trwającego postępowania organy wymiaru sprawiedliwości będą zobowiązane do przesyłania wzorów przechwyconych fałszywych pieniędzy, by można je było wykorzystać do analizy technicznej w celu dalszego wykrywania fałszywych pieniędzy w obiegu.

2.5

We wniosku przewidziano także, że każde państwo członkowskie, którego walutę stanowi euro, powinno wykonywać jurysdykcję uniwersalną w przypadku przestępstw związanych z euro popełnionych poza Unią Europejską, jeżeli sprawca czynu znajduje się na terytorium danego państwa albo fałszywe euro związane z tym przestępstwem zostało wykryte na jego obszarze.

3.1

Przyznając, że fałszowanie euro, za pomocą coraz doskonalszych i coraz bardziej złożonych metod, jest niepokojącym zjawiskiem, któremu trzeba skutecznie przeciwdziałać, EKES wyraża poważne zastrzeżenia tak do treści, jak i do zasadności przedmiotowej inicjatywy.

3.2

Wskazując na brak danych naukowych, o czym świadczy ocena skutków, EKES nie jest przekonany o zasadności argumentu dotyczącego forum shopping, na którym Komisja opiera swój wniosek w sprawie dyrektywy. Zdaniem Komitetu nie ma pewności co do tego, że różnice poziomu kar w UE w jakikolwiek sposób wyjaśniają większą liczbę fałszerstw, ani że prawodawstwo krajowe w zakresie sankcji karnych ma determinujące znaczenie dla priorytetowego wyboru miejsca prowadzenia działalności przestępczej przez fałszerzy. Należy wziąć pod uwagę inne czynniki materialne lub logistyczne, by wyjaśnić lokalizację drukarni fałszywych banknotów.

3.3

Podobnie wobec braku ścisłej analizy potwierdzającej twierdzenie, zgodnie z którym różnice poziomu kar w UE szkodziłyby współpracy karnej i sądowniczej a także skuteczności walki z fałszerstwami w krajach trzecich, EKES zastanawia się nad samymi powodami prac nad przedmiotowym wnioskiem w sprawie dyrektywy.

3.4

Ponadto EKES pragnie podkreślić, że przepisy powstałe na podstawie tych argumentów stanowią szczególnie ciężki mechanizm represyjny. Poza określeniem całego wachlarza przestępstw dotyczących oszustwa oraz ustanowieniem minimalnych a także maksymalnych kar za przestępstwo dystrybucji, wniosek w sprawie dyrektywy dotyczy także kwestii kompetencji i procedur.

3.5

EKES zastanawia się zwłaszcza nad wprowadzeniem tych ostatnich przepisów dotyczących kompetencji i procedur, które wykraczają poza ramy określone w uzasadnieniu i poza ramy określone w art. 83 ust. 1 TFUE tzn. poza ustanawianie „norm minimalnych odnoszących się do określania przestępstw oraz kar”. Tym bardziej, że przepisy te przewidujące stosowanie środków nadzwyczajnych, mają szeroki zakres środków represyjnych, gdyż prowadzą do utworzenia pewnego rodzaju jurysdykcji uniwersalnej, z natury rzeczy stanowiącej odstępstwo od rozwiązań ogólnych, w odniesieniu do przestępstwa dotyczącego fałszowania euro, a także do stosowania narzędzi dochodzeniowych przewidzianych w przypadku przestępczości zorganizowanej.

3.6

To ten ostatni punkt w oczach EKES-u jest najbardziej problematyczny. Nie wprowadzono żadnego rozróżnienia w zależności od wagi przestępstw zdefiniowanych we wniosku w sprawie dyrektywy, by usprawiedliwić odwoływanie się do narzędzi dochodzeniowych stosowanych w przypadku przestępczości zorganizowanej. Takie przepisy zdają się stwarzać ryzyko poważnego naruszenia zasady proporcjonalności i pogwałcenia praw podstawowych (1).

3.7

Chcąc uniknąć pewnych wypaczeń EKES pragnie przypomnieć prawodawcy europejskiemu o konieczności uwzględnienia wszystkich państw członkowskich w kontekście ich mniej czy bardziej odległej tradycji demokratycznej i wrażliwości na kwestie poszanowania swobód osobistych.

3.8

Ogólnie rzecz biorąc EKES przypomina, że tworzenie europejskiej przestrzeni sądowej w zakresie prawa karnego obejmuje też jednoczesne umocnienie prawa do obrony, zwłaszcza w ramach Eurojustu i Europolu, by sprostać wymogowi przestrzegania praw podstawowych zapisanemu w traktatach (art. 67 ust. 1 oraz art. 83 ust. 3 TFUE).

3.9

Jako instytucja reprezentująca europejskie społeczeństwo obywatelskie EKES zwraca uwagę na to, że sprawcy wykroczeń mogą być obywatelami działającymi w dobrej wierze, którzy niczego nieświadomi otrzymali sfałszowane pieniądze i czują, że muszą się ich pozbyć. Wskazując na ryzyko związane z zastosowaniem nieproporcjonalnie ciężkich środków karnych wobec osób, które z ofiar „mimowolnie” przeobraziły się w „przestępców” EKES uważa, że poza samym faktem dokonanym istotnym elementem, który należy wziąć pod uwagę, jest kryjąca się za nim intencja, czego nie podkreślono w dostatecznym stopniu w motywach wniosku w sprawie dyrektywy.

3.10

EKES przyznaje, że stopniowanie kar przewidziane w przedmiotowym wniosku w zależności od zajętych kwot (zwłaszcza art. 5 ust. 2) częściowo umożliwia uwzględnienie tych przypadków. Niemniej zdaniem Komitetu wniosek w sprawie dyrektywy nadal nie chroni przed ryzykiem poważnego naruszenia swobód osobistych. Wniosek nie zdaje się uwzględniać różnorodności tradycji i systemów prawnych w UE, a zwłaszcza specyfiki systemów inkwizycyjnych, w ramach których osoba oskarżona, w tym także w przypadku drobnych przestępstw, może być przetrzymywana przez policję przez dość długi okres, zanim stanie przed sędzią.

4.1

W odniesieniu do przepisu ustanawiającego minimalny próg kary na poziomie sześciu miesięcy pozbawienia wolności (art. 5 ust. 4 wniosku), który jest sztandarową propozycją stanowiącą odpowiedź na ryzyko forum shopping, EKES zastanawia się nad jego zasadnością ze względu na to, że dyrektywa, która z definicji kierowana jest do prawodawców a nie do sędziów, nie może narzucać faktycznego orzekania takiej kary. W tym względzie EKES z zadowoleniem stwierdza, że w uzasadnieniach przypomina się o zasadach dotyczących koniecznego dostosowania kary do indywidualnej sytuacji, zasady potwierdzonej przez Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej, i zasady dotyczącej pełnej swobody podejmowania decyzji przez sędziego.

4.2

EKES pragnie ponadto dodać, że sam fakt zaproponowania minimalnej kary, nawet jeśli nie jest ona obowiązkowa, jest sprzeczny z tradycją prawną niektórych państw członkowskich, które nie przewidują kar minimalnych, poza wypadkami, gdy orzeczenie kary jest obowiązkowe.

4.3

Art. 9 wniosku, zmienić w następujący sposób: „Państwa członkowskie podejmują środki niezbędne do zapewnienia osobom, wydziałom i służbom odpowiedzialnym za prowadzenie dochodzeń w przypadku najcięższych przestępstw fałszerstwa, o których mowa w art. 3–4, lub w przypadku ich ścigania, dostępu do skutecznych narzędzi dochodzeniowych, takich jak te wykorzystywane w sprawach związanych z przestępczością zorganizowaną lub z innym poważnym rodzajem przestępczości”.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/45

1.1

Komitet z umiarkowanym zadowoleniem przyjmuje dwa komunikaty Komisji o głównym tytule „W kierunku pogłębionej i rzeczywistej unii gospodarczej i walutowej”, dotyczące odpowiednio wprowadzenia instrumentu na rzecz konwergencji i konkurencyjności (1) oraz koordynacji ex ante planów zasadniczych reform polityki gospodarczej (2). Stanowią one kontynuację debaty na temat dwóch zagadnień poruszonych w dokumencie „Plan działania na rzecz pogłębionej i rzeczywistej unii gospodarczej i walutowej – otwarcie debaty europejskiej” (3), a mianowicie ukończenia budowy ram zarządzania w odniesieniu do koordynacji polityki gospodarczej.

1.2

Komitet wyraża rozczarowanie, że w dokumentach tych brakuje dodatkowych szczegółów dotyczących koncepcji zarysowanych już w planie działania, co utrudnia ocenę.

1.3

Komitet jest zaniepokojony tym, że dodatkowo skomplikowano – wnosząc przy tym stosunkowo niewielką wartość dodaną – już i tak wypełniony po brzegi program dotyczący instrumentów zarządzania gospodarczego, które obejmują pakt stabilności i wzrostu, pakt fiskalny, sześciopak, dwupak, strategię „Europa 2020”, semestr europejski, roczną analizę wzrostu gospodarczego, sprawozdania przedkładane w ramach mechanizmu ostrzegania, krajowe programy reform (KPR), programy stabilności i konwergencji, zalecenia dla poszczególnych krajów, procedury nadmiernego deficytu, procedury dotyczące zakłóceń równowagi makroekonomicznej itd.

1.4

Komitet przyznaje, że te dwie propozycje mogłyby pomóc państwom członkowskim w trudnej sytuacji, ale obawia się, że ich wpływ na przywracanie wzrostu gospodarczego i odbudowywanie zdolności na obszarach najbardziej tego potrzebujących może zostać osłabiony lub opóźniony, ponieważ główne założenie jest takie, że przyjmowane rozwiązania muszą przynosić korzyści także całej strefie euro.

1.5

Komitet powątpiewa, czy państwa członkowskie zgodzą się na wprowadzenie nowego narzędzia w celu finansowania instrumentu na rzecz konwergencji i konkurencyjności. Nie jest pewien, jaką wartość dodaną wniesie on w porównaniu z istniejącymi już funduszami strukturalnymi.

1.6

Komitet zastanawia się, na ile proponowana koordynacja ex ante wniesie dodatkowe elementy do semestru europejskiego i z jakimi dodatkowymi obciążeniami biurokratycznymi będzie się ona wiązać.

1.7

Komitet obawia się, że kryteria stosowane w odniesieniu do koordynacji ex ante mogą utrudniać państwom członkowskim przeprowadzenie reform, ponieważ zmieniają względną konkurencyjność w innych państwach członkowskich.

1.8

Komitet sądzi, że skutki uboczne odczuwane za pośrednictwem rynków finansowych nie powinny być uwzględniane w koordynacji ex ante; wszystkie wysiłki powinny natomiast zostać nakierowane na utworzenie unii bankowej.

1.9

Komitet sądzi, że propozycje, których celem jest pogłębienie unii gospodarczej i walutowej, mają zasadnicze znaczenie dla przyszłości Unii Europejskiej. W związku z tym chciałby kontynuować debatę i przedstawiać swe sugestie na późniejszych etapach, w miarę rozwoju sytuacji.

2.1

Kontekst: W komunikacie tym Komisja proponuje, by wzajemnie uzgodnione umowy oraz mechanizmy solidarności były dostępne dla napotykających trudności państw członkowskich strefy euro, w których niezbędne są krajowe reformy strukturalne na rzecz konkurencyjności i wzrostu i w przypadku których niewdrożenie tych reform miałoby negatywne skutki uboczne dla innych państw członkowskich strefy euro. Byłby to specjalny system wsparcia finansowego, finansowany początkowo z wieloletnich ram finansowych (WRF), a następnie za pośrednictwem nowego funduszu/instrumentu finansowego opartego na dochodzie narodowym brutto (DNB); system ten stanowiłby wstępny etap rozwijania mechanizmu zdolności fiskalnej.

2.2

Komitetowi trudno ocenić korzyści płynące z proponowanego instrumentu na rzecz konwergencji i konkurencyjności bez jakichkolwiek informacji o proponowanej wielkości takiego funduszu czy też bez oceny tego, na ile byłby on do przyjęcia dla państw członkowskich. Propozycja, by fundusz ten początkowo finansowano z WRF, sugeruje, że byłby on mały i miał niewielkie oddziaływanie.

2.3

Z uwagi na ogromne trudności z wynegocjowaniem WRF na lata 2014–2020 Komitet powątpiewa, czy państwa członkowskie zgodziłyby się na wprowadzenie nowego instrumentu finansowego w celu przejścia do większej zdolności fiskalnej opartej na DNB z myślą o finansowaniu instrumentu na rzecz konwergencji i konkurencyjności.

2.4

Komitet zgadza się, że korzystny dla obu stron i przyspieszający tempo zmian mechanizm konwergencji ma pewną wartość. Podaje jednak w wątpliwość konieczność wprowadzenia nowego instrumentu – instrumentu na rzecz konwergencji i konkurencyjności – gdy nie jest jasne, jaką wartość dodaną wnosi on w porównaniu z dostępnym już wsparciem z funduszy strukturalnych, takich jak Fundusz Spójności czy Europejski Fundusz Społeczny (EFS).

2.5

Umowny charakter proponowanego instrumentu wydaje się niewiele różnić od umownego charakteru rozwiązań już przewidzianych w ramach wypłacania środków z funduszy strukturalnych. Potrzebne byłyby konkretne przykłady tego, jakiego rodzaju projekty o skutkach ubocznych byłyby akceptowane i czym mogłyby się one różnić od projektów już finansowanych z innych funduszy. EKES obawia się, że niezrealizowanie projektów wybranych w ramach instrumentu na rzecz konwergencji i konkurencyjności mogłoby mieć inne skutki dla finansowania projektów uzgodnionych w KPR. Jest ważne, by proponowany instrument wnosił wyraźną wartość dodaną i nie powodował dodatkowych obciążeń biurokratycznych.

2.6

Instrument na rzecz konwergencji i konkurencyjności ma być instrumentem dla całej strefy euro, stosowanym wtedy, gdy jej funkcjonowanie wymaga większej konwergencji gospodarczej. Z uwagi na prawdopodobnie niedużą wielkość funduszu Komitet sugeruje, że powinien on być przeznaczony specjalnie dla państw członkowskich strefy euro znajdujących się w trudnej sytuacji, przy czym nie należy wykluczać możliwości wspierania projektów wywierających szczególnie pozytywne skutki transgraniczne. Powinien on być zwłaszcza skierowany do tych państw, w przypadku których uznaje się, że występujące w nich zakłócenia równowagi gospodarczej stanowią szczególne zagrożenia dla funkcjonowania strefy euro. Nie jest jasne, dlaczego państwa członkowskie objęte programem dostosowań byłyby wykluczone z tego rodzaju wsparcia, ponieważ to im właśnie najbardziej potrzebna jest pomoc finansowa.

2.7

Jeśli semestr europejski będzie przebiegał zgodnie z planami, a zalecenia dla poszczególnych krajów będą przedmiotem debaty w parlamentach krajowych, należy zastosować niezbędne środki, by rząd krajowy, który podpisze umowę w ramach proponowanego instrumentu na rzecz konwergencji i konkurencyjności, najpierw poddał ją pod debatę w parlamencie, zgodnie z praktyką przyjętą w danym państwie, podobnie jak debatowano by nad każdym programem dotyczącym funduszy strukturalnych. Przedstawiciele Komisji mogliby zostać zaproszeni do udziału w debacie lub do zabrania głosu na forum organów krajowych lub lokalnych. Do dyskusji należy włączyć społeczeństwo obywatelskie, w tym partnerów społecznych, podobnie jak ma to miejsce w wypadku innych wspólnych unijnych czy krajowych projektów rządowych. Należy przewidzieć wystarczającą ilość czasu, by parlamenty i społeczeństwo obywatelskie, włączając w to partnerów społecznych, mogli wziąć udział w tym procesie.

3.1

Kontekst: W tym komunikacie Komisja informuje, że koncepcja koordynacji ex ante planów zasadniczych reform polityki gospodarczej została wprowadzona w Traktacie o stabilności, koordynacji i zarządzaniu w unii gospodarczej i walutowej. Obowiązujące ramy nadzoru gospodarczego w UE obejmują procedurę koordynacji polityki gospodarczej, nie przewidują jednak ustrukturyzowanego omawiania ex ante i koordynowania planów zasadniczych reform gospodarczych. Komunikat stanowi wkład w debatę między kluczowymi zainteresowanymi podmiotami, a zwłaszcza Parlamentem Europejskim, państwami członkowskimi oraz parlamentami krajowymi, na temat sposobów wdrożenia koordynacji ex ante.

3.2

Komitet jest zdania, że każde sensowne usprawnienie koordynacji polityki gospodarczej jest pożądane, a w strefie euro jest niezbędne. Z tego względu Komitet przyjmuje komunikat z zadowoleniem, choć jednocześnie dostrzega, że koordynacji strategii poszczególnych państw członkowskich daleko do prawdziwego zarządzania gospodarczego. Propozycje zawarte w komunikacie trudno ocenić, gdyż brakuje w nim wystarczająco szczegółowych informacji o tym, co rozumie się przez „zasadniczą reformę polityki gospodarczej”. Nie jest jasne, jaką reformę uznano by za zasadniczą, a jaką za mało znaczącą. Główne reformy przedstawione do rozważenia obejmują prawie każdy aspekt jednolitego rynku, w tym stabilność finansową i budżetową.

3.3

Komitet zastanawia się, na ile ta nowa inicjatywa dotycząca koordynacji głównych reform gospodarczych będzie pod względem merytorycznym różniła się od związanych z europejskim semestrem elementów krajowych programów reform (KPR) i zaleceń dla poszczególnych krajów. Powinna ona wnosić wyraźną wartość dodaną do już i tak napiętego harmonogramu europejskiego semestru. Z punktu widzenia przejrzystości i prostoty ważne byłoby także uniknięcie dodania dodatkowego poziomu nadzoru itp. Komitet sądzi, że proces ten trzeba włączyć do europejskiego semestru i krajowych programów reform, których skuteczność należy zwiększyć; koordynacja ex ante mogłaby być konkretnym sposobem osiągnięcia tego celu.

3.4

Komitet zgadza się, że w ramach tej nowej propozycji mogłoby być korzystne, aby po osiągnięciu porozumienia z państwem członkowskim co do skierowanych do niego zaleceń Komisja i Rada proponowały zmiany do planów reform tego państwa, gdyby oczekiwano, że wdrożenie tych reform miałoby negatywny wpływ na unię gospodarczą i walutową lub pozostałe państwa członkowskie. Jednakże w imię zapewnienia legitymacji demokratycznej procedura ta nie narusza krajowych uprawnień decyzyjnych, a sama decyzja dotycząca programu reform pozostaje w gestii państwa członkowskiego. Należy przewidzieć możliwość włączenia do konsultacji parlamentów krajowych i społeczeństwa obywatelskiego, w tym partnerów społecznych, a także przeznaczyć na to niezbędny czas. Ponadto należy czuwać nad tym, by to parlamenty krajowe podjęły ostateczną decyzję dotyczącą wdrożenia reform. Komitet obawia się, że ten ukłon w stronę legitymacji demokratycznej jest bardziej pozorem niż rzeczywiście obowiązującym rozwiązaniem, gdyż w ramach procedury nadmiernego zakłócenia równowagi mogą zostać nałożone sankcje, gdy Rada uzna, że państwo członkowskie nie wdrożyło zalecanych działań naprawczych.

3.5

Celem koordynacji ex ante jest maksymalizacja pozytywnych skutków ubocznych głównych planów reform gospodarczych wdrażanych w jednym państwie członkowskim dla innych państw członkowskich i minimalizacja skutków negatywnych. Proponuje się system trzech kryteriów opartych na głównych obszarach, w których skutki uboczne mogą być odczuwalne. Komitet ma do nich pewne zastrzeżenia.

3.6

Pierwsze kryterium to handel i konkurencyjność. Jeśli dane państwo członkowskie skutecznie wdraża reformy w celu poprawienia swej pozycji konkurencyjnej, to nie jest wykluczone, że jej poprawa będzie niekorzystna dla innych państw członkowskich. W komunikacie trzeba szczegółowo wyjaśnić, w jakich sytuacjach Komisja interweniowałaby, by odwieść państwo członkowskie od wdrożenia takich środków. Czy jest to podejście jednokierunkowe? Czy Komisja kierowałaby zalecenia do państw członkowskich, które w przeszłości wdrożyły rozwiązania w celu poprawy swej konkurencyjności i teraz powoduje to duże nadwyżki, co ma negatywny wpływ na strefę euro?

3.7

Drugie kryterium dotyczy skutków ubocznych odczuwanych za pośrednictwem rynków finansowych. Komitet ma wątpliwości, czy w ogóle jest ono tu na miejscu. Sądzi, że o wiele skuteczniejsze byłoby przeznaczenie wszystkich dostępnych zasobów na zgodne z harmonogramem utworzenie sprawnie działającej unii bankowej.

3.8

Trzecie kryterium, dotyczące względów politycznych i „krajowego sprzeciwu wobec reformy”, wymaga wyjaśnienia. Istnieje ryzyko, że przewidywane „uczenie się od siebie” oraz „wymiana najlepszych praktyk” – choć wartościowe same w sobie – okażą się równie nieskuteczne jak strategia lizbońska.

3.9

Zdaniem Komitetu konieczne jest przedstawienie mocniejszych argumentów przemawiających za tym, by reformy objęte koordynacją ex ante dotyczyły także dziedzin niewchodzących w zakres kompetencji UE. Podane uzasadnienie dla tego rozwiązania – zgodnie z którym decyzja pozostaje w pełni w gestii państwa członkowskiego – jest za słabe w świetle wspomnianych wyżej procedur nadmiernego deficytu.

3.10

Koordynacja ex ante powinna obejmować wymiar społeczny, dotyczący w szczególności wpływu zasadniczych reform gospodarczych na poziom bezrobocia.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/48

1.1

EKES potwierdza i podtrzymuje swoje wcześniejsze uwagi, jakie zawarł w opinii (1) w sprawie Zielonej księgi dotyczącej gier hazardowych oferowanych w internecie w obrębie rynku wewnętrznego (2), i wyraża ubolewanie, że Komisja uwzględniła tylko niektóre z jego wniosków. W szczególności wskazuje, że walka z nielegalnym hazardem, który jest pierwszym zagrożeniem w zakresie ochrony konsumentów, nie stanowi kwestii priorytetowej komunikatu.

1.2

Pośród priorytetów, które zostały poruszone w komunikacie, EKES wzywa Komisję do rozważenia stworzenia nowych i ochrony istniejących miejsc pracy w sektorze, ich jakości i potencjalnej likwidacji miejsc pracy w sektorze hazardu fizycznego na rzecz hazardu online.

1.3

Hazard przyczynia się do zwiększenia dochodów podatkowych państw członkowskich. Finansowanie celów pożytku publicznego za pośrednictwem krajowych loterii i kasyn stanowi wsparcie dla działalności charytatywnej, społecznej, sportowej i pozwala na rozwój turystyki i zachowanie dziedzictwa kulturowego, artystycznego i archeologicznego. EKES uważa, że wszelkie działania na szczeblu europejskim dotyczące hazardu powinny być ukierunkowane na europejski model społeczny, który pozwala obywatelom na rozrywkę w zdrowy i zrównoważony sposób.

1.4

EKES wyraża poważne zaniepokojenie z powodu wysokiego ryzyka dla zdrowia publicznego, jakie wiąże się z uprawianiem hazardu. W związku z tym potwierdza swój wniosek do Komisji o przeprowadzenie badania i monitorowania na całym terytorium UE uzależnień i chorób związanych z uprawianiem hazardu online i wzywa państwa członkowskie do wykorzystania części zgromadzonych podatków na sfinansowanie kampanii uświadamiających, środków zapobiegawczych i terapii leczniczych w zakresie uzależnienia od hazardu.

1.5

EKES z zadowoleniem przyjmuje decyzję Komisji, by wzmocnić współpracę administracyjną i wymianę informacji, doświadczeń i dobrych praktyk pomiędzy państwami członkowskimi a organami regulacyjnymi.

1.6

EKES zgadza się z Komisją co do twierdzenia, że każde państwo członkowskie powinno posiadać własny organ regulacyjny, który będzie wyposażony w konkretne kompetencje oraz który zapewni ścisłą współpracę z odpowiednimi organami innych państw.

1.7

EKES uważa, że konieczne jest dążenie do równowagi pomiędzy sektorem wysoce technologicznym i ze swojej natury transgranicznym a potrzebą uwzględnienia ryzyka charakterystycznego dla tego sektora w dziedzinie porządku publicznego, porządku społecznego, legalności, przejrzystości i zdrowia obywateli za pomocą inicjatyw o bardziej wiążącym charakterze niż zalecenia proponowane przez Komisję.

1.8

EKES zauważa, że w chwili obecnej nie można sobie wyobrazić specjalnego prawodawstwa UE w dziedzinie hazardu online. Chociaż Komitet popiera proponowane przez Komisję inicjatywy w zakresie skutecznej współpracy między państwami członkowskimi, to wyraża nadzieję, że w pewnych obszarach, w których kompetencje są dzielone, zastosowane zostaną bardziej skuteczne instrumenty regulacyjne, najlepiej dyrektywy, w celu ochrony konsumentów i najbardziej narażonych grup w walce z nielegalnymi operatorami i praniem pieniędzy.

W ten sposób powstałby minimalny zbiór przepisów w zakresie ochrony konsumentów. Państwa członkowskie powinny nadal mieć prawo do ustanawiania bardziej rygorystycznych norm dotyczących ochrony konsumentów na ich rynku krajowym lub do dalszego stosowania już istniejących, korzystniejszych przepisów (3).

Dlatego EKES wzywa Komisję, Parlament Europejski i Radę do podjęcia – zgodnie z zasadą pomocniczości – działań w następujących dziedzinach:

1.9

EKES wyraża zadowolenie, że Komisja przyjęła jego wniosek o rozszerzenie zakresu zastosowania dyrektywy w sprawie przeciwdziałania praniu pieniędzy na wszystkie formy hazardu (4).

1.10

EKES z zadowoleniem przyjmuje zamiar Komisji dotyczący zbadania możliwości oferowanych przez rozporządzenie w sprawie IMI (5) i ma nadzieję, że przyczyni się ono do poprawy współpracy administracyjnej między krajowymi organami regulacyjnymi oraz wymiany danych między odpowiedzialnymi organami krajowymi i europejskimi.

1.11

EKES uważa, że ocena, której będzie dokonywać Komisja w zakresie możliwości wymiany danych osobowych między państwami członkowskimi, będzie pozytywna, ponieważ dużą ilość danych rejestrowanych przez operatorów można udostępnić, tak aby były one wymieniane z innymi danymi oraz ułatwiały kontrolę przez właściwe organy.

1.12

EKES uważa za istotne, aby państwa członkowskie, w porozumieniu z organami regulacyjnymi, prowadziły kampanie uświadamiające i informacyjne dla konsumentów, aby zwiększyć popyt na legalny hazard online. Oprócz tego należy przedsięwziąć środki w zakresie zwalczania działalności nielegalnych operatorów, jak również publikowania czarnej i/lub białej listy redagowanej przez krajowe organy regulacyjne, aby umożliwić konsumentom lepszą identyfikację autoryzowanych stron internetowych – poprzez umieszczenie logo krajowego organu regulacyjnego na stronie startowej danej gry hazardowej – oraz stron nielegalnych.

1.13

W celu zapewnienia ochrony konsumentów EKES wzywa, aby oprogramowanie używane do hazardu online posiadało przynajmniej minimalną wspólną certyfikację UE, której udzielałyby wyspecjalizowane jednostki zewnętrzne i która opierałaby się na tych samych parametrach i standardach. Ponadto wzywa Komisję oraz państwa członkowskie do przyjęcia minimalnego standardu europejskiego dla platform komputerowych dotyczących hazardu i zachęca państwa członkowskie do wdrażania odpowiednich środków ochrony danych graczy oraz do autoryzowania wyłącznie środków płatniczych, które oferują lepsze gwarancje w zakresie bezpieczeństwa i możliwość śledzenia transakcji związanych z hazardem online.

1.14

EKES bardzo pozytywne ocenia zapoczątkowaną przez Komisję inicjatywę ustanowienia grupy ekspertów ds. hazardu online w celu wymiany doświadczeń i dobrych praktyk stosowanych w zakresie zwalczania przestępczości komputerowej, ponieważ stanowi ona, choć zaledwie w zalążku, narzędzie odpowiednie do zainicjowania skutecznej współpracy między państwami członkowskimi. EKES ma nadzieję, że grupa ta zmieni swój obecny nieformalny charakter, przekształcając się w instancję posiadającą jasno sprecyzowane uprawnienia i zadania.

1.15

EKES zgadza się z Komisją co do tego, że państwa członkowskie powinny promować odpowiednie szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości dotyczące kwestii związanych z oszustwami i praniem pieniędzy za pośrednictwem hazardu.

1.16

EKES wzywa Komisję do przeprowadzenia aktualizacji i przeglądu zasad dla obszarów działań określonych w komunikacie z uwzględnieniem zmian względem przepisów wdrożonych przez państwa członkowskie, a także rodzaju norm, które zostały wdrożone przez państwa członkowskie, i sposobu ich wdrożenia oraz wyników osiągniętych na szczeblu krajowym.

1.17

EKES apeluje do państw członkowskich, by uprawniły Komisję do aktywnego negocjowania i wspierania projektu międzynarodowej konwencji o ochronie i promocji uczciwości w sporcie, odnośnie do której negocjacje będą prowadzone w ramach Rady Europy.

2.1

Komunikat łączy konieczność przestrzegania norm prawodawstwa europejskiego w zakresie swobody świadczenia usług z potrzebą ochrony poszczególnych kategorii.

2.2

Zastosowanie narzędzi telematycznych wraz z bezpośrednim dostępem do sieci doprowadziło do coraz częstszego korzystania z hazardu online, który w chwili obecnej znajduje się w fazie bardzo szybkiej ekspansji. W Unii Europejskiej w 2011 roku ogólne wpływy z hazardu online w 27 krajach wyniosły 9,3 mld euro, co stanowi 10,9 % europejskiego rynku gier hazardowych, i prognozuje się ich wzrost do 13 mld euro w 2015 r.

2.3

Za pomocą internetu obywatel europejski w rzeczywistości może w swoim państwie zamieszkania uzyskać dostęp i być narażonym na korzystanie z nielegalnych usług świadczonych przez jednego lub więcej operatorów posiadających licencję w innym państwie członkowskim lub państwie trzecim. Takich sytuacji o charakterze eksterytorialnym i międzynarodowym nie mogą rozwiązać poszczególne państwa, wymagają one zintegrowanej interwencji i większej współpracy. Istotne jest, aby w celu zapewnienia gwarancji obywatelom i konsumentom przyjąć wspólną definicję nielegalnego hazardu. Należy pamiętać, że oferta hazardu, na którą nie udzielono zezwolenia w państwie zamieszkania gracza lub na którą nie uzyskano wymaganej licencji krajowej, jest nielegalna, niezależnie od tego czy pochodzi od operatora z siedzibą lub licencją jednego z państw UE lub państwa trzeciego (6). Tak samo, jak nielegalnie działa podmiot, który pozostaje całkowicie poza kontrolą i nie podlega żadnym regulacjom.

2.4

Jeśli chodzi o rozróżnienie między podmiotem nieupoważnionym a podmiotem nielegalnym, należy odnieść się do przypisu 15. w komunikacie.

2.5

Należy przyjąć z zadowoleniem fakt, że Komisja utworzyła grupę ekspertów ds. gier hazardowych w celu wymiany doświadczeń i praktyk między państwami członkowskimi, zbadania problemów wynikających z niedozwolonego i nielegalnego hazardu, specjalistycznego i dokształcającego szkolenia dla pracowników wymiaru sprawiedliwości, lepszego informowania konsumentów oraz zwiększenia oferty hazardu legalnego.

2.6

Interwencje te stanowią pierwszy krok na drodze zwalczania działalności nielegalnych operatorów, zachęcających tym samym do oszustw, przestępstw i prania pieniędzy.

3.1

W komunikacie podkreśla się różnorodność ustawodawstwa krajowego i proponuje działania, które wyznaczają krajowe i unijne priorytety, oraz współpracę między państwami członkowskimi, wskazując ewentualne interwencje i zalecenia, a także koordynację i integrację administracyjną między państwami.

3.2

Głównym celem jest zapewnienie przestrzegania i stosowania prawa europejskiego w ramach ustawodawstwa krajowego wraz z bezpośrednimi działaniami i zaleceniami dla państw członkowskich. W tym celu Komisja:

3.3

Komisja uważa, że w interesie państw członkowskich leży wprowadzenie skutecznej polityki zwalczania oszustw i prania pieniędzy oraz ochrony uczciwości w sporcie przeciwko zjawisku ustawiania wyników spotkań, meczów i zawodów, między innymi poprzez wymianę doświadczeń w zakresie przestępczości i sieci komputerowych.

4.1.1

EKES wyraża przede wszystkim swoją ogromną troskę z powodu rosnącej popularności hazardu online i gwałtownego wzrostu oferty gier hazardowych, w których uczestniczą coraz większe grupy ludności z poważnymi konsekwencjami dla dochodów gospodarstw domowych. Jest zatem konieczne, aby skutecznie powstrzymać różne formy ich reklamy zwłaszcza w telewizji, w internecie oraz na środkach transportu.

4.1.2

Dostarczanie i wykorzystanie transgranicznych ofert gier hazardowych jest działalnością gospodarczą, która mieści się w ramach swobody przepływu przewidzianej na rynku wewnętrznym (art. 56 TFUE). Jednakże art. 52 ust. 1 TFUE zezwala na ograniczenie swobody świadczenia usług na mocy art. 56 na potrzeby porządku, bezpieczeństwa lub zdrowia publicznego.

4.1.3

EKES przypomina, że na państwach członkowskich spoczywa główna odpowiedzialność za organizowanie i regulowanie gier hazardowych na ich własnym terytorium. Hazard jest potencjalnie bardzo niebezpieczny dla konsumentów i w równym stopniu może zostać wykorzystany do celów przestępczych, takich jak pranie pieniędzy, o ile nie zostanie odpowiednio uregulowany lub jeśli regulacje, które go dotyczą, nie będą ściśle egzekwowane. W związku z tym, pomimo, iż hazard objęty jest swobodą świadczenia usług, zgodnie z art. 49 WE (7), istniejące obecnie różnice między przepisami krajowymi uniemożliwiają jakiejkolwiek regulacje UE w sprawie hazardu online. Pomimo, iż EKES wspiera inicjatywy proponowane przez Komisję, w szczególności w odniesieniu do skutecznej współpracy między państwami członkowskimi, żywi on jednak nadzieję, że w niektórych sprawach będzie można interweniować (patrz pkt 1.8) przy zastosowaniu skuteczniejszych narzędzi, najlepiej dyrektyw, w celu ochrony konsumentów i najsłabszych grup, a także zwalczać działalność nielegalnych podmiotów i pranie pieniędzy.

4.1.4

Zgodnie z bogatym i utrwalonym orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE ograniczenia dotyczące działalności hazardowej mogą być uzasadnione nadrzędnymi względami interesu ogólnego, takimi jak ochrona konsumentów i zapobieganie oszustwom i nakłanianiu do ponoszenia nadmiernych wydatków związanych z hazardem (8). Państwa członkowskie mogą uściślić lub ograniczyć transgraniczne świadczenie całości lub części usług hazardu online ze względu na cele interesu publicznego dotyczące ochrony przed hazardem (9).

4.1.5

Usługi hazardowe nie podlegają jednolitym przepisom w UE, a przepisy prawa krajowego różnią się znacznie pod względem kulturowy, społecznym i historycznym typowym dla każdego państwa członkowskiego. Niektóre państwa nie zezwalają na hazard online, inne zezwalają jedynie na kilka rodzajów gier, inne udzielają monopolu publicznemu lub prywatnemu operatorowi. W przypadku braku aktualnych danych dotyczących różnych sytuacji krajowych (10), EKES wzywa Komisję do przeprowadzenia szczegółowego zestawienia sytuacji (mapping exercise) w państwach członkowskich.

4.1.6

Jak wyjaśnia orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości, państwa członkowskie, które zdecydują się na kontrolowaną liberalizację sektora, będą uprawnione do utworzenia systemu licencjonowania – po uprzednim zezwoleniu administracyjnym – który będzie opierać się na obiektywnych i przejrzystych kryteriach niedyskryminujących ze względu na przynależność państwową (11).

4.1.7

W przypadku hazardu online nie istnieje bezpośredni związek pomiędzy konsumentem a operatorem, co zwiększa ryzyko dopuszczania się przez operatorów oszustw ze szkodą dla konsumentów (12). Dostępność ofert nielegalnego, a tym samym niekontrolowanego hazardu jest poważnym zagrożeniem dla konsumentów. W związku z tym ścisłe stosowanie przez państwa członkowskie środków w celu zwalczania działalności nielegalnych operatorów zapewnia podstawowe gwarancje i najlepsze narzędzie do ochrony konsumentów.

4.1.8

Państwa członkowskie mają swobodę w ustalaniu celów ich polityki w dziedzinie gier hazardowych i określaniu poziomu ochrony. Ograniczenia, jakie nakładają, muszą jednak spełniać warunki orzecznictwa ETS i muszą być proporcjonalne, niedyskryminujące i mieścić się w ramach polityki, którą należy stosować w sposób systematyczny i spójny.

4.1.9

Ponieważ poszczególne państwa członkowskie mają różniące się ustawodawstwa, a regulacja hazardu online przez UE jest obecnie niemożliwa, niezbędne jest zbliżenie przepisów i wspieranie państw członkowskich w egzekwowaniu istniejących zasad w celu zapewnienia większej pewności prawa w zakresie ochrony konsumentów, osób nieletnich i słabszych grup, reklamy i zwalczania prania pieniędzy. Państwa członkowskie powinny być zachęcane do wymiany najlepszych praktyk w walce z działalnością nielegalnych operatorów.

4.1.10

Zgodnie z zasadą pomocniczości Unia Europejska musi działać, gdy jej działanie ma na celu poprawę i stanowi wartość dodaną dla systemów regulacyjnych państw członkowskich. Ze względu na specyfikę sektora i zmiany związane z korzystaniem z internetu, EKES uważa, że to działanie UE powinno przyjąć formę trwałej współpracy między państwami członkowskimi oraz promowania dobrych praktyk w zakresie zwalczania działalności nielegalnych operatorów, co wymaga działań ponadnarodowych.

4.2.1

UE powinna wzmocnić kontrolę, współpracę administracyjną i praktyczne stosowanie przepisów prawa w zakresie hazardu online, a państwa członkowskie muszą współpracować, aby osiągnąć ten rezultat.

4.2.2

Istotne jest udostępnienie i wymiana danych osobowych, które operatorzy rejestrują w celu ułatwienia kontroli przez zapewnienie ochrony danych. Należy zachęcać do współpracy administracyjnej pomiędzy państwami członkowskimi poprzez wymianę ogólnych informacji i stosowanie najlepszych praktyk w celu zwiększenia wymiany wiedzy i doświadczeń, aby można było wzbudzić poczucie wzajemnego zaufania i wspólnego interesu.

4.2.3

Certyfikacja platform komputerowych wykorzystywanych do zdalnych gier hazardowych na szczeblu krajowym zapewnia nadzór nad rynkiem gier hazardowych. Ważne jest, aby wzmocnić współpracę między państwami członkowskimi i ustanowić w każdym państwie podmiot regulujący branżę gier hazardowych, posiadający konkretne kompetencje, który zapewni ścisłą koordynację na szczeblu UE.

4.2.4

Konieczna będzie ocena spójności polityk krajowych z prawem i orzecznictwem UE oraz przejrzystości i niedyskryminacji systemów licencjonowania. W przypadku braku zgodności będzie istniał wymóg wszczęcia postępowania w sprawie uchybienia zobowiązaniom państwa członkowskiego.

4.2.5

EKES uważa, że środki zapobiegawcze i represyjne, jakie państwa członkowskie do tej pory przyjęły w celu zwalczania usług hazardu online świadczonych przez operatorów nieposiadających licencji, tzn. nielegalnych, nie są wystarczające do zwalczenia zjawiska. Dlatego proponuje ustalenie krajowych ram prawnych w celu zapewnienia legalności i przejrzystości stron internetowych, a w tym: identyfikację nielegalnych stron internetowych i ich wpisanie na „czarną listę”, identyfikację stron internetowych, na które uzyskano zezwolenie, na podstawie prawa danego państwa członkowskiego i ich wpisanie na „białą listę”; blokowanie, zamykanie, zajmowanie i usuwanie nielegalnych stron internetowych (13); blokowanie ruchu kapitału do i z tych stron internetowych; zakaz wprowadzania komunikatów handlowych i reklamy nielegalnych gier hazardowych.

4.3.1

EKES ubolewa, że jego wniosek do Komisji i państw członkowskich w sprawie zdecydowanych kroków w celu skutecznego zwalczania działalności nielegalnych operatorów, którzy są największym zagrożeniem dla konsumentów, został pozostawiony bez odpowiedzi w komunikacie Komisji. Wymaga zatem jak najszybszego przyjęcia skutecznych środków w celu realizacji dobrych praktyk w zakresie zapobiegania nielegalnemu hazardowi i jego zwalczania.

4.3.2

Komisja przewiduje przyjęcie zalecenia w sprawie ochrony konsumentów i odpowiedzialnej reklamy hazardu w 2013 roku i określa cztery obszary interwencji: zniechęcanie konsumentów do korzystania z nieregulowanych i potencjalnie szkodliwych ofert; ochrona nieletnich przed dostępem do stron internetowych, ochrona innych słabszych grup społecznych i zapobieganie rozwojowi zaburzeń związanych z hazardem. W odniesieniu do tego zalecenia EKES wzywa Komisję do uwzględnienia w nim najlepszych praktyk w zakresie zwalczania i zapobiegania nielegalnej działalności hazardowej, po dokonaniu oceny na szczeblu poszczególnych państw członkowskich w zakresie form hazardu najbardziej szkodliwych dla konsumentów.

4.3.3

EKES z zadowoleniem przyjmuje uwagę poświęconą w komunikacie ochronie konsumentów oraz słabszych grup osób, między innymi w odniesieniu do reklamy i uzależnienia od hazardu. W związku z tym zwraca uwagę na potrzebę podjęcia działań o wysokim poziomie ochrony i stwierdza, że przewidziane narzędzia są zbyt słabe i dlatego proponuje przyjęcie bardziej wiążących narzędzi. W rzeczywistości dostępna oferta dotycząca nielegalnego hazardu, ze swej natury niemożliwa do kontroli i niebezpieczna, stanowi największe zagrożenie dla konsumentów i dlatego wymaga, aby w każdym państwie członkowskim wskazano skuteczne środki walki z działalnością nielegalnych operatorów, którzy nie przestrzegają przepisów krajowych, co stanowi pierwszą i najlepszą gwarancję ochrony konsumentów.

4.3.4

Podstawowym celem działań Komisji powinno być zapewnienie, że państwa członkowskie w pełni wykonują swoje kompetencje i obowiązki poprzez ustanowienie w całej UE oraz w odniesieniu do wszystkich operatorów uprawnionych do oferowania tego rodzaju usług, ram prawnych, które pozwolą uniknąć problematycznego hazardu i zapewnić wprowadzenie ograniczeń wiekowych dostępu do każdej gry, zakazu hazardu na kredyt dla najbardziej niebezpiecznych form gier hazardowych i zakładów (casino on-line, spread betting, betting exchange) oraz formy reklamy kierowanej do osób nieletnich i najsłabszych grup.

4.3.5

EKES wzywa Komisję i państwa członkowskie do podjęcia na ich własnym terytorium skutecznych i zdecydowanych działań przeciwko nielegalnej ofercie gier hazardowych. Apeluje do państw członkowskich, by przyjęły środki, takie jak „czarna lista” i blokowanie stron nielegalnych, określenie bezpiecznych i sprawdzalnych form płatności, środki blokowania transakcji finansowych, a także absolutny zakaz nielegalnej reklamy. W tym względzie należy zauważyć, że skuteczność tych działań zależy w dużej mierze od ich połączenia, które wzmacnia ich wpływ na zwalczanie działalności nielegalnych operatorów.

4.3.6

Pożądane jest ustanowienie w każdym państwie członkowskim organu regulacyjnego, który będzie posiadał specjalne kompetencje w zakresie monitorowania i zapewnienia zastosowania europejskich i krajowych norm ochrony konsumentów i zwalczania nielegalnego hazardu. Istnienie krajowych organów regulacyjnych jest warunkiem skutecznej koordynacji i współpracy administracyjnej. Państwa członkowskie muszą zadbać o to, by ich system regulacyjny, zaprojektowany zgodnie z ich specyfiką krajową i ramami prawnymi, był w stanie to zapewnić. EKES ma nadzieję, że każde państwo członkowskie przyzna własnemu organowi regulacyjnemu zadanie ustalenia kryteriów wydawania licencji w ramach ich własnego rynku.

4.3.7

Konsumenci w UE muszą być w stanie odróżnić w każdym państwie członkowskim nielegalne strony internetowe od legalnych, w tym również w zakresie składania reklamacji. W związku z tym EKES zaleca, aby każde państwo wymagało od wszystkich operatorów posiadających zezwolenie na świadczenie usług hazardu online zamieszczenia na swojej stronie internetowej, na pierwszym planie i na stałe, numeru zezwolenia i etykiety krajowego organu regulacyjnego, która wskazuje, że operator posiada licencję w danym państwie członkowskim.

4.3.8

EKES wzywa do przyjęcia jak najszerszej gwarancji prawnej w celu zapewnienia ochrony nieletnich, która obejmowałaby odpowiednie środki do stwierdzenia wieku i skutecznej kontroli ze strony operatorów. Rodzice powinni być świadomi zagrożeń związanych z korzystaniem z internetu oraz możliwości filtrowania programów w domu. Należy przyjąć odpowiednie gwarancje w celu ochrony osób słabszych, które spędzają dużo czasu w domu: emerytów, gospodyń domowych i bezrobotnych.

4.3.9

Obecny kryzys popycha coraz więcej ludzi do korzystania z hazardu online w złudnej nadziei rozwiązania swoich problemów finansowych i łatwej wygranej, jednak wiąże się to z większym ryzykiem dla równowagi psychicznej, ponieważ rozwija uzależnienie i zachowania obsesyjno-kompulsywne. W celu zwalczania tych zaburzeń EKES zaleca, by część kwoty podatków nałożonych na gry została przeznaczona na kampanie informacyjne, profilaktykę zdrowotną i terapie uzależnienia od hazardu.

4.3.10

Odpowiednim celem Komisji jest sporządzenie zalecenia, choć Komitet ma nadzieję na bardziej zdecydowaną i zobowiązującą interwencję w sprawie odpowiedzialnego reklamowania hazardu w uzupełnieniu do dyrektywy w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w celu umożliwienia prawidłowego informowania konsumentów. EKES podkreśla, że działania w tym zakresie powinny obejmować środki skierowane przeciwko nielegalnym operatorom, takie jak zakaz reklamy dla tych, którzy dostarczają oferty bez licencji krajowego organu regulacyjnego w państwie zamieszkania konsumenta.

4.3.11

Należy znaleźć właściwą równowagę pomiędzy potrzebą kontrolowanej ekspansji licencjonowanego hazardu, aby zainteresować społeczeństwo ofertą hazardu legalnego, a koniecznością zminimalizowania uzależnień od tych gier.

4.3.12

Reklamy powinny stać się bardziej odpowiedzialne i regulowane, w szczególności w celu ochrony nieletnich, nie tylko dlatego, że są bardzo szkodliwe dla zdrowia, zwłaszcza psychicznego, ale także dlatego, że reklamy są mylące i zwodnicze, ponieważ wzbudzają przekonanie, że hazard online jest „rzeczą normalną”, co powoduje akceptację niezdrowych zachowań społecznych.

4.3.13

Pomimo projektu Alice Rap (14) EKES zwraca uwagę, że nie istnieją jeszcze wiarygodne dane na temat zakresu i rodzajów zaburzeń związanych z hazardem. Podkreśla potrzebę stałego monitorowania zjawiska uzależnienia i powiązanych zaburzeń w celu uzyskania zadowalających danych, które pozwolą ustawodawcy krajowemu i UE na przedsięwzięcie skutecznych i ukierunkowanych środków w celu zwalczania tego problemu i jemu zapobiegania.

4.4.1

Problemy związane z rozpoznawaniem osób zajmujących się zdalnym hazardem, zarówno ponoszących ciężkie straty, jak i zdobywających wielkie wygrane, które tym samym mogą maskować pranie pieniędzy, należy rozwiązywać za pomocą prewencyjnej identyfikacji osób i ustanowienia określonego konta gry dla pojedynczego gracza.

4.4.2

Kradzież tożsamości stanowi duży problem, który związany jest nie tylko z hazardem online, ale z całym systemem przetwarzania i wymiany danych, które zachodzą w świecie internetowym i telematycznym.

4.4.3

Generatory liczb losowych (Random Number Generator) muszą być wyraźnie zatwierdzane w celu przestrzegania zasady nieprzewidywalności i jednocześnie należy upewnić się, że zdarzenie, do którego doszło, jest jedynym możliwym oraz że nie istnieje żadna możliwość manipulacji. Pozwala to na ochronę gracza i przestrzeganie standardów, o których państwa decydują w zakresie kategorii wygranych.

4.4.4

W celu zapewnienia zwiększenia bezpieczeństwa oprogramowania używanego do hazardu online proponuje się, aby posiadało ono przynajmniej minimalną wspólną certyfikację UE udzielaną przez wyspecjalizowane jednostki zewnętrzne, które przyjmą te same parametry i standardy, również w celu identyfikacji i zapobiegania nielegalnemu hazardowi typu off shore.

4.4.5

Formą ochrony dostępu do gry może być identyfikowanie adresów IP (Internet Protocol Address). W rzeczywistości, jeśli dana osoba uzyskuje dostęp do systemu gry w danym państwie za pośrednictwem systemów IP innych państw, istnieje techniczna możliwość zablokowania gry.

4.4.6

Ponieważ hazard online może być powiązany z problemem prania pieniędzy i oszustw, pożądane jest, aby duża ilość przepływów oraz danych, które operatorzy rejestrują, mogła być udostępniana stróżom porządku publicznego, tak aby mogły one być wymieniane z innymi danymi w celu ułatwienia kontroli.

4.5.1

Fałszowanie zakładów dotyczących wyników spotkań, meczy i zawodów stanowi specjalny rodzaj oszustwa, które godzi w interesy klubów sportowych, kibiców, konsumentów i licencjonowanych operatorów gier hazardowych.

4.5.2

Komisja zgadza się z sugestią EKES-u, że niezbędne jest określenie ram koordynacji wysiłków wszystkich zainteresowanych stron w celu rozwiązania problemu w sposób kompleksowy i uniknięcia powielania zasobów, i podkreśla potrzebę ściślejszej współpracy między bukmacherami, organami sportowymi i właściwymi władzami, w tym regulacji hazardu krajowego i międzynarodowego.

4.5.3

EKES przypomina propozycję utworzenia systemu, który nie będzie ograniczać się jedynie do gromadzenia oświadczeń zgłaszających podejrzenia w odniesieniu do danego wydarzenia sportowego, ale będzie obejmował także środki zapobiegawcze, edukacyjne i przymuszające, które pozwolą skutecznie zwalczać to zjawisko.

4.5.4

EKES z zadowoleniem przyjmuje inicjatywę Komisji dotyczącą przyjęcia do 2014 r. zalecenia w sprawie najlepszych praktyk w dziedzinie zapobiegania ustawianiu wyników zawodów sportowych powiązanemu z zakładami i zwalczania tego procederu, nawet jeśli nie uznaje za wystarczający wybranego instrumentu prawnego. Ustawione wyniki naruszają zasadę sprawiedliwości zawodów sportowych i stanowią przestępstwo we wszystkich państwach członkowskich, pomimo to nastąpił wzrost działalności nielegalnej lub takiej, co do której podejrzewa się, że jest nielegalna. Należy zatem bardziej skutecznie interweniować w zwalczanie ustawionych wyników zawodów sportowych za pomocą narzędzi, kompetencji i zasobów państw członkowskich wykorzystywanych w synergii między sobą oraz z UE.

4.5.5

EKES wzywa państwa członkowskie, które jeszcze tego nie uczyniły, aby uznały korupcję sportową, ustawianie wyników zawodów i manipulację wyników sportowych za przestępstwo i karały je jako takie oraz wzywa Komisję do uzgodnienia z państwami członkowskimi wspólnych definicji tych przestępstw.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/55

1.1.1

Europa przeżywa poważny kryzys gospodarczy i społeczny, którego skutki są odczuwalne na wszystkich szczeblach społecznych.

1.1.2

Pomaganie przedsiębiorstwom w przetrwaniu jest jednym ze środków zaproponowanych przez Unię Europejską, by wyjść z impasu. Negatywne następstwa bankructw mają w rzeczywistości zasięg obejmujący nie tylko same przedsiębiorstwa, których dotyczą, ale całą gospodarkę państw członkowskich, a zwłaszcza pojedynczych obywateli będących podatnikami, pracownikami i pracodawcami.

1.1.3

EKES popiera cele określone w komunikacie Komisji, mimo że jest zdania, iż z „drugiej szansy”, o której jest tam mowa, powinni korzystać ci przedsiębiorcy, którzy wyciągnęli wnioski z wcześniejszego niepowodzenia i którzy są w stanie powrócić do prowadzenia działalności w oparciu o ponownie przemyślany biznesplan.

1.1.4

Ponadto Komitet popiera wniosek dotyczący rozporządzenia, ubolewając jednocześnie nad widocznym w nim brakiem ambicji.

1.1.5

W rzeczywistości nadal istnieje potrzeba przeprowadzenia pogłębionej refleksji i podjęcia konkretnych działań chroniących prawa wierzycieli, ułatwiających restrukturyzację przedsiębiorstw, zapobiegających zjawisku tzw. forum shopping i poprawiających koordynację postępowań upadłościowych grup przedsiębiorstw, zapewniając jednocześnie równowagę między interesami przedsiębiorców i pracowników.

1.2.1

EKES uważa, że kierunki rozważań na temat znacznej harmonizacji prawa upadłościowego są interesujące. Ubolewa jednak z powodu braku skutecznej odpowiedzi na kryzys gospodarczy i społeczny, który dotyka europejskie przedsiębiorstwa i europejskich obywateli.

1.2.2

Komitet jest bardziej przychylny koncepcji fresh start, zgodnej z kluczowym pojęciem amerykańskiego prawa upadłościowego, niż koncepcji „drugiej szansy”, wspieranej przez Komisję. Ponadto zachęca Komisję do rozważenia kwestii wkładu tej koncepcji do europejskiego prawa upadłościowego.

1.2.3

Komitet uważa także, że pracownik powinien być lepiej chroniony i otrzymać status uprzywilejowanego wierzyciela.

1.2.4

Przedmiotem dyskusji powinien być również problem nieodpowiedniego wsparcia przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji. EKES podkreśla w tym kontekście, że ta odpowiedzialność może dotyczyć innych podmiotów niż banki. Wzywa zatem Komisję do sprawiedliwej oceny tych parametrów.

1.2.5

Komitet uważa, że wprowadzenie do prawa upadłościowego penalizacji nie jest pożądane, ponieważ spowodowałaby ona nadanie postępowaniom upadłościowym bardziej sądowego charakteru i wydłużyłaby czas, w jakich są przeprowadzane.

1.2.6

Komitet nie uważa, że systematyczne odwoływanie się do sądów jest najlepszym rozwiązaniem i wzywa Komisję do rozważenia pomysłu stworzenia nowych instancji, na przykład związanych z sektorem gospodarki, w skład których wchodziliby specjaliści z różnych dziedzin (ekonomiści, finansiści, prawnicy), lepiej rozumiejący przedsiębiorców i mogący udzielić szybkiej pomocy przedsiębiorstwom w przezwyciężaniu trudności finansowych.

1.2.7

Ponadto Komitet wzywa Komisję do rozważenia propozycji w sprawie harmonizacji statusu zarządcy, które przedstawiono w rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 11 października 2011 roku (1).

1.3.1

EKES popiera wniosek dotyczący rozporządzenia, mimo że ogranicza się on do kwestii proceduralnych, a nie ma na celu zharmonizowania krajowych przepisów dotyczących upadłości przedsiębiorstw.

1.3.2

Komitet z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie państw członkowskich do poprawy zasady jawności dzięki elektronicznemu rejestrowi orzeczeń sądowych wydanych w transgranicznych postępowaniach upadłościowych oraz połączeniu w jedną sieć krajowych rejestrów upadłości.

1.3.3

Komitet wzywa jednakże Komisję do zagwarantowania, że obciążenia, koszty i terminy związane z tłumaczeniami nie będą spowalniały postępowań upadłościowych, ponieważ szybkie tempo jest gwarancją ich skuteczności.

1.3.4

Komitet wspiera włączenie procedur cywilnych w sprawach o nadmierne zadłużenie z zastrzeżeniem, że nie powinno się to okazać niekorzystne dla osób fizycznych będących dłużnikami. W rzeczywistości prawo ustanowione dla przedsiębiorstw i odpowiadające wymogom handlu ze swej natury chroni w mniejszym stopniu niż prawo konsumenckie. Komitet zaleca Komisji szczególną czujność w tym względzie.

1.3.5

Ponadto Komitet wzywa Komisję do zadbania o to, by stosowanie procedury delegowania uprawnień w celu wprowadzania zmian w załącznikach do rozporządzenia odbywało się z uwzględnieniem art. 290 TFUE i wkładu orzecznictwa w wyjaśnienie pojęcia „kwestii istotnych”.

2.1.1

Inicjatywy zawarte w tym pakiecie są częścią odpowiedzi UE na kryzys gospodarczy i społeczny, który dotyka europejskie przedsiębiorstwa i europejskich obywateli. Celem jest pomoc przedsiębiorstwom w przetrwaniu i zapewnienie drugiej szansy przedsiębiorcom dotkniętym niewypłacalnością.

2.1.2

Metoda wybrana przez Komisję Europejską polega na zmianie rozporządzenia Rady (WE) nr 1346/2000 (2) z dnia 29 maja 2000 r. zwanego „rozporządzeniem w sprawie postępowania upadłościowego” dotyczącego głównie norm prawa prywatnego międzynarodowego mającego zastosowanie do transgranicznych postępowań upadłościowych oraz na zainicjowaniu konsultacji na podstawie komunikatu zatytułowanego „Nowe europejskie podejście do niepowodzeń biznesowych i niewypłacalności”.

2.1.3

EKES postanowił wypowiedzieć się na temat obu tekstów w jednej opinii.

2.2.1

Po stwierdzeniu dezaktualizacji „rozporządzenia w sprawie postępowania upadłościowego” z dnia 29 maja 2000 r. oraz zidentyfikowaniu pięciu poważnych niedociągnięć (4), Komisja proponuje dokonanie przeglądu tego tekstu.

2.3.1

Komisja słusznie zauważa, że jej wniosek dotyczący rozporządzenia z dnia 12 grudnia 2012 r. ogranicza się do zaktualizowania „rozporządzenia w sprawie postępowania upadłościowego” z dnia 29 maja 2000 r., i skupia się na uznaniu i koordynacji wymogów proceduralnych obowiązujących w krajowych postępowaniach upadłościowych, przy czym nie odnosi się do harmonizacji krajowych przepisów obowiązujących w postępowaniach upadłościowych przedsiębiorstw.

2.3.2

Aby zaradzić temu niedociągnięciu, Komisja proponuje podjąć refleksję na temat znacznej harmonizacji prawa dotyczącego niewypłacalności, przy czym refleksja ta miałaby obejmować tylko transgraniczne postępowania upadłościowe.

3.1.1

Opiera się ona na konieczności zapewnienia przedsiębiorcom drugiej szansy i ochrony miejsc pracy.

3.1.2

EKES uważa, że upadłość przedsiębiorstw, tak samo zresztą jak ich tworzenie, jest częścią cyklu gospodarczego i dynamiki rynku. Z tego względu byłoby niewłaściwe, aby uznać je za zło, którego należy unikać za wszelką cenę.

3.1.3

W tym kontekście EKES uważa, iż z „drugiej szansy”, o której mówi Komisja, powinni korzystać ci przedsiębiorcy, którzy wyciągnęli wnioski z wcześniejszego niepowodzenia i są w stanie powrócić do prowadzenia działalności na podstawie ponownie przemyślanego biznesplanu.

3.1.4

Komitet podkreśla również, że upadłość może mieć przyczyny wewnętrzne, takie jak słabe zarządzanie, ale także przyczyny zewnętrzne mające swe źródło zarówno w nadmiernych, jak i niedostosowanych regulacjach. Państwo również ponosi pewną odpowiedzialność za upadłość jako ustawodawca, ale także instytucja zamawiająca w kontekście zamówień publicznych (5).

3.1.5

EKES jest bardziej przychylny koncepcji fresh start, zgodnej z kluczowym pojęciem amerykańskiego prawa upadłościowego (6), niż koncepcji „drugiej szansy” wspieranej przez Komisję. Fresh start to koncepcja głównie kulturowa, a nie prawna, która zakłada, że dłużnik jest pod pewnymi warunkami zwolniony z osobistej odpowiedzialności za swoje długi. Unika się w ten sposób etapu, na którym sąd podejmuje decyzję o upadłości spółki, a dłużnik może rozpocząć nowy projekt, nie będąc identyfikowanym jako bankrut.

3.1.6

Komunikat pozwala natomiast sądzić, że „druga szansa” jest kontynuacją działalności. Tymczasem zdaniem EKES-u skutek przeciwny do zamierzonego miałoby sztuczne utrzymywanie przedsiębiorstwa w strukturze gospodarczej, dając mu „drugą szansę”, skoro – jak doświadczenie pokazuje – obrany model nie był trwały.

3.1.7

Takie podejście miałoby szkodliwy wpływ na zaufanie wierzycieli i dostawców, a ostatecznie również na zdrową konkurencję między podmiotami gospodarczymi.

4.1.1

Niejednolitość krajowych przepisów prawa upadłościowego jest źródłem – zwłaszcza w wypadku spółek prowadzących działalność transgraniczną – niekorzystnych warunków konkurencji, które mogłyby zaszkodzić ożywieniu gospodarczemu.

4.1.2

Jest ona zachętą do stosowania tzw. forum shopping, a w konsekwencji prowadzi do osłabienia rynku wewnętrznego.

4.1.3

Z tego względu EKES przyłącza się do Parlamentu Europejskiego (7), który wezwał do harmonizacji niektórych dziedzin prawa upadłościowego.

4.1.4

Komitet zwraca się do Komisji, aby ta, działając na podstawie art. 50, art. 81 ust. 2 lub art. 114 TFUE, złożyła jeden lub więcej wniosków legislacyjnych, których celem byłoby stworzenie prawdziwych europejskich ram prawa upadłościowego, nieograniczającego się do prostych zasad proceduralnych prawa międzynarodowego prywatnego.

4.1.5

W istocie negatywne następstwa bankructw swoim zasięgiem obejmują bowiem nie tylko same przedsiębiorstwa, których dotyczą, ale całą gospodarkę państw członkowskich, a zwłaszcza pojedynczego obywatela będącego podatnikiem, pracownikiem i pracodawcą.

4.2.1

Początkowo postępowania upadłościowe miały na względzie wyłącznie zaspokajanie roszczeń wierzycieli, ale stopniowo stawiały sobie za cel utrzymanie ciągłości przedsiębiorstwa, ochronę miejsc pracy i spłatę zobowiązań. W ostatnim okresie w Europie obserwuje się tendencję do tworzenia takiego prawa, które ma zapobiegać problemom przedsiębiorstw, zanim jeszcze dojdzie do niewypłacalności.

4.2.2

Wszczęcie postępowania upadłościowego wobec dłużnika jest wydarzeniem wzbudzającym niepokój u wierzyciela, który nie wie, czy będzie mógł odzyskać swoje należności. Pierwszym powodem frustracji jest to, że często wszczęcie postępowania upadłościowego łączy się z zakazem dochodzenia od dłużnika wszelkich roszczeń powstałych przed wydaniem orzeczenia o wszczęciu postępowania oraz z zawieszeniem dochodzeń będących w toku. Każdy wierzyciel powinien zatem zgłosić swoje roszczenie w ustawowym terminie (8).

4.2.3

Drugim źródłem frustracji wierzycieli jest niedobór aktywów. W praktyce w trakcie postępowania upadłościowego wierzycielom często proponuje się wybór pomiędzy natychmiastową spłatą w zamian za rezygnację ze znacznej części ich roszczenia lub rozłożeniem spłaty długu na pewien okres.

4.2.4

Idealnym rozwiązaniem dla wierzyciela jest więc zapobieganie wszelkim przypadkom niewypłacalności, na przykład poprzez zabezpieczenie niektórych operacji w trakcie zawierania umów, wymaganie złożenia zabezpieczenia przez osobę trzecią (9) lub wymaganie zastawów bądź hipoteki na aktywach przedsiębiorstwa (10).

4.3.1

W wypadku upadłości przedsiębiorstwa pracownicy znajdują się na pierwszej linii. Ich pensje nie zawsze są wypłacone przed ogłoszeniem upadłości, a ich osobista sytuacja finansowa jest trudna w tym niespokojnym okresie.

4.3.2

Wszczęcie postępowania upadłościowego często wiąże się z wyborem przedstawiciela pracowników, którego zadaniem jest monitorowanie informacji dotyczących wierzytelności pracowniczych. Jest on, obok zwyczajowych organów przedstawicielskich pracowników w przedsiębiorstwie, pośrednikiem w przekazywaniu informacji pomiędzy pracownikami, sądem i innymi uczestnikami postępowania.

4.3.3

Kwoty należne pracownikom przed wszczęciem postępowania upadłościowego powinny być zarejestrowane jako zobowiązania przedsiębiorstwa. Jednak ta ogólna zasada jest w rzeczywiści bardzo osłabiona na skutek różnic między krajowymi przepisami i praktykami. Brak harmonizacji prawa dotyczącego rankingu wierzycieli sprawia, że wynik postępowania upadłościowego staje się bardzo niepewny dla pracowników.

4.3.4

EKES uważa, że pracownik powinien być lepiej chroniony poprzez nadanie mu statusu wierzyciela uprzywilejowanego i że przydatna byłaby harmonizacja chroniących go przepisów.

4.4.1

Praktyki handlowe niektórych instytucji finansowych mogą prowadzić do udzielania wsparcia przedsiębiorstwom będącym w nieodwracalnie złej sytuacji finansowej. W ten sposób tworzą pozory ich wypłacalności, co stanowi przeszkodę w zdrowej konkurencji i rzuca złe światło na sektor bankowy.

4.4.2

EKES podkreśla, że odpowiedzialność za wsparcie z naruszeniem zasad może obejmować, obok banku, inne podmioty, w tym państwa. Zresztą sędziowie krajowi uważają, że niektórzy dostawcy lub klienci przedsiębiorstwa mogą zostać również pociągnięci do odpowiedzialności, jeżeli swoim postępowaniem wspierają z naruszeniem zasad przedsiębiorstwo, o którym wiedzą, że znajduje się w sytuacji nierokującej poprawy.

4.4.3

Parametry te należałoby także odpowiednio ocenić, przystępując do harmonizowania prawa upadłościowego.

4.5.1

Większość bankructw dotykających spółki wynika z przyczyn obiektywnych, a nie z zachowania noszącego znamiona oszustwa ze strony zarządów.

4.5.2

Zjawisko bankructwa noszącego znamiona oszustwa nie może być jednak ignorowane. Komisja odnosi się zresztą do tego w swoim komunikacie (11) i proponuje wprowadzenie rozróżnienia na upadłości uczciwe i nieuczciwe. Według niej celowe lub nieodpowiedzialne niewypełnienie zobowiązań prawnych przez dłużnika może pociągać za sobą sankcje cywilne bądź karne. Z tego względu postępowanie likwidacyjne w wypadku upadłości uczciwych powinno być przyspieszone.

4.5.3

EKES jest przekonany, że harmonizacja długości okresu poprzedzającego uzyskanie przez spółkę absolutorium i jego stosunkowa krótkość byłyby wskazane, zwłaszcza w interesie pracowników, ale pozostaje sceptyczny wobec stosowania różnego postępowania likwidacyjnego w zależności od uczciwości zarządów tych spółek, gdyż nadałoby to postępowaniom upadłościowym charakter bardziej sądowy i karny oraz wydłużyłoby czas, w jakich są przeprowadzane.

4.5.4

Penalizacja prawa upadłościowego nie jest pożądana. EKES uważa, że ocena, czy bankructwo nosi znamiona oszustwa, powinna odbywać się w ramach odrębnej procedury postępowania upadłościowego.

5.1

EKES z zadowoleniem przyjmuje rozszerzenie zakresu zastosowania rozporządzenia poprzez włączenie do definicji postępowań upadłościowych postępowań hybrydowych, przedupadłościowych, dotyczących umorzenia zadłużenia i innych postępowań upadłościowych dotyczących osób fizycznych.

5.2

Komitet z zadowoleniem przyjmuje także wyjaśnienie dotyczące okoliczności, w jakich możliwe jest obalenie domniemania, że głównym ośrodkiem podstawowej działalności dłużnika jest jego siedziba.

5.3

Pozytywnie ocenia również usprawnienie zasad proceduralnych określających zakres kompetencji sądów właściwych do powództw wynikających bezpośrednio z postępowań upadłościowych lub ściśle z nimi związanych, takich jak powództwa dotyczące działań w zakresie unikania.

5.4

Do usprawnienia rozporządzenia przyczyniają się również: poprawa koordynacji postępowania głównego z postępowaniem wtórnym oraz fakt, że postępowania wtórne nie są już obowiązkowo postępowaniami likwidacyjnymi, a ich wszczęcie może zostać odrzucone, jeżeli nie są one niezbędne do ochrony interesów miejscowych wierzycieli.

5.5

Na uwagę zasługuje też wprowadzenie wymogu, aby państwa członkowskie usprawniły zasady jawności poprzez udostępnienie wszystkim zainteresowanym – za pośrednictwem elektronicznych rejestrów – informacji o odpowiednich orzeczeniach sądowych w sprawach dotyczących niewypłacalności transgranicznej i wzajemne połączenie krajowych rejestrów upadłości.

5.6

EKES wyraża jednak zaniepokojenie odnośnie do obciążeń, kosztów i terminów związanych z tłumaczeniami i przypomina, że szybkie tempo jest niezbędną rękojmią udanego postępowania.

5.7

Ponadto Komitet z zadowoleniem przyjmuje zobowiązanie sądów i zarządców do wzajemnej współpracy w postępowaniach upadłościowych prowadzonych wobec członków tej samej grupy przedsiębiorstw, dzięki czemu zarządcy mogą być bardziej skuteczni.

6.1

EKES ma wątpliwości co do koordynacji rozporządzenia (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. (12), mającego zastąpić rozporządzenie (WE) nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji sądów krajowych, oraz skutków orzeczeń w Unii Europejskiej, zwanych „rozporządzeniem Bruksela I”. Komitet zastanawia się, czy motyw 6 zawarty we wniosku dotyczącym rozporządzenia w sprawie postępowania upadłościowego wystarczająco wyjaśnia kryterium podziału kompetencji wynikających z orzeczenia ws. Gourdain (13). W rzeczywistości orzeczenie to wydaje się dawać wykładnię zwężającą, podczas gdy niektóre działania podlegające „rozporządzeniu Bruksela I” mają kluczowe znaczenie dla postępowania upadłościowego. Na przykład zastosowanie bądź niezastosowanie klauzuli zastrzeżenia własności ma kluczowe znaczenie dla określenia wielkości majątku dłużnika. Stawka jest wysoka w świetle deklarowanego celu, jakim jest ratowanie przedsiębiorstw przeżywających trudności finansowe, a właśnie odbudowa aktywów jest kluczem do sukcesu w restrukturyzacji przedsiębiorstw będących w trudnej sytuacji finansowej.

6.2

W kwestii współdziałania między zarządcami Komisja mogła zaproponować wprowadzenie zmian do art. 31 w kierunku zwiększenia zachęt do stosowania protokołów o współpracy między zarządcami. Zróżnicowanie statusu zarządców w państwach członkowskich stanowi rzeczywiście przeszkodę w ich współpracy zawodowej.

6.3

Jeżeli chodzi o komunikację między zarządcami a sądami, powinna ona dotyczyć głównie inwentaryzacji majątku, pasywów dłużnika, zgłaszania i weryfikacji wierzytelności, a także skoordynowanego zbiorowego spłacania wierzycieli figurujących w wynegocjowanych planach.

6.4

EKES podkreśla ponadto, że Komisja zamierza wykorzystać procedurę delegacji uprawnień do wprowadzenia zmian w załącznikach do rozporządzenia. Tymczasem wydaje się, że kwestie, które mają podlegać zmianom, takie jak pojęcie postępowania zbiorowego czy wykaz osób pełniących funkcję zarządcy, należą do istotnych.

7.1

Niezbędna jest harmonizacja kryteriów niewypłacalności. W niektórych państwach członkowskich postępowanie upadłościowe jest bowiem możliwe tylko wtedy, gdy dłużnik jest uznany za niewypłacalnego, a w innych krajach wystarczającym kryterium jest niewypłacalność „prawdopodobna w najbliższej przyszłości”.

7.2

Różnice te zachęcają do stosowania tzw. forum shopping i powinny z tego powodu zostać usunięte.

7.3

Zasada pewności prawa wymaga również harmonizacji przepisów dotyczących zgłaszania wierzytelności.

8.1

EKES popiera ten wniosek Komisji, polegający na wprowadzeniu nowego motywu 9 (14).

8.2

Motywy 9 i 10 „rozporządzania w sprawie postępowania upadłościowego” z 29 maja 2000 r. mogą mieć tu zastosowanie wprost (15).

8.3

Należy zapewnić, by włączenie tych procedur nie było szkodliwe dla dłużników będących osobami fizycznymi. Prawo ustanowione dla przedsiębiorstw i odpowiadające wymogom handlu ma bowiem mniejszą zdolność ochronną niż prawo konsumenckie. Komitet zaleca Komisji szczególną czujność w tym względzie.

8.4

Komitet zachęca również Komisję, by podjęła refleksję nad harmonizacją prawa dotyczącego upadłości osób fizycznych, z uwzględnieniem interesów konsumenta.

9.1

Różnice na poziomie poszczególnych krajów dotyczące statusu i uprawnień zarządców zakłócają prawidłowe funkcjonowanie rynku wewnętrznego, utrudniając prowadzenie transgranicznych postępowań upadłościowych (16).

9.2

W interesie przedsiębiorstw i ożywienia gospodarczego leży doprowadzenie do szybkiej harmonizacji ogólnych aspektów dotyczących wymogów, jakim powinni odpowiadać zarządcy odnośnie do ich kompetencji i zadań. Dlatego EKES przyłącza się do Parlamentu Europejskiego (17), zalecając następujące kierunki refleksji:

9.3

Komisja powinna jednak pójść dalej, niż przewiduje art. 31 wniosku dotyczącego rozporządzenia, który ogranicza się do zatwierdzenia istniejącej praktyki i skupienia się na współpracy między zarządcami w postępowaniu głównym i wtórnym.

10.1

Wspieranie postępowań negocjowanych pozwoliłoby na szybsze i efektywniejsze sporządzanie planów restrukturyzacyjnych spółek.

10.2

Średni czas prowadzenia postępowań i ich wskaźniki sukcesu powszechnie obserwowane w Unii Europejskiej przemawiają za przyjęciem takiego podejścia.

10.3

Zresztą EKES nie uważa, aby systematyczne odwoływanie się do sądów było koniecznie najlepszym rozwiązaniem.

Komitet wspiera w ten sposób ideę tworzenia nowych instancji, na przykład związanych z sektorem gospodarki, w skład których wchodziliby specjaliści z różnych dziedzin (ekonomiści, finansiści, prawnicy), którzy lepiej byliby w stanie udzielać szybkiej pomocy przedsiębiorstwom w przezwyciężaniu trudności finansowych.

10.4

System ten istnieje już w wielu krajach i mógłby zostać upowszechniony w innych państwach członkowskich.

10.5

Wreszcie, przydatne mogłoby być okresowe publikowanie przez Komisję statystyk dotyczących postępowań upadłościowych podlegających „rozporządzeniu w sprawie postępowań upadłościowych”, tak aby możliwa była ocena skuteczności wprowadzonego systemu.

—

zbyt wąski zakres zastosowań;

—

uciekanie się w dalszym ciągu do tzw. forum shopping, spowodowane niespójnym stosowaniem pojęcia „główny ośrodek podstawowej działalności dłużnika”;

—

brak koordynacji między głównym postępowaniem upadłościowym a postępowaniem wtórnym;

—

niewystarczająca jawność postępowań upadłościowych;

—

próżnia prawna w zakresie niewypłacalności międzynarodowych koncernów.

—

Komisja opiera się na 134 odpowiedziach uzyskanych w konsultacjach społecznych zapoczątkowanych 29 marca 2012 r., wnioskach zaczerpniętych z opracowania nt. prawa porównawczego sporządzonego przez uniwersytety w Heidelbergu i Wiedniu oraz na analizie skutków różnych scenariuszy reformy w zależności od wybranych opcji. Komisja zamierza uzupełnić wyżej wymienione luki we wniosku dotyczącym rozporządzenia Rady w sprawie postępowań upadłościowych.

19.9.2013   

PL

Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej

C 271/61

1.1

Zdaniem Komitetu komunikat i przedstawione w nim propozycje zasługują na szczególną uwagę i refleksję.

1.2

EKES popiera dążenie Komisji do bardziej restrykcyjnych uregulowań mających na celu skuteczne zakazanie niektórych agresywnych praktyk sprzedaży stosowanych przez przedsiębiorstwa oferujące wpisy do katalogów biznesowych oraz ich przykładne i odstraszające ukaranie.

1.3

Z uwagi na oczywistą potrzebę natychmiastowego zajęcia stanowiska wobec tej kwestii oraz szacowane znaczenie i poważne skutki wspomnianych praktyk dla gospodarki europejskiej, EKES zgadza się, by Komisja przyjęła już teraz wniosek legislacyjny dotyczący wyłącznie tego zagadnienia, opierając się na ocenie skutków.

1.4

W tym celu należy przyjąć rozporządzenie ramowe, któremu towarzyszyć będą ewentualnie akty delegowane, aby zagwarantować większą spójność i skuteczność zastosowania w państwach członkowskich.

1.5

Ze względu na charakter zagadnienia, zdaniem Komitetu właściwą podstawą prawną – jednak niewyłączną – będą postanowienia traktatów dotyczące urzeczywistnienia rynku wewnętrznego, a zakres zastosowania nie może ograniczać się do transakcji transgranicznych.

1.6

Z drugiej strony EKES zwraca uwagę na potrzebę uwzględnienia ogólnoeuropejskiego wymiaru wielu z tych praktyk, co wymaga skoordynowanych działań na poziomie międzynarodowym.

1.7

Niemniej EKES uważa, iż najlepszym sposobem osiągnięcia celu, jakim jest spójne uregulowanie zakazu wprowadzających w błąd praktyk marketingowych, byłoby dokonanie przeglądu dyrektyw 2006/114/WE i 2005/29/WE, jednocześnie odnośnie do stosunków między przedsiębiorstwami (B2B) i relacji przedsiębiorstwo-konsument (B2C), zachowując przy tym specyfikę każdego z nich w ramach wspólnego systemu. Wzywa więc Komisję do rozpoczęcia działań w jak najkrótszym terminie.

1.8

EKES zachęca Komisję do opracowania i wdrożenia środków uzupełniających w celu poprawy informacji i rozpowszechniania, usprawnienia współpracy między władzami administracyjnymi, platformami publiczno-prywatnymi i organizacjami reprezentującymi zainteresowane podmioty oraz udoskonalenia mechanizmów szybkiej reakcji, aby położyć kres tym praktykom i zapewnić odszkodowania za wyrządzone szkody, szczególnie poprzez niezwłoczne stworzenie europejskiego systemu prawnego roszczeń zbiorowych, zapowiedzianego ponad 30 lat temu i wciąż przesuwanego w czasie.

1.9

EKES wyraża gotowość udziału swoich członków w przyszłych pracach w tym zakresie. Jest zdania, że doświadczenie członków Komitetu reprezentujących zorganizowane społeczeństwo obywatelskie w ramach trzech grup interesów, może się tu bardzo przydać.

2.1

W stosunkach handlowych między przedsiębiorstwami należy bezwarunkowo przestrzegać podstawowych zasad, aby nie zakłócać konkurencji i zapewnić funkcjonowanie rynku. Jeśli nie będą one przestrzegane dobrowolnie, należy uczynić je wiążącymi i wymusić ich stosowanie.

2.2

W komunikacie Komisja przedstawia szereg środków mających na celu zwalczanie niektórych wprowadzających w błąd praktyk marketingowych firm reklamowych, szczególnie tych stosowanych przez przedsiębiorstwa oferujące wpisy do katalogów biznesowych.

2.3

Celem jest zapewnienie lepszej ochrony przedsiębiorstw, zwłaszcza MŚP, w związku z praktykami polegającymi na wysyłaniu niezleconych i niepożądanych wniosków o umieszczenie lub zaktualizowanie danych w katalogach biznesowych, pozornie bezpłatne, lecz w rzeczywistości wiążące się z nałożeniem w późniejszym terminie rocznej stawki, która nie została ani wynegocjowana, ani uprzednio zatwierdzona.

2.4

Po przeprowadzeniu konsultacji publicznej Komisja ogłasza zamiar wzmocnienia dyrektywy 2006/114/WE dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej, wyraźnie zakazując takich praktyk jak ukrywanie handlowego charakteru pod maską reklamy, a jednocześnie dąży do zapewnienia lepszego stosowania norm w sytuacjach o charakterze transgranicznym.

2.5

W komunikacie wspomina się ponadto o następujących kwestiach:

2.6

Zdaniem Komisji szkody finansowe wyrządzone takimi działaniami sytuują się między 1 000 a 5 000 euro rocznie na każde dotknięte nimi przedsiębiorstwo.

3.1.1

Komitet, jak stwierdził już we wcześniejszej opinii, uznaje, że informacje handlowe ogólnie, a zwłaszcza reklama – we wszystkich swoich formach – odgrywa ważną rolę społeczną i gospodarczą, dobrze opisaną przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Reklamy (IAA), przede wszystkim jeśli chodzi o rozpowszechnianie innowacji, zachęcanie do kreatywności i rozrywki, stymulowanie konkurencji i zwiększanie możliwości wyboru (1).

3.1.1.1

Niemniej, mimo że niektóre firmy reklamowe zniżają się do niewłaściwych praktyk w celu przyciągnięcia klientów, Komisja powinna zaznaczyć, że choć wiele skarg na wprowadzające w błąd praktyki dotyczy właśnie takich przedsiębiorstw, nie oznacza to jednak, iż praktyki te, również w szczególnym wypadku przedsiębiorstw oferujących wpisy do katalogów biznesowych, nie są uzasadnione i konieczne z punktu widzenia życia gospodarczego przedsiębiorstw, które korzystają z nich w celu reklamowania swojej działalności.

3.1.2

Komitet dostrzega znaczenie komunikatu i szanse, jakie on stwarza, mimo iż głównie koncentruje się on na problemach wynikających z przyciągania klientów przez przedsiębiorstwa oferujące wpisy do katalogów biznesowych.

3.1.3

Komitet popiera uwypuklenie przez Komisję transgranicznego charakteru tego problemu i chęć zagwarantowania nie tylko właściwych uregulowań, lecz także ich skutecznego wdrażania oraz możliwości monitorowania, kontrolowania i sankcjonowania praktyk.

3.1.4

Ubolewa, iż nie przeprowadzono rzeczywistej oceny skutków przed opublikowaniem komunikatu. Pozwoliłoby to lepiej uzasadnić zaproponowane warianty, których koszty i korzyści nie zostały jasno wskazane i oszacowane.

3.1.4.1

Uważa, że ocena skutków ogłoszona przez Komisję na spotkaniu z zainteresowanymi stronami 1 marca 2013 r. jest nieco spóźniona i choć nie wiadomo na tym etapie, jaki będzie jej zasięg i ogólna treść, to nie jest ona wystarczająco stanowcza, aby umożliwić dobrze uzasadniony wybór.

3.1.5

Ponadto nie tylko z punktu widzenia wykładni prawnej, lecz także z uwagi na większą skuteczność i efektywną ochronę przedsiębiorstw, EKES wyraża wątpliwości, czy kwestia najbardziej interesująca Komisję może zostać odpowiednio wpisana w dyrektywę, która ma zostać poddana przeglądowi.

3.1.5.1

W rzeczy samej, rozważana praktyka to informacje handlowe w szerokim rozumieniu; nie jest to reklama, lecz agresywna i nieuczciwa taktyka, którą należy umieścić w szerszym kontekście nieuczciwych praktyk marketingowych, a nawet prawa karnego.

3.1.5.2

Koncepcja reklamy wyklucza ze swojego zakresu wszelkie informacje, które nie służą lub nie sugerują promocji określonych produktów i usług, a nawet informacje z zakresu stosunków handlowych, które nie mają na celu dostarczenia nowych dóbr i usług.

3.1.5.3

W dyrektywie 2005/29/WE praktykę marketingową uznaje się za wprowadzającą w błąd, jeżeli zawiera fałszywe informacje i w związku z tym jest niezgodna z prawdą lub w jakikolwiek sposób, w tym poprzez wszystkie okoliczności jej prezentacji, wprowadza lub może wprowadzić w błąd przeciętnego konsumenta, nawet jeżeli informacje te w odniesieniu do jednego lub większej liczby elementów są zgodne z rzeczywistością, i która w każdym przypadku powoduje lub może spowodować podjęcie przez konsumenta decyzji dotyczącej transakcji, której inaczej by nie podjął. Definicja nie ogranicza się więc do promocji produktów i może objąć sytuacje, w których celem nie jest promocja produktu bądź też dostarczanie informacji z zakresu stosunków handlowych.

3.1.6

Z drugiej strony, w Zielonej księdze w sprawie nieuczciwych praktyk handlowych w łańcuchu dostaw produktów spożywczych i niespożywczych między przedsiębiorstwami (2), Komisja słusznie zwraca uwagę na potencjalne ryzyko konfliktów i nakładania się różnych działań wspólnotowych skierowanych do tych samych odbiorców lub podobnych, nieskoordynowanych systemów, co zwiększy niepewność transpozycji aktów prawnych przez państwa członkowskie (3).

3.1.7

EKES ubolewa, że Komisja dotychczas nie poddała pod dyskusję różnych możliwych opcji ani nie przeprowadziła na ich temat konsultacji publicznych, wybierając opcję, która może okazać się mniej korzystna dla przedsiębiorstw, zwłaszcza zaś MŚP. Skoro Komisja ewidentnie zdecydowała, jaką opcję zamierza zastosować od października, nie ma tak naprawdę sensu przedstawiać oceny skutków zawierającej 5 wariantów, jeśli wybór został już dokonany.

3.1.8

Z uwagi na oczywistą potrzebę natychmiastowego zajęcia stanowiska wobec głównego zagadnienia przedsiębiorstw oferujących wpisy do katalogów biznesowych, wyrażoną już we wcześniejszych sprawozdaniach i rezolucjach PE, a także szacowane znaczenie i poważne skutki wspomnianych praktyk dla gospodarki europejskiej (4), EKES zgadza się, by Komisja przyjęła już teraz wniosek legislacyjny dotyczący wyłącznie tej kwestii, aby zapobiec przypadkom, w których przedsiębiorstwa będą przedmiotem nieustannych ataków wynikających z narażenia na postępowanie sądowe w ramach obcego porządku prawnego, z rosnącymi „kosztami administracyjnymi” i ciągłym nagabywaniem telefonicznym przez firmy windykacyjne, przyjmującym niemal formę gróźb.

3.1.8.1

Nie tylko MŚP, lecz również wolne zawody, organizacje pozarządowe, biblioteki i prywatne instytucje edukacyjne, a nawet niektóre organy administracji publicznej, które były ofiarami tych praktyk, powinny zostać objęte zakresem dyrektywy. Należy poszerzyć pojęcie przedsiębiorcy, aby objąć nim wszystkie podmioty, które mogą zostać narażone na te praktyki i nie są chronione innymi instrumentami legislacyjnymi.

3.1.9

Niemniej EKES sądzi, że bardziej spójnym podejściem byłoby poszerzenie zakresu koncepcji nieuczciwych praktyk marketingowych w formie wprowadzających w błąd lub agresywnych działań, wraz z czarną listą załączoną do dyrektywy 2005/29/WE, na stosunki między przedsiębiorstwami.

3.1.10

Jednym z pozytywnych aspektów poszerzenia zakresu dyrektywy byłaby większa harmonizacja; państwa członkowskie nie musiałyby tworzyć nowych przepisów lub aktów prawnych w celu transpozycji dyrektywy, lecz jedynie rozszerzyć zakres prawa krajowego dotyczącego nieuczciwych praktyk marketingowych. Pozwoliłoby to zapewnić prawidłowe wdrażanie prawodawstwa UE (5).

3.1.11

Z drugiej strony zwyczajna zmiana dyrektywy 2006/114/WE, niejasno nakreślona przez Komisję, nie zagwarantuje ochrony MŚP w sytuacjach, do których nawiązuje się w komunikacie. Oprócz tego, iż praktyki te są agresywne, a nie wprowadzające w błąd w znaczeniu dyrektywy 2005/29/WE, wynikają one z wcześniej ustanowionych stosunków handlowych i nie mogą zostać uwzględnione w ramach dotyczących reklamy.

3.1.12

W tym kontekście i bez uszczerbku dla punktu 3.1.8 EKES sadzi, że Komisja powinna przyjąć w najbliższej przyszłości podejście horyzontalne, propagując większą spójność przepisów dotyczących prawa konkurencji oraz własności intelektualnej i przemysłowej oraz zapewniając jednolitą ochronę wszystkich praktyk marketingowych zarówno na rynku detalistów, jak i ogólnie w stosunkach umownych między podmiotami gospodarczymi, zgodnie z rezolucją PE w sprawie bardziej wydajnego i sprawiedliwego rynku detalicznego.

3.1.13

Podkreśla więc konieczność lepszej koordynacji między DG JUST, COMP, MARKT i ENTR odnośnie do działań w tej dziedzinie i przyszłych propozycji politycznych i legislacyjnych, kierując się priorytetami politycznymi ustanowionymi w programie „Small Business Act”.

3.1.14

Bez uszczerbku dla wcześniejszych rozważań i na wypadek, gdyby Komisja zdecydowała się na inną opcję, podkreśla, iż niezbędne jest konkretne zdefiniowanie pojęcia „najbardziej szkodliwych” wprowadzających w błąd praktyk marketingowych i doprecyzowanie jego treści, aby ustalić, które praktyki zasługują na większą ochronę.

3.1.15

EKES życzyłby sobie, aby Komisja już teraz precyzyjniej opisała sytuacje, które należy dodać do czarnej listy. Komitet całkowicie popiera opracowanie listy, gdyż wykaz praktyk, które należy uznać za absolutnie niedopuszczalne, powinien być możliwie najbardziej precyzyjny i wyczerpujący. Dla jej przygotowania Komisja może skorzystać z wystarczających materiałów w formie odpowiedzi na przeprowadzone przez nią badanie oraz wkładu różnych zainteresowanych stron na posiedzeniu 1 marca 2013 r. (6)

3.1.16

EKES pragnąłby w tym kontekście, aby Komisja rozważyła opracowanie szarej listy praktyk, które można by uznać za niedopuszczalne w specyficznych warunkach i na mocy decyzji sądu podejmowanej oddzielnie dla każdego przypadku.

3.1.17

EKES jest zdania, że oprócz wykazów konieczne będzie wzmocnienie i wyjaśnienie koncepcji wprowadzającej w błąd reklamy lub niedopuszczalnej reklamy porównawczej, aby zapewnić systematyczne podejście w szerokich ramach prawnych i zagwarantować, iż nowe nieuczciwe praktyki zostaną objęte nowym prawodawstwem.

3.1.18

Bez uszczerbku dla uwag poczynionych w punkcie 3.1.8, EKES jest zdania, że w odpowiednim czasie trzeba będzie poszerzyć ramy prawne dyrektywy 2005/29/WE, szczególnie z uwagi na rozciągnięcie obecnej ochrony konsumentów i zastosowanie jej w równym stopniu do niektórych małych przedsiębiorstw i mikroprzedsiębiorstw na precyzyjnie i rygorystycznie zdefiniowanych warunkach, gdy ich sytuacja jest porównywalna. Ma to już miejsce w systemach prawnych niektórych państw członkowskich i słusznie domagają się tego stowarzyszenia i organizacje reprezentujące te przedsiębiorstwa (7).

3.1.19

Zdaniem Komitetu są to dwa aspekty tego samego zagadnienia. Przegląd dyrektywy 2005/29/WE przyniósłby korzyści, jeśli towarzyszyłby mu równocześnie przegląd obecnej dyrektywy 2006/114/WE, ze względu na ich powiązania i komplementarność (8), w świetle oceny tejże dyrektywy (9).

3.1.20

Charakter tych praktyk i działalność przedsiębiorstw, które je stosują, dowodzi konieczności stworzenia prawnego mechanizmu dochodzenia roszczeń zbiorowych, który zagwarantowałby skuteczną reakcję i większą ochronę podmiotów gospodarczych podczas rozwiązywania wyłaniających się konfliktów, nie tylko w celu powstrzymania tych praktyk (10), lecz także po to, aby zapewnić odpowiednie odszkodowanie za wyrządzone szkody.

3.2.1

EKES sądzi, że Komisja powinna już teraz wyjaśnić, na jakiej podstawie prawnej zamierza oprzeć proponowane środki i czy mają one służyć jedynie urzeczywistnieniu rynku wewnętrznego czy też innym celom.

3.2.2

Zdaniem Komitetu najwłaściwszym instrumentem prawnym jest tu rozporządzenie, które gwarantuje największą pewność prawa i najskuteczniejszą harmonizację.

4.1

Odnośnie do zaproponowanego harmonogramu, EKES z zadowoleniem przyjmuje etapy wyznaczone przez Komisję, zwłaszcza ustanowienie ze skutkiem natychmiastowym sieci organów w celu wzmocnienia egzekwowania przepisów dyrektywy dotyczącej reklamy wprowadzającej w błąd i reklamy porównawczej oraz poprawy wymiany informacji.

4.2

Przyjmuje również z zadowoleniem procedurę współpracy we wdrażaniu prawodawstwa, na wzór postanowień rozporządzenia nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie współpracy między organami krajowymi odpowiedzialnymi za egzekwowanie przepisów prawa w zakresie ochrony konsumentów. Wprowadza się tym samym obowiązek wzajemnej pomocy między państwami członkowskimi w tej dziedzinie oraz środki pozwalające zidentyfikować władze odpowiedzialne za egzekwowanie prawodawstwa, bez uszczerbku dla możliwości związanych z platformami publiczno-prywatnymi, jak np. w Niderlandach, ani dla poszerzenia współpracy z organizacjami reprezentującymi zainteresowane podmioty.

4.3

Proponuje więc, na wzór ustaleń w dziedzinie ochrony konsumentów (11) i rozstrzygania sporów, utworzenie europejskiej sieci wsparcia MŚP w celu rozstrzygania sporów transgranicznych, aby przedsiębiorstwa, które padły ofiarą oszustw, mogły wybrać najodpowiedniejsze mechanizmy prawne.

4.4

Należy również zintensyfikować działania w zakresie kształcenia i informacji oraz dzielenia się sprawdzonymi rozwiązaniami w odniesieniu do wszystkich przedsiębiorstw w celu uczulenia ich na zagrożenia.

4.5

Z drugiej strony zdaje sobie sprawę, że większość wprowadzających w błąd praktyk ma miejsce w kontekście cyfrowym. Uważa więc za konieczne promowanie bardziej asertywnego i właściwego podejścia do ochrony MŚP, mając na względzie praktyki stosowane przez usługodawców będących pośrednikami w internecie oraz stosunki umowne związane z takimi platformami jak e-bay bądź platformami stworzonymi specjalnie dla transakcji handlowych między podmiotami gospodarczymi.

4.6

Komisja powinna uwzględniać międzynarodowy wymiar tych praktyk, reprezentując UE przy OECD (12). Zachęca się UE i państwa członkowskie do dyskusji z OECD nad rozszerzeniem „Wytycznych w sprawie międzynarodowej ochrony konsumentów przed zwodniczymi i nieuczciwymi praktykami handlowymi”, tak by objąć nimi relacje B2B.

EKES proponuje, by Europol uruchomił projekt badawczy w zakresie oszustw związanych z marketingiem masowym w UE obejmujący analizę takich zagadnień jak rozmiary szkód finansowych i liczba ofiar, rola najważniejszych podmiotów transgranicznych oraz ewentualność inwestowania zysków w inne nielegalne działania lub przedsięwzięcia.

4.7

Na koniec EKES zwraca uwagę na potrzebę zapewnienia przez Komisję niezbędnych środków finansowych w celu skonkretyzowania proponowanych działań.

4.8

Odnośnie do przyszłych prac, EKES pragnie wyraźnie zapewnić o swojej gotowości do udziału w tych działaniach, poprzez swoich przedstawicieli, gdyż doświadczenie członków Komitetu reprezentujących zorganizowane społeczeństwo obywatelskie w ramach trzech grup interesów może się tu bardzo przydać.

a)

praktyki związane z transakcjami online, w ramach których informacje o transakcjach nie są przekazywane równo wszystkim zainteresowanym stronom, co prowadzi do dyskryminacji;