(1)

Persuni li jaħdmu għal organizzazzjoni pubblika jew privata jew huma f’kuntatt ma’ tali organizzazzjoni fil-kuntest tal-attivitajiet relatati max-xogħol tagħhom, huma ta’ spiss l-ewwel li jsiru jafu dwar theddid jew ħsara għall-interess pubbliku li sseħħ f’dak il-kuntest. Meta jirrapportaw ksur tal-liġi tal-Unjoni li jkun ta’ ħsara għall-interess pubbliku, tali persuni jaġixxu ta’ “informaturi” u b’hekk jassumu rwol ewlieni fil-kxif u l-prevenzjoni ta’ tali ksur u fis-salvagwardja tal-benessri tas-soċjetà. Madankollu, l-informaturi potenzjali spiss jiġu skoraġġuti milli jirrapportaw it-tħassib jew is-suspetti tagħhom għax jibżgħu minn xi ritaljazzjoni. F’dan il-kuntest, l-importanza li tiġi pprovduta protezzjoni bbilanċjata u effettiva lill-informaturi hija dejjem aktar rikonoxxuta kemm fil-livell tal-Unjoni kif ukoll f’dak internazzjonali.

(2)

Fil-livell tal-Unjoni, ir-rapporti u l-iżvelar pubbliku mill-informaturi huma wieħed mill-komponenti primarji tal-infurzar tal-liġi u l-politiki tal-Unjoni. Huma jikkontribwixxu informazzjoni għas-sistemi tal-infurzar nazzjonali u tal-Unjoni, li twassal għal kxif, investigazzjoni u prosekuzzjoni effettivi ta’ ksur tal-liġi tal-Unjoni, u b’hekk itejbu t-trasparenza u r-responsabbiltà.

(3)

F’ċerti oqsma ta’ politika, ksur tal-liġi tal-Unjoni, – irrispettivament minn jekk fil-liġi nazzjonali jkunx ikkategorizzat bħala ksur amministrattiv, kriminali jew tip ieħor ta’ ksur, jista’ jikkawża ħsara serja għall-interess pubbliku, fis-sens li joħloq riskji sinifikanti għall-benessri tas-soċjetà. Fejn jiġu identifikati nuqqasijiet ta’ infurzar f’dawk l-oqsma, u l-informaturi huma normalment f’pożizzjoni privileġġjata biex jiżvelaw ksur, huwa neċessarju li l-infurzar jissaħħaħ bl-introduzzjoni ta’ kanali effettivi, kunfidenzjali u siguri ta’ rapportar u billi jiġi żgurat li l-informaturi jkunu protetti b’mod effettiv kontra r-ritaljazzjoni.

(4)

Il-protezzjoni li attwalment tingħata lill-informaturi fl-Unjoni hija frammentata fl-Istati Membri u hija inugwali minn qasam ta’ politika għal ieħor. Il-konsegwenzi tal-ksur tal-liġi tal-Unjoni b’dimensjoni transfruntiera u li jiġi rapportat minn informaturi juru kif protezzjoni insuffiċjenti fi Stat Membru wieħed għandha impatt negattiv fuq il-funzjonament tal-politiki tal-Unjoni mhux biss f’dak l-Istat Membru, iżda wkoll fi Stati Membri oħra u fl-Unjoni kollha kemm hi.

(5)

Jenħtieġ li jiġu applikati standards minimi komuni li l-informaturi huma protetti b’mod effettiv fir-rigward ta’ atti u oqsma ta’ politika fejn hemm bżonn li l-infurzar jissaħħaħ, is-sottorapportar minn informaturi huwa fattur ewlieni li jaffettwa l-infurzar, u ksur tal-liġi tal-Unjoni jista’ jirriżulta fi ħsara serja għall-interess pubbliku. L-Istati Membri jistgħu jiddeċiedu li jestendu l-applikazzjoni ta’ dispożizzjonijiet nazzjonali għal oqsma oħra bil-ħsieb li jiżguraw li jeżisti qafas ta’ protezzjoni tal-informatur li huwa komprensiv u koerenti fil-livell nazzjonali.

(6)

Il-protezzjoni tal-informaturi hija meħtieġa biex jissaħħaħ l-infurzar tal-liġi tal-Unjoni dwar l-akkwist pubbliku. Hija meħtieġa, mhux biss il-prevenzjoni u l-iskoperta ta’ frodi u korruzzjoni relatati mal-akkwist pubbliku fil-kuntest tal-implimentazzjoni tal-baġit tal-Unjoni, iżda wkoll li jiġi indirizzat l-infurzar insuffiċjenti tar-regoli dwar l-akkwist pubbliku mill-awtoritajiet kontrattwali nazzjonali u l-entitajiet kuntrattwali fir-rigward tal-eżekuzzjoni ta’ xogħlijiet, il-provvista ta’ prodotti jew il-provvista ta’ servizzi. Il-ksur ta’ tali regoli joħloq distorsjonijiet tal-kompetizzjoni, iżid l-ispejjeż għan-negozji, jippreġudikaw l-interessi tal-investituri u l-azzjonisti u, b’mod ġenerali, inaqqas l-attrazzjoni għall-investiment u joħloq kondizzjonijiet inekwi għan-negozji kollha fl-Unjoni, u b’hekk jaffettwa l-funzjonament tajjeb tas-suq intern.

(7)

Fil-qasam tas-servizzi finanzjarji, il-valur miżjud tal-protezzjoni tal-informaturi diġà kien rikonoxxut mil-leġislatur tal-Unjoni. Wara l-kriżi finanzjarja, li kixfet nuqqasijiet kbar fl-infurzar tar-regoli rilevanti, ġew introdotti miżuri għall-protezzjoni tal-informaturi, inkluż kanali ta’ rapportar interni u esterni, kif ukoll projbizzjoni espliċita tar-ritaljazzjoni, f’għadd sinifikanti ta’ atti leġislattivi fil-qasam tas-servizzi finanzjarji kif indikat mill-Kummissjoni fil-komunikazzjoni tagħha tat-8 ta’ Diċembru 2010 intitolata “Rinfurzar tar-reġimi tas-sanzjonar fis-settur tas-servizzi finanzjarji”. B’mod partikolari, fil-kuntest tal-qafas prudenzjali applikabbli għall-istituzzjonijiet ta’ kreditu u għad-ditti tal-investiment, id-Direttiva 2013/36/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (4) tipprevedi l-protezzjoni tal-informaturi li tapplika fil-kuntest tar-Regolament (UE) Nru 575/2013 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (5).

(8)

Fir-rigward tas-sikurezza ta’ prodotti mqiegħda fis-suq intern, negozji involuti fil-katina tal-manifattura u tad-distribuzzjoni huma s-sors primarju ta evidenza, bir-riżultat li r-rapportar mill-informaturi f’tali negozji għandu valur miżjud għoli, peress li huma ħafna eqreb għal informazzjoni dwar prattiki possibbilment inġusti u illegali ta’ manifattura, importazzjoni jew distribuzzjoni fir-rigward ta’ prodotti mhux sikuri. Għaldaqstant, hemm bżonn li tiġi introdotta protezzjoni tal-informaturi b’rabta mar-rekwiżiti ta’ sikurezza applikabbli għal prodotti rregolati mil-leġislazzjoni ta’ armonizzazzjoni tal-Unjoni kif stabbilita fl-Annessi I u II għar-Regolament (UE) 2019/1020 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (6), u b’rabta mar-rekwiżiti dwar is-sikurezza ġenerali tal-prodotti kif stabbiliti fid-Direttiva 2001/95/KE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (7). Il-protezzjoni tal-informaturi kif ipprovduta f’din id-Direttiva hija strumentali wkoll biex tiġi evitata d-devjazzjoni ta’ armi tan-nar, tal-partijiet u tal-komponenti u tal-munizzjon tagħhom, kif ukoll ta’ prodotti marbutin mad-difiża, billi hija tħeġġeġ ir-rapportar ta’ ksur tal-liġi tal-Unjoni, bħal frodi ta’ dokumenti, immarkar mibdul u akkwist frodulenti ta’ armi tan-nar fi ħdan l-Unjoni fejn il-ksur spiss jimplika devjazzjoni mis-suq legali għal dak illegali. Il-protezzjoni tal-informaturi kif ipprovduta f’din id-Direttiva tgħin ukoll fil-prevenzjoni tal-manifattura illegali ta’ splussivi magħmulin id-dar billi tikkontribwixxi għall-applikazzjoni korretta tar-restrizzjonijiet u l-kontrolli fir-rigward ta’ prekursuri tal-isplussivi.

(9)

L-importanza tal-protezzjoni tal-informaturi fir-rigward tal-prevenzjoni u l-iskoraġġiment ta’ ksur tar-regoli tal-Unjoni dwar is-sikurezza tat-trasport li jistgħu jpoġġu l-ħajja tal-bnedmin fil-periklu, diġà ġiet rikonoxxuta f’atti settorjali tal-Unjoni dwar is-sikurezza tal-avjazzjoni, jiġifieri fir-Regolament (UE) Nru 376/2014 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (8) u s-sikurezza tat-trasport marittimu, jiġifieri fid-Direttivi 2013/54/UE (9) u 2009/16/KE (10) tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill, li jipprovdu miżuri mfassla apposta għall-protezzjoni għall-informaturi kif ukoll kanali ta’ rapportar speċifiċi. Dawk l-atti jipprovdu wkoll għall-protezzjoni tal-ħaddiema li jirrapportaw l-iżbalji onesti tagħhom mir-ritaljazzjoni, l-hekk imsejħa “kultura ġusta”. Huwa meħtieġ li l-elementi eżistenti tal-protezzjoni tal-informaturi f’dawk iż-żewġ setturi jiġu kkomplementati, kif ukoll li tiġi pprovduta protezzjoni f’mezzi oħra ta’ trasport, jiġifieri t-trasport fl-ilmijiet navigabbli interni, dak bit-triq u dak bil-ferrovija, biex jissaħħaħ l-infurzar ta’ standards ta’ sikurezza fir-rigward ta’ dawk il-mezzi ta’ trasport.

(10)

Fir-rigward tal-qasam tal-protezzjoni tal-ambjent, il-ġbir ta’ evidenza, il-prevenzjoni, il-kxif u l-indirizzar ta’ reati ambjentali u mġiba illegali jibqgħu sfida u jenħtieġ li azzjonijiet f’dak ir-rigward jiġu msaħħa, kif rikonoxxut mill-Kummissjoni fil-komunikazzjoni tagħha tat-18 ta’ Jannar 2018 intitolata “Azzjonijiet tal-UE għat-titjib tal-governanza u l-konformità ambjentali”. Peress li qabel id-dħul fis-seħħ ta’ din id-Direttiva, l-uniċi regoli dwar il-protezzjoni tal-informaturi eżistenti kienu relatati mal-protezzjoni tal-ambjent huma previsti f’att settorjali wieħed, jiġifieri d-Direttiva 2013/30/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (11), l-introduzzjoni ta’ tali protezzjoni hija meħtieġa biex ikun żgurat infurzar effettiv tal-acquis tal-Unjoni dwar l-ambjent, li l-ksur tiegħu jista’ jikkawża ħsara għall-interess pubbliku b’impatti kollaterali potenzjali lil hinn mill-fruntieri nazzjonali. L-introduzzjoni ta’ tali protezzjoni hija rilevanti wkoll f’każijiet fejn prodotti mhux sikuri jistgħu jikkawżaw ħsara ambjentali.

(11)

It-tisħiħ tal-protezzjoni tal-informaturi jikkontribwixxi wkoll għall-prevenzjoni u l-iskoraġġiment tal-ksur tar-regoli tal-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika dwar is-sikurezza nukleari, il-protezzjoni mir-radjazzjoni u l-ġestjoni responsabbli u sikura ta’ fjuwil użat u skart radjuattiv. Barra minn hekk, dan isaħħaħ ukoll l-infurzar tad-dispożizzjonijiet rilevanti tad-Direttiva tal-Kunsill 2009/71/Euratom (12) dwar il-promozzjoni u t-titjib tal-kultura effettiva fil-qasam tas-sikurezza nukleari u, b’mod partikulari, il-punt (a) tal-Artikolu 8b(2) ta’ dik id-Direttiva, li jitlob, fost l-oħrajn, li l-awtorità regolatorja kompetenti tistabbilixxi sistemi ta’ ġestjoni li jagħtu l-prijorità dovuta lis-sikurezza nukleari u li jippromwovu, fil-livelli kollha tal-persunal u tal-maniġment, il-kapaċità li wieħed jirrifletti dwar jekk hux qed jiġu applikati b’mod effettiv il-prinċipji u l-prattiki rilevanti tas-sikurezza u li jirrapportaw fil-ħin dwar kwistjonijiet ta’ sikurezza jsir.

(12)

L-introduzzjoni ta’ qafas dwar il-protezzjoni tal-informaturi tikkontribwixxi wkoll għat-tisħiħ tal-infurzar ta’ dispożizzjonijiet eżistenti u għall-prevenzjoni ta’ ksur ta’ regoli tal-Unjoni fil-qasam tal-katina alimentari u, b’mod partikolari, dwar is-sikurezza tal-ikel u l-għalf, kif ukoll dwar is-saħħa, il-protezzjoni u l-benessri tal-annimali. Ir-regoli differenti tal-Unjoni stabbiliti f’dawk l-oqsma huma interkonnessi mill-qrib. Ir-Regolament (KE) Nru 178/2002 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (13) jistipula l-prinċipji ġenerali u r-rekwiżiti li huma l-bażi tal-miżuri kollha tal-Unjoni u dawk nazzjonali marbutin mal-ikel u l-għalf, b’fokus partikolari fuq is-sikurezza tal-ikel, sabiex jiġi żgurat livell għoli ta’ protezzjoni tas-saħħa tal-bniedem u tal-interessi tal-konsumaturi b’rabta mal-ikel, kif ukoll il-funzjonament effettiv tas-suq intern. Dak ir-Regolament jipprevedi, inter alia, li l-operaturi tan-negozji tal-ikel u l-għalf ma jitħallewx jiskoraġġixxu lill-impjegati tagħhom u lil persuni oħra milli jikkooperaw mal-awtoritajiet kompetenti fejn tali kooperazzjoni tista’ tipprevjeni, tnaqqas jew telimina riskju ġej mill-ikel. Il-leġislatur tal-Unjoni ħa approċċ simili fil-qasam tas-saħħa tal-annimali permezz tar-Regolament (UE) 2016/429 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (14) li jistabbilixxi r-regoli għall-prevenzjoni u l-kontroll tal-mard tal-annimali li huwa trasmissibbli lill-annimali jew lill-bnedmin u fil-qasam tal-protezzjoni u l-benesseri ta’ annimali miżmuma għal skopijiet ta’ biedja, ta’ annimali użati għal finijiet xjentifiċi, ta’ annimali matul it-trasport u ta’ annimali waqt il-qatla, permezz tad-Direttiva tal-Kunsill 98/58/KE (15) u d-Direttiva 2010/63/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (16), kif ukoll ir-Regolamenti tal-Kunsill (KE) Nru 1/2005 (17) u (KE) Nru 1099/2009 (18), rispettivament.

(13)

Ir-rapportar ta’ ksur minn informaturi jistgħu jkunu kruċjali għall-kxif u l-prevenzjoni, it-tnaqqis jew l-eliminazzjoni ta’ riskji għas-saħħa pubblika u għall-protezzjoni tal-konsumaturi li jirriżultaw minn ksur tar-regoli tal-Unjoni, li inkella jista’ jibqa’ moħbi. B’mod partikolari, il-protezzjoni tal-konsumatur hija marbuta ħafna wkoll ma’ każijiet fejn prodotti mhux sikuri jistgħu jikkawżaw ħsara konsiderevoli lill-konsumaturi.

(14)

Ir-rispett għall-privatezza u l-protezzjoni tad-data personali, li huma stabbiliti bħala drittijiet fundamentali fl-Artikoli 7 u 8 tal-Karta tad-Drittijiet Fundamentali tal-Unjoni Ewropea (“il-Karta”), huma oqsms oħra li fihom l-informaturi jistgħu jgħinu sabiex jiġi żvelat ksur, li jista’ jkun ta’ ħsara għall-interess pubbliku. L-informaturi jistħu wkoll jgħinu sabiex jiġi żvelat ksur tad-Direttiva (UE) 2016/1148 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (19) dwar is-sigurtà tan-netwerks u tas-sistemi ta’ informazzjoni, li tintroduċi r-rekwiżit li tiġi pprovduta notifika ta’ inċidenti, inkluż dawk li ma jikkompromettux id-data personali u r-rekwiżiti tas-sigurtà għal entitajiet li jipprovdu servizzi essenzjali bejn ħafna setturi pereżempju tal-enerġija, is-saħħa, it-trasport u dak bankarju għal fornituri ta’ servizzi diġitali ewlenin pereżempju servizzi tal-cloud computing u għal fornituri ta’ servizzi bażiċi, bħall-ilma, l-elettriku u l-gass. Ir-rapportar tal-informaturi f’dan il-qasam huwa partikolarment siewi għall-prevenzjoni ta’ inċidenti ta’ sigurtà li jaffettwaw attivitajiet ekonomiċi u soċjali ewlenin u servizzi diġitali użati b’mod wiesa’, kif ukoll għall-prevenzjoni ta’ kwalunkwe ksur tar-regoli tal-Unjoni dwar il-protezzjoni ta’ data. Tali rapportar jgħin biex jiżgura l-kontinwità ta’ servizzi li huma essenzjali għall-funzjonament tas-suq intern u għall-benessri tas-soċjetà.

(15)

Barra minn hekk, il-protezzjoni tal-interessi finanzjarji tal-Unjoni, li hija marbuta mal-ġlieda kontra l-frodi, il-korruzzjoni u kwalunkwe attività illegali oħra li taffettwa l-infiq tal-Unjoni, il-ġbir ta’ dħul u fondi tal-Unjoni jew assi tal-Unjoni, hija qasam ewlieni li fih il-liġi tal-Unjoni jenħtieġ li tissaħħaħ. It-tisħiħ tal-protezzjoni tal-interessi finanzjarji tal-Unjoni huwa rilevanti wkoll għall-implimentazzjoni tal-baġit tal-Unjoni fir-rigward ta’ nfiq li jsir abbażi tat-Trattat li jistabbilixxi l-Komunità Ewropea tal-Enerġija Atomika (it-Trattat tal-Euratom). Nuqqas ta’ infurzar effettiv fil-qasam tal-protezzjoni tal-interessi finanzjarji tal-Unjoni, inkluż fir-rigward il-prevenzjoni tal-frodi u l-korruzzjoni fil-livell nazzjonali, iwassal għal nuqqas ta’ dħul tal-Unjoni u użu ħażin ta’ fondi tal-Unjoni, li jistgħu jwasslu għal distorsjoni tal-investimenti pubbliċi, ifixxklu t-tkabbir u jnaqqsu l-fiduċja taċ-ċittadini fl-azzjoni tal-Unjoni. L-Artikolu 325 tat-Trattat dwar il-Funzjonament tal-Unjoni Ewropea (TFUE) jirrikjedi lill-Unjoni u lill-Istati Membri tagħha biex jiġġieldu kontra l-frodi u kwalunkwe attività illegali oħra li taffettwa l-interessi finanzjarji tal-Unjoni. Miżuri tal-Unjoni li huma rilevanti f’dan ir-rigward jinkludu, b’mod partikolari, ir-Regolament tal-Kunsill (KE, Euratom) Nru 2988/95 (20), u r-Regolament (UE, Euratom) Nru 883/2013 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (21). Ir-Regolament tal-Kunsill (KE, Euratom) Nru 2988/95 huwa kkomplementat, għat-tipi l-aktar serji ta’ imġiba relatata ma’ frodi, mid-Direttiva (UE) 2017/1371 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (22) u mill-Konvenzjoni mfassla abbażi tal-Artikolu K.3 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea, dwar il-protezzjoni tal-interessi finanzjarji tal-Komunitajiet Ewropej tas-26 ta’ Lulju 1995 (23), inkluż il-Protokolli tagħha tas-27 ta’ Settembru 1996 (24), tad-29 ta’ Novembru 1996 (25) u tad-19 ta’ Ġunju 1997 (26). Dik il-Konvenzjoni u dawk il-Protokolli jibqgħu fis-seħħ għall-Istati Membri li mhumiex marbutin bid-Direttiva (UE) 2017/1371.

(16)

Jenħtieġ ukoll li jiġu stabbiliti standards minimi komuni għall-protezzjoni tal-informaturi għal ksur relatat mas-suq intern kif imsemmi fl-Artikolu 26(2) TFUE. Barra minn hekk, f’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti tal-Ġustizzja tal-Unjoni Ewropea (il-“Qorti”), il-miżuri tal-Unjoni li għandhom l-għan li jistabbilixxu jew jiżguraw il-funzjonament tas-suq intern huma maħsubin biex jikkontribwixxu għat-tneħħija tal-ostakli eżistenti jew emerġenti għall-moviment liberu ta’ oġġetti jew għal-libertà tal-provvista ta’ servizzi u li jikkontribwixxu għat-tneħħija ta’ distorsjonijiet tal-kompetizzjoni.

(17)

B’mod speċifiku, il-protezzjoni tal-informaturi biex jissaħħaħ l-infurzar tal-liġi tal-Unjoni dwar il-kompetizzjoni, inkluż dwar l-għajnuna mill-Istat, isservi biex jiġi ssalvagwardjat il-funzjonament effiċjenti tas-swieq fl-Unjoni, tippermetti kondizzjonijiet ekwivalenti ta’ kompetizzjoni għan-negozji u twassal benefiċċji għall-konsumaturi. Rigward ir-regoli tal-kompetizzjoni li japplikaw għall-impriżi, l-importanza ta’ rapportar intern biex jinkixef ksur tal-liġi tal-kompetizzjoni, diġà ġiet rikonoxxuta fil-politika ta’ klemenza segwita mill-Kummissjoni taħt l-Artikolu 4a tar-Regolament tal-Kummissjoni (KE) Nru 773/2004 (27) kif ukoll bl-introduzzjoni reċenti mill-Kummissjoni ta’ għodda għall-informaturi anonima. Ksur relatat mal-liġi tal-kompetizzjoni u mar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat jikkonċerna l-Artikoli 101, 102, 106, 107 u 108 TFUE u regoli ta’ leġislazzjoni sekondarja adottati għall-applikazzjoni tagħhom.

(18)

Ksur tal-liġi tat-taxxa korporattiva u l-arranġamenti li l-għan tagħhom huwa li jinkiseb vantaġġ tat-taxxa u li jiġu evitati obbligi legali, b’tali mod li jxejnu l-objettiv jew l-iskop tal-liġi tat-taxxa korporattiva applikabbli, jaffettwaw b’mod negattiv il-funzjonament tajjeb tas-suq intern. Tali ksur u arranġamenti jistgħu jwasslu għal kompetizzjoni inġusta tat-taxxa u evażjoni estensiva tat-taxxa, joħolqu distorsjoni tal-kondizzjonijiet ekwi għan-negozji u jirriżultaw f’telf ta’ dħul mit-taxxa għall-Istati Membri u għall-baġit tal-Unjoni b’mod ġenerali. Din id-Direttiva jenħtieġ li tipprevedi protezzjoni mir-ritaljazzjoni għal persuni li jirrapportaw arranġamenti evażivi u/jew abbużivi li jistgħu b’mod ieħor jibqgħu moħbija, bil-ħsieb li tissaħħaħ il-kapaċità tal-awtoritajiet kompetenti biex jissalvagwardjaw il-funzjonament tajjeb tas-suq intern u biex jitneħħew id-distorsjonijiet u l-ostakli għall-kummerċ li jaffettwaw il-kompetittività tan-negozji fis-suq intern u li huma marbutin direttament mar-regoli tal-moviment liberu u huma rilevanti wkoll għall-applikazzjoni tar-regoli dwar l-għajnuna mill-Istat. Il-protezzjoni tal-informaturi kif provduta f’din id-Direttiva tikkomplementa l-inizjattivi reċenti tal-Kummissjoni mmirati lejn it-titjib tat-trasparenza u l-iskambju tal-informazzjoni fil-qasam tat-tassazzjoni, u li joħolqu ambjent aktar ġust tat-taxxa korporattiva fl-Unjoni, bil-ħsieb li tiżdied l-effettività tal-Istati Membri fl-identifikazzjoni ta’ arranġamenti evażivi u/jew abbużivi, u tgħin biex jiġu skoraġġuti tali arranġamenti. Madankollu, din id-Direttiva ma tarmonizzax id-dispożizzjonijiet relatati mat-taxxi, kemm dawk sostantivi kif ukoll dawk proċedurali, u ma tfittix li ssaħħaħ l-infurzar tar-regoli nazzjonali dwar it-taxxa korporattiva, mingħajr preġudizzju għall-possibbiltà li l-Istati Membri jużaw informazzjoni rrapportata għal dak il-għan.

(19)

Il-punt (a) tal-Artikolu 2(1) jiddefinixxi l-kamp ta’ applikazzjoni materjali ta’ din id-Direttiva permezz ta’ referenza għal lista ta’ atti tal-Unjoni stabbilita fl-Anness. Dan jimplika li fejn dawk l-atti tal-Unjoni, min-naħa tagħhom, jiddefinixxu l-kamp ta’ applikazzjoni materjali tagħhom b’referenza għall-atti tal-Unjoni elenkati fl-annessi tagħhom, dawk l-atti tal-aħħar jifformaw parti wkoll mill-kamp ta’ applikazzjoni materjali ta’ din id-Direttiva. Barra minn hekk, jenħtieġ li r-referenza għall-atti fl-Anness tinftiehem bħala li tinkludi l-miżuri nazzjonali u tal-Unjoni kollha ta’ implimentazzjoni jew delegati adottati skont dawk l-atti. Barra minn hekk, ir-referenza għall-atti tal-Unjoni fl-Anness għandha tinftiehem bħala referenza dinamika, f’konformità mas-sistema ta’ referenzi standard għal atti legali tal-Unjoni. B’hekk, jekk att tal-Unjoni fl-Anness ġie emendat jew ser jiġi emendat, ir-referenza tkun relatata mal-att kif emendat; jekk att tal-Unjoni fl-Anness ġie sostitwit jew ser jiġi sostitwit, ir-referenza tkun relatata mal-att il-ġdid.

(20)

Ċerti atti tal-Unjoni, b’mod partikolari fil-qasam tas-servizzi finanzjarji, bħar-Regolament (UE) Nru 596/2014 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (28), u d-Direttiva ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2015/2392 (29), adottata abbażi ta’ dak ir-Regolament, diġà fihom regoli dettaljati dwar il-protezzjoni tal-informaturi. Kwalunkwe regola speċifika f’dak ir-rigward ipprovduta f’tali leġislazzjoni eżistenti tal-Unjoni, inkluż l-atti tal-Unjoni elenkati fil-Parti II tal-Anness ta’ din id-Direttiva, li huma mfassla apposta għas-setturi rilevanti, jenħtieġ li tinżamm. Dan huwa partikolarment importanti sabiex ikun żgurat liema entitajiet ġuridiċi fil-qasam tas-servizzi finanzjarji, tal-prevenzjoni tal-ħasil tal-flus u tal-finanzjament tat-terroriżmu huma attwalment obbligati jistabbilixxu kanali ta’ rapportar interni. Fl-istess ħin, sabiex jiġu żgurati konsistenza u ċertezza legali fl-Istati Membri kollha, jenħtieġ li din id-Direttiva tkun applikabbli fir-rigward tal-materji kollha li mhumiex irregolati taħt l-atti speċifiċi għas-settur, u b’hekk jenħtieġ li jikkomplementaw tali atti sabiex ikunu kompletament allinjati mal-istandards minimi. B’mod partikolari, jenħtieġ li din id-Direttiva tipprovdi dettalji ulterjuri dwar it-tfassil tal-kanali ta’ rapportar interni u esterni, l-obbligi tal-awtoritajiet kompetenti, u l-forom speċifiċi ta’ protezzjoni li jenħtieġ li jiġu previsti fil-livell nazzjonali kontra r-ritaljazzjoni. F’dak ir-rigward, l-Artikolu 28(4) tar-Regolament (UE) Nru 1286/2014 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (30) jipprovdi li l-Istati Membri jkunu jistgħu jipprevedu kanal ta’ rapportar intern fil-qasam kopert minn dak ir-Regolament. Għal raġunijiet ta’ konsistenza mal-istandards minimi stabbiliti f’din id-Direttiva, jenħtieġ li l-obbligu li jiġu stabbiliti kanali ta’ rapportar interni, previst f’din id-Direttiva, japplika wkoll fir-rigward tar-Regolament (UE) Nru 1286/2014.

(21)

Jenħtieġ li din id-Direttiva tkun mingħajr preġudizzju għall-protezzjoni mogħtija lill-ħaddiema meta jirrapportaw ksur tal-liġi tal-Unjoni dwar l-impjiegi. B’mod partikolari, fil-qasam tas-sikurezza u s-saħħa okkupazzjonali, l-Artikolu 11 tad-Direttiva tal-Kunsill 89/391/KEE (31) diġà jirrikjedi li l-Istati Membri jiżguraw li l-ħaddiema jew ir-rappreżentanti tal-ħaddiema ma jiġux żvantaġġati minħabba t-talbiet jew il-proposti li huma jagħmlu lill-impjegaturi biex jieħdu miżuri xierqa sabiex inaqqsu l-perikli għall-ħaddiema u/jew sabiex ineħħu sorsi ta’ periklu. Il-ħaddiema u r-rappreżentanti tagħhom huma intitolati, taħt dik id-Direttiva, li jqajmu kwistjonijiet mal-awtorità kompetenti jekk jikkunsidraw li l-miżuri meħuda u l-mezzi użati, mill-impjegatur ma jkunux adatti għall-għanijiet li jkunu żgurati s-sikurezza u saħħa.

(22)

L-Istati Membri jistgħu jiddeċiedu li jipprevedu li rapporti dwar ilmenti interpersonali li jaffettwaw esklużivament lill-persuna li tirrapporta, jiġifieri ilmenti dwar konflitti interpersonali bejn il-persuna li tirrapporta u ħaddiem ieħor, jistgħu jiġu kkomunikati permezz ta’ proċeduri oħra.

(23)

Din id-Direttiva jenħtieġ li tkun mingħajr preġudizzju għall-protezzjoni mogħtija mill-proċeduri għar-rapportar ta’ attivitajiet illegali possibbli, inkluż frodi jew korruzzjoni, li huma ta’ detriment għall-interessi tal-Unjoni, jew għal rapportar ta’ imġiba relatata mal-qadi ta’ dmirijiet professjonali, li jistgħu jikkostitwixxu nuqqas serju ta’ konformità mal-obbligi tal-uffiċjali u ta’ aġenti oħra tal-Unjoni Ewropea stabbiliti skont l-Artikoli 22a, 22b u 22c tar-Regolamenti tal-Persunal għall-Uffiċjali tal-Unjoni Ewropea u l-Kondizzjonijiet tal-Impjieg ta’ Aġenti Oħra tal-Unjoni Ewropea, stabbiliti fir-Regolament tal-Kunsill (KEE, Euratom, KEFA) Nru 259/68 (32). Din id-Direttiva jenħtieġ li tapplika fejn uffiċjali u ħaddiema oħra tal-Unjoni jirrapportaw ksur li jseħħ f’kuntest relatat max-xogħol barra mir-relazzjoni tal-impjieg tagħhom mal-istituzzjonijiet, il-korpi, l-uffiċċji jew l-aġenziji tal-Unjoni.

(24)

Is-sigurtà nazzjonali tibqa’ r-responsabbiltà unika ta’ kull Stat Membru. Jenħtieġ li din id-Direttiva ma tapplikax għal rapporti ta’ ksur relatat ma’ akkwist li jinvolvi aspetti ta’ difiża jew sigurtà fejn dawk huma koperti mill-Artikolu 346 TFUE, f’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti. Jekk l-Istati Membri jiddeċiedu li jestendu l-protezzjoni prevista taħt din id-Direttiva għal oqsma jew atti oħra, li mhumiex fi ħdan il-kamp ta’ applikazzjoni materjali tagħha, jenħtieġ li jkun possibbli għalihom li jadottaw dispożizzjonijiet speċifiċi biex jipproteġu interessi essenzjali tas-sigurtà nazzjonali f’dak ir-rigward.

(25)

Jenħtieġ ukoll li din id-Direttiva tkun mingħajr preġudizzju għall-protezzjoni ta’ informazzjoni klassifikata li l-liġi tal-Unjoni jew il-liġijiet, regolamenti jew dispożizzjonijiet amministrattivi fis-seħħ fl-Istati Membri kkonċernati jeħtieġu, għal raġunijiet ta’ sigurtà, li tkun protetta minn aċċess mhux awtorizzat. Barra minn hekk, jenħtieġ li din id-Direttiva ma jaffettwawx l-obbligi li jirriżultaw mid-Deċiżjoni tal-Kunsill 2013/488/UE (33) jew mid-Deċiżjoni tal-Kummissjoni (UE, Euratom) 2015/444 (34).

(26)

Jenħtieġ li din id-Direttiva ma taffettwax il-protezzjoni tal-kunfidenzjalità tal-komunikazzjonijiet bejn l-avukati u l-klijenti tagħhom (“privileġġ professjonali legali”) kif previst fil-liġi nazzjonali u, fejn applikabbli, fil-liġi tal-Unjoni, f’konformità mal-ġurisprudenza tal-Qorti. Barra minn hekk, jenħtieġ li din id-Direttiva ma taffettwax l-obbligu li tinżamm in-natura kunfidenzjali tal-komunikazzjonijiet tal-fornituri ta’ kura tas-saħħa, inkluż terapisti, mal-pazjenti tagħhom u tar-rekords tal-pazjenti (“privatezza medika”) kif previst fil-liġi nazzjonali u tal-Unjoni.

(27)

Il-membri ta’ professjonijiet minbarra avukati u fornituri ta’ kura tas-saħħa jenħtieġ li jkunu jistgħu jikkwalifikaw għal protezzjoni skont din id-Direttiva meta jirrapportaw informazzjoni protetta mir-regoli professjonali applikabbli, dment li r-rapportar ta’ dik l-informazzjoni jkun neċessarju biex jiġi żvelat ksur li jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva.

(28)

Filwaqt li din id-Direttiva, taħt ċerti kondizzjonijiet, jenħtieġ li tipprevedi eżenzjoni limitata mir-responsabbiltà, inkluż minn responsabbiltà kriminali, fl-eventwalità ta’ ksur ta’ kunfidenzjalità, hija jenħtieġ li ma taffettwax ir-regoli nazzjonali dwar proċedura kriminali, b’mod partikolari dawk li għandhom l-għan li jissalvagwardjaw l-integrità tal-investigazzjonijiet u l-proċedimenti jew id-drittijiet tad-difiża tal-persuni kkonċernati. Dan jenħtieġ li jkun mingħajr preġudizzju għall-introduzzjoni ta’ miżuri ta’ protezzjoni f’tipi oħra ta’ liġijiet proċedurali nazzjonali, b’mod partikolari, l-inverżjoni tal-oneru tal-provi fi proċedimenti nazzjonali amministrattivi, ċivili jew dwar ix-xogħol.

(29)

Jenħtieġ li din id-Direttiva ma taffettwax ir-regoli nazzjonali dwar l-eżerċizzju tad-drittijiet tar-rappreżentanti tal-impjegati għal informazzjoni, konsultazzjoni u parteċipazzjoni f’negozjar kollettiv u d-difiża tagħhom tad-drittijiet tax-xogħol tal-ħaddiema. Dan jenħtieġ li jkun mingħajr preġudizzju għal-livell ta’ protezzjoni mogħti taħt din id-Direttiva.

(30)

Jenħtieġ li din id-Direttiva ma tapplikax għal każijiet li fihom persuni li, taw il-kunsens informat tagħhom, ikunu ġew identifikati bħala informaturi jew irreġistrati bħala tali f’bażijiet ta’ data ġestiti minn awtoritajiet maħtura f’livell nazzjonali, bħal awtoritajiet tad-dwana, u jirrapportaw ksur lill-awtoritajiet tal-infurzar, bi tpattija għal gwadann jew kumpens. Tali rapporti jitwettqu skont proċeduri speċifiċi li għandhom l-għan li jiggarantixxu l-anonimità ta’ tali persuni sabiex tiġi protetta l-integrità fiżika tagħhom, u li huma distinti mill-kanali ta’ rapportar previsti f’din id-Direttiva.

(31)

Persuni li jirrapportaw informazzjoni dwar theddid jew ħsara għall-interess pubbliku miksuba fil-kuntest tal-attivitajiet relatati max-xogħol tagħhom, jagħmlu użu mid-dritt tagħhom għal-libertà tal-espressjoni. Id-dritt għal-libertà ta’ espressjoni u l-informazzjoni, stabbilit fl-Artikolu 11 tal-Karta u fl-Artikolu 10 tal-Konvenzjoni għall-Protezzjoni tad-Drittijiet tal-Bniedem u tal-Libertajiet Fundamentali, jinkludi d-dritt li wieħed jirċievi u jikkondividi informazzjoni kif ukoll il-libertà u l-pluraliżmu tal-media. Għaldaqstant, din id-Direttiva tislet mill-każistika tal-Qorti Ewropea tad-Drittijiet tal-Bniedem (QEDB) dwar id-dritt għal-libertà tal-espressjoni, u l-prinċipji żviluppati fuq din il-bażi mill-Kunsill tal-Ewropa fir-Rakkomandazzjoni tiegħu dwar il-Protezzjoni tal-Informaturi adottata mill-Kumitat tal-Ministri tiegħu fit-30 ta’ April 2014.

(32)

Sabiex igawdu mill-protezzjoni taħt din id-Direttiva, jenħtieġ li l-persuni li jirrapportaw ikollhom raġunijiet ġustifikati biex jemmnu, fid-dawl taċ-ċirkostanzi u l-informazzjoni disponibbli għalihom fil-ħin tar-rapportar, li l-kwistjonijiet irrapportati minnhom huma veri. Dak ir-rekwiżit jikkostitwixxi salvagwardja essenzjali kontra rapporti malizzjużi, frivoli jew abbużivi, billi tiżgura li persuni li, fil-ħin tar-rapportar irrapportaw informazzjoni ħażina jew qarrieqa apposta u konxjament ma jgawdux minn protezzjoni. Fl-istess waqt, ir-rekwiżit jiżgura li l-protezzjoni ma tintilifx meta l-persuna li tirrapporta tkun irrapportat informazzjoni mhux preċiża dwar ksur bi żball onest. Bl-istess mod, jenħtieġ li l-persuni li jirrapportaw ikunu intitolati għal protezzjoni skont din id-Direttiva jekk ikollhom raġunijiet ġustifikati biex jemmnu li l-informazzjoni rrapportata taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni tagħha. Jenħtieġ li l-motivi tal-persuni li jirrapportaw fir-rapportar ikunu irrelevanti fid-deċiżjoni dwar jekk għandhomx jirċievu protezzjoni.

(33)

Il-persuni li jirrapportaw normalment ikunu aktar komdi li jirrapportaw internament, dment li ma jkollhomx raġunijiet biex jirrapportaw esternament. Studji empiriċi juru li hemm tendenza li l-maġġoranza tal-informaturi jirrapportaw internament, fi ħdan l-organizzazzjoni fejn jaħdmu. Ir-rapportar intern huwa wkoll l-aħjar mod biex titwassal informazzjoni lill-persuni li jistgħu jikkontribwixxu għar-riżoluzzjoni bikrija u effettiva ta’ riskji għall-interess pubbliku. Fl-istess waqt, jenħtieġ li l-persuna li tirrapporta tkun tista’ tagħżel l-aktar kanal ta’ rapportar xieraq skont iċ-ċirkostanzi individwali tal-każ. Barra minn hekk, huwa neċessarju li l-iżvelar pubbliku jkun protett, b’kont meħud ta’ prinċipji demokratiċi bħat-trasparenza u r-responsabbiltà, u ta’ drittijiet fundamentali bħal-libertà tal-espressjoni u l-libertà u l-pluraliżmu tal-media, filwaqt li jkun hemm bilanċ bejn l-interess tal-impjegaturi li jimmaniġġjaw l-organizzazzjonijiet tagħhom u jipproteġu l-interessi tagħhom, min-naħa waħda, u l-interess tal-pubbliku li jkun protett minn ħsara, min-naħa l-oħra, f’konformità mal-kriterji żviluppati fil-ġurisprudenza tal-QEDB.

(34)

Mingħajr preġudizzju għall-obbligi eżistenti biex jiġi previst rapportar anonimu bis-saħħa tal-liġi tal-Unjoni, l-Istati Membri jenħtieġ li jkun possibbli għall-Istati Membri li jiddeċiedu jekk entitajiet ġuridiċi fis-settur privat u dak pubbliku u l-awtoritajiet kompetenti huma meħtieġa jaċċettaw u jagħtu segwitu għal rapporti anonimi ta’ ksur li jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva. Madankollu, persuni li b’mod anonimu rrapportaw jew li żvelaw pubblikament u b’mod anonimu informazzjoni li taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva u li jissodisfaw il-kondizzjonijiet tagħha jenħtieġ li jgawdu mill-protezzjoni skont din id-Direttiva jekk jiġu sussegwentement identifikati u jsofru ritaljazzjoni.

(35)

Jenħtieġ li din id-Direttiva tipprovdi għall-protezzjoni li tingħata f’każijiet fejn persuni jirrapportaw, skont il-leġislazzjoni tal-Unjoni, lil istituzzjonijiet, korpi, uffiċċji jew aġenziji tal-Unjoni, pereżempju fil-kuntest ta’ frodi fir-rigward tal-baġit tal-Unjoni.

(36)

Il-persuni jeħtieġu protezzjoni legali speċifika meta jakkwistaw l-informazzjoni li jirrapportaw permezz tal-attivitajiet relatati max-xogħol tagħhom u għalhekk ikunu f’riskju ta’ ritaljazzjoni relatata max-xogħol pereżempju, għall-ksur tad-dmir ta’ kunfidenzjalità jew lealtà. Ir-raġuni sottostanti għall-għoti ta’ protezzjoni lil tali persuni hija l-pożizzjoni tagħhom ta’ vulnerabbiltà ekonomika fil-konfront tal-persuna li huma de facto jiddependu fuqha għax-xogħol. Fejn ma hemmx tali żbilanċ ta’ setgħa relatat max-xogħol pereżempju fil-każ ta’ ilmentaturi ordinarji jew ċittadini osservaturi, ma hemmx ħtieġa għal protezzjoni kontra r-ritaljazzjoni.

(37)

L-infurzar effettiv tal-liġi tal-Unjoni jirrikjedi li l-protezzjoni jenħtieġ li tingħata lill-firxa l-aktar wiesgħa possibbli ta’ kategoriji ta’ persuni, li, irrispettivament minn jekk humiex ċittadini tal-Unjoni jew ċittadini ta’ pajjiż terz, minħabba attivitajiet relatati max-xogħol tagħhom irrispettivament min-natura ta’ dawk l-attivitajiet, u minn jekk dawn humiex imħallsa jew le, għandhom aċċess privileġġjat għal informazzjoni dwar ksur li jkun fl-interess tal-pubbliku li jiġi irrapportat u li jistgħu jsofru minn ritaljazzjoni jekk jirrapportawh. Jenħtieġ li l-Istati Membri jiżguraw li l-ħtieġa għall-protezzjoni tkun iddeterminata b’referenza għaċ-ċirkostanzi rilevanti kollha u mhux biss b’referenza għan-natura tar-relazzjoni, sabiex tkun koperta l-firxa sħiħa ta’ persuni konnessi f’sens wiesa’ mal-organizzazzjoni fejn seħħ il-ksur.

(38)

Jenħtieġ li, l-ewwel nett, il-protezzjoni tapplika għall-persuni li għandhom l-istatus ta’ “ħaddiem”, skont it-tifsira tal-Artikolu 45(1) TFUE, kif interpretata mill-Qorti, jiġifieri persuni li, għal ċertu perjodu ta’ ħin, iwettqu servizzi għal u taħt id-direzzjoni ta’ persuna oħra, li għalihom jirċievu remunerazzjoni. Jenħtieġ, għalhekk, li l-protezzjoni tingħata wkoll lil ħaddiema f’relazzjonijiet ta’ impjieg mhux standard, inklużi l-ħaddiema part-time u l-ħaddiema b’kuntratt definit, kif ukoll lil persuni b’kuntratt ta’ impjieg jew relazzjoni ta’ impjieg ma’ aġenzija temporanja, li huma tipi ta’ relazzjonijiet prekarji fejn ta’ spiss ikun diffiċli li jiġu applikati forom standard ta’ protezzjoni kontra trattament inġust. Il-kunċett ta’ “ħaddiem” jinkludi wkoll lill-impjegati taċ-ċivil, lill-impjegati tas-servizz pubbliku, kif ukoll kwalunkwe persuna oħra li taħdem fis-settur pubbliku.

(39)

Jenħtieġ li l-protezzjoni testendi wkoll għal kategoriji ta’ persuni fiżiċi, li, għalkemm ma jkunux “ħaddiema” skont it-tifsira tal-Artikolu 45(1) TFUE, jista’ jkollhom rwol ewlieni fil-kxif ta’ ksur tal-liġi tal-Unjoni u jistgħu jsibu lilhom infushom f’pożizzjoni ta’ vulnerabbiltà ekonomika fil-kuntest tal-attivitajiet relatati max-xogħol tagħhom. Pereżempju, fir-rigward tas-sikurezza tal-prodotti, il-fornituri huma ħafna eqreb għas-sors ta’ informazzjoni dwar prattiki potenzjalment inġusti u illegali ta’ manifattura, importazzjoni jew distribuzzjoni li jirrigwardaw prodotti mhux sikuri; u fir-rigward tal-konsulenti li jipprovdu s-servizzi tagħhom huma f’pożizzjoni privileġġjata biex jiġbdu l-attenzjoni għal ksur li jaraw fl-implimentazzjoni ta’ fondi tal-Unjoni. Dawn il-kategoriji ta’ persuni, li jinkludu persuni li jaħdmu għal rashom li jipprovdu servizzi, ħaddiema freelance, kuntratturi, sottokuntratturi u fornituri, huma tipikament soġġetti għal ritaljazzjoni, li tista’ tkun forma ta’, pereżempju, terminazzjoni bikrija jew kanċellazzjoni ta’ kuntratt għal servizzi, ta’ liċenzja jew ta’ permess, telf ta’ negozju, telf ta’ qligħ, koerċizzjoni, intimidazzjoni jew fastidju, tniżżil fuq lista sewda jew ibbojkottjar ta’ negozju jew ħsara għar-reputazzjoni tagħhom. L-azzjonisti u l-persuni f’korpi maniġerjali wkoll jistgħu jsofru ritaljazzjoni, pereżempju f’termini finanzjarji jew fil-forma ta’ intimidazzjoni jew fastidju, tniżżil fuq lista sewda jew ħsara għar-reputazzjoni tagħhom. Jenħtieġ li l-protezzjoni tingħata wkoll lil persuni li r-relazzjoni tax-xogħol tagħhom tkun intemmet, u lil kandidati għal impjieg jew persuni li jfittxu li jipprovdu servizzi lil organizzazzjoni, li jakkwistaw informazzjoni dwar ksur matul il-proċess ta’ reklutaġġ jew f’xi stadju ieħor tan-negozjati prekuntrattwali, u li jistgħu jsofru ritaljazzjoni, pereżempju fil-forma ta’ referenzi ta’ impjieg negattivi, tniżżil fuq lista sewda jew bojkott tan-negozju.

(40)

Il-protezzjoni effettiva tal-informaturi timplika l-protezzjoni wkoll ta’ kategoriji ta’ persuni li, filwaqt li ma jiddependux ekonomikament mill-attivitajiet relatati max-xogħol tagħhom, xorta jistgħu jsofru ritaljazzjoni minħabba r-rapportar ta’ dwar ksur. Ir-ritaljazzjoni kontra voluntieri u apprendisti mħallsin jew mhux imħallsin tista’ tieħu l-forma ta’ nuqqas ta’ użu tas-servizzi tagħhom, jew tal-għoti ta’ referenza negattiva għal impjieg jew b’xi tip ieħor ta’ dannu għar-reputazzjoni jew għall-prospetti tal-karriera tagħhom.

(41)

Jenħtieġ li tingħata protezzjoni minn miżuri ta’ ritaljazzjoni meħudin mhux biss direttament fir-rigward tal-persuni li jirrapportaw infushom, iżda wkoll minn dawk li jistgħu jittieħdu indirettament, inkluż fir-rigward ta’ faċilitaturi, kollegi jew qraba tal-persuna li tirrapporta li għandhom ukoll konnessjoni ta’ xogħol mal-impjegatur tal-persuna li tirrapporta jew konsumatur jew reċipjent ta’ servizzi. Mingħajr preġudizzju għall-protezzjoni li r-rappreżentanti ta’ trade unions jew ir-rappreżentanti tal-impjegati jgawdu fil-kapaċità tagħhom bħala tali rappreżentanti skont regoli oħra tal-Unjoni jew nazzjonali, jenħtieġ li dawn igawdu mill-protezzjoni prevista f’din id-Direttiva kemm meta jirrapportaw fil-kapaċità tagħhom bħala ħaddiema kif ukoll meta jagħtu pariri u appoġġ lil persuna li tirrapporta. Ir-ritaljazzjoni indiretta tinkludi wkoll azzjonijiet meħudin kontra l-entità ġuridika li l-persuna li tirrapporta tkun tipposjedi, tkun taħdem għaliha jew tkun b’xi mod ieħor konnessa magħha f’kuntest relatat max-xogħol, bħal ċaħda tal-provvista ta’ servizzi, tniżżil fuq lista sewda jew bojkott tan-negozju.

(42)

Il-kxif u l-prevenzjoni effettivi ta’ ħsara serja għall-interess pubbliku jirrikjedu li l-kunċett ta’ ksur jinkludi wkoll prattiki abbużivi, kif definit mill-ġurisprudenza tal-Qorti, b’mod partikolari atti jew ommissjonijiet li ma jidhrux li huma illegali f’termini formali iżda jtellfu l-objettiv jew l-iskop tal-liġi.

(43)

Prevenzjoni effettiva ta’ ksur tal-liġi tal-Unjoni tirrikjedi li tingħata protezzjoni lil persuni li jipprovdu informazzjoni neċessarja biex jiġi żvelat ksur li diġà seħħ, ksur li għadu ma seħħx, iżda li wisq probabbli ser iseħħ, atti jew ommissjonijiet li dwarhom hemm raġunijiet ġustifikati biex il-persuna li tirrapporta tqis bħala ksur, kif ukoll tentattivi biex il-ksur jinħeba. Għall-istess raġunijiet, il-protezzjoni hija ġġustifikata wkoll għall-persuni li ma jipprovdux evidenza pożittiva iżda jqajmu tħassib jew suspetti raġonevoli. Fl-istess waqt, jenħtieġ li l-protezzjoni ma tapplikax għal persuni li jirrapportaw informazzjoni li diġà hija kompletament disponibbli fid-dominju pubbliku jew qlajjiet u għajdut mhux sostanzjati.

(44)

Jenħtieġ li jkun hemm rabta mill-qrib bejn rapportar u t-trattament negattiv esperjenzat, direttament jew indirettament, mill-persuna li qed tirrapporta, biex dak it-trattament avvers jiġi kkunsidrat li huwa ritaljazzjoni u konsegwentement biex il-persuna li tirrapporta tkun tista’ tgawdi minn protezzjoni legali f’dak ir-rigward. Il-protezzjoni effettiva tal-persuni li jirrapportaw bħala mezz biex jissaħħaħ l-infurzar tal-liġi tal-Unjoni tirrikjedi definizzjoni wiesgħa tar-ritaljazzjoni, li tinkludi kwalunkwe att jew ommissjoni li jseħħu f’kuntest relatat max-xogħol u li jikkawżalhom detriment. Jenħtieġ li din id-Direttiva, madankollu, ma timpedixxix lill-impjegaturi milli jieħdu deċiżjonjiet relatati mal-impjieg li mhumiex iddeterminati mir-rapportar jew l-iżvelar pubbliku.

(45)

Jenħtieġ li l-protezzjoni mir-ritaljazzjoni bħala mezz li jissalvagwardja l-libertà tal-espressjoni u l-libertà u l-pluraliżmu tal-media tkun ipprovduta kemm għal persuni li jirrapportaw informazzjoni dwar atti jew ommissjonijiet fi ħdan organizzazzjoni (“rapportar intern”) jew lil awtorità esterna (“rapportar estern”) kif ukoll għal persuni li jagħmlu disponibbli tali informazzjoni lid-dominju pubbliku, pereżempju, direttament lill-pubbliku permezz ta’ pjattaformi online jew media soċjali, jew lill-media, uffiċjali eletti, organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili, trade unions, jew organizzazzjonijiet professjonali u tan-negozju.

(46)

L-informaturi huma, b’mod partikolari, sorsi importanti għall-ġurnalisti investigattivi. L-għoti ta’ protezzjoni effettiva lill-informaturi mir-ritaljazzjoni żżid iċ-ċertezza legali għal informaturi potenzjali u għalhekk jinkoraġġixxi l-iżvelar anke permezz tal-media. F’dan ir-rigward, il-protezzjoni tal-informaturi bħala sorsi ġurnalistiċi hija kruċjali għas-salvagwardja tar-rwol ta’ “għassies” tal-ġurnaliżmu investigattiv f’soċjetajiet demokratiċi.

(47)

Għall-kxif u l-prevenzjoni effettivi ta’ ksur tal-liġi tal-Unjoni, huwa essenzjali li l-informazzjoni rilevanti tasal malajr għand dawk l-eqreb lejn is-sors tal-problema, l-aktar li huma kapaċi jinvestigaw u bis-setgħat għal soluzzjoni, fejn huwa possibbli. Għaldaqstant, bħala prinċipju, jenħtieġ li l-persuni li jirrapportaw jiġu mħeġġa biex l-ewwel jużaw kanali ta’ rapportar interni u jirrapportaw lill-impjegatur tagħhom, jekk tali kanali jkunu disponibbli għalihom u jistgħu raġonevolment ikunu mistennija li jaħdmu. Dak huwa l-każ, b’mod partikolari, fejn il-persuni li jirrapportaw jemmnu li l-ksur jista’ jiġi indirizzat b’mod effettiv fi ħdan l-organizzazzjoni rilevanti, u li m’hemm l-ebda riskju ta’ ritaljazzjoni. Konsegwentement, entitajiet ġuridiċi fis-settur privat u dak pubbliku jenħtieġ li jistabbilixxu proċeduri interni xierqa sabiex jirċievu u jagħtu segwitu għar-rapporti. Tali inkoraġġiment jirrigwarda wkoll każijiet fejn tali kanali ġew stabbiliti mingħajr ma kien meħtieġ mil-liġi tal-Unjoni jew dik nazzjonali. Dan il-prinċipju jenħtieġ li jgħin biex titrawwem kultura ta’ komunikazzjoni tajba u ta’ responsabbiltà soċjali korporattiva fl-organizzazzjonijiet, u b’hekk il-persuni li jirrapportaw jitqiesu bħala li qed jagħtu kontribut importanti għall-awto korrezzjoni u l-eċċellenza fi ħdan l-organizzazzjoni.

(48)

Fil-każ ta’ entitajiet ġuridiċi fis-settur privat, l-obbligu li jiġu stabbiliti kanali ta’ rapportar interni jenħtieġ li jkun proporzjonat mad-daqs tagħhom u mal-livell ta’ riskju li l-attivitajiet tagħhom jimponu fuq l-interess pubbliku. L-intrapriżi kollha li jkollhom 50 ħaddiem jew aktar jenħtieġ li jkunu soġġetti għall-obbligu li jistabbilixxu kanali ta’ rapportar interni, irrispettivament min-natura tal-attivitajiet tagħhom, abbażi tal-obbligu tagħhom li jiġbru l-VAT. Wara valutazzjoni xierqa tar-riskju, l-Istati Membri jistgħu wkoll jirrikjedu li intrapriżi oħra jistabbilixxu kanali ta’ rapportar interni f’każijiet speċifiċi, pereżempju minħabba r-riskji sinifikanti li jistgħu jirriżultaw mill-attivitajiet tagħhom.

(49)

Din id-Direttiva jenħtieġ li tkun mingħajr preġudizzju għall-fatt li l-Istati Membri jkunu jistgħu jħeġġu lil entitajiet ġuridiċi fis-settur privat li jkollhom inqas minn 50 impjegat biex jistabbilixxu kanali interni għar-rapportar u s-segwitu, inkluż billi jistabbilixxu rekwiżiti inqas preskrittivi għal dawk il-kanali milli dawk stabbiliti skont din id-Direttiva dment li dawk ir-rekwiżiti jiggarantixxu kunfidenzjalità u segwitu diliġenti.

(50)

Jenħtieġ li l-eżenzjoni ta’ intrapriżi żgħar u mikro mill-obbligu li jistabbilixxu kanali ta’ rapportar interni ma tapplikax għal intrapriżi privati li huma obbligati jistabbilixxu kanali ta’ rapportar interni skont l-atti tal-Unjoni msemmija fil-Partijiet I.B u II tal-Anness.

(51)

Jenħtieġ li jkun ċar li, fil-każ ta’ entitajiet ġuridiċi fis-settur privat li ma jipprevedux kanali ta’ rapportar interni, jenħtieġ li l-persuni li jirrapportaw ikunu kapaċi jirrapportaw esternament lill-awtoritajiet kompetenti u jenħtieġ li tali persuni jgawdu mill-protezzjoni kontra r-ritaljazzjoni prevista minn din id-Direttiva.

(52)

Sabiex ikun żgurat, b’mod partikolari, li r-regoli tal-akkwist pubbliku fis-settur pubbliku jiġu rispettati, jenħtieġ li l-obbligu li jiġu stabbiliti kanali ta’ rapportar interni japplika għall-awtoritajiet kuntrattwali u l-entitajiet kuntrattwali kollha, fil-livell lokali, reġjonali u nazzjonali, b’mod li jkun proporzjonat mad-daqs tagħhom.

(53)

Dment li tkun żgurata l-kunfidenzjalità tal-identità tal-persuna li tirrapporta, huwa f’idejn kull entità ġuridika individwali fis-settur privat u dak pubbliku li tiddefinixxi t-tip ta’ kanali ta’ rapportar li għandhom jiġu stabbiliti. B’mod aktar speċifiku, jenħtieġ li l-kanali ta’ rapportar jippermettu li persuni jirraportaw bil-miktub u li jippreżentaw rapporti bil-posta, permezz ta’ kaxxa/i fiżiċi għall-ilmenti, jew permezz ta’ pjattaforma online, kemm jekk tkun fuq pjattaforma tal-intranet jew l-Internet, jew li jirrapportaw bil-fomm permezz ta’ hotline telefonika jew sistema oħra ta’ messaġġi vokali, jew it-tnejn. Fuq talba tal-persuna li tirrapporta, jenħtieġ li tali kanali jippermettu wkoll ir-rapportar permezz ta’ laqgħat fiżiċi, f’perijodu ta’ żmien raġonevoli.

(54)

Partijiet terzi wkoll jistgħu jkunu awtorizzati li jirċievu rapporti ta’ ksur f’isem entitajiet ġuridiċi fis-settur privat u dak pubbliku, dment li joffru garanziji xierqa ta’ rispett għall-indipendenza, il-kunfidenzjalità, il-protezzjoni tad-data u s-segretezza. Tali partijiet terzi jistgħu jkunu fornituri ta’ pjattaformi ta’ rapportar esterni, konsulenti esterni, awdituri, rappreżentanti ta’ trade unions jew rappreżentanti tal-impjegati.

(55)

Jenħtieġ li l-proċeduri ta’ rapportar interni jippermettu li entitajiet ġuridiċi fis-settur privat jirċievu u jinvestigaw, b’rispett sħiħ għall-kunfidenzjalità, rapporti mill-ħaddiema tal-entità u s-sussidjarji jew l-affiljati tagħha (“il-grupp”), iżda wkoll, sa fejn ikun possibbli, minn kwalunkwe aġent u fornitur tal-grupp u minn kwalunkwe persuna li takkwista informazzjoni permezz tal-attivitajiet relatati max-xogħol tagħha mal-entità u l-grupp.

(56)

L-għażla tal-persuni jew id-dipartimenti li huma l-aktar adatti f’entità ġuridika fis-settur privat biex jirċievu u jagħtu segwitu għar-rapporti tiddependi mill-istruttura tal-entità, iżda, fi kwalunkwe każ, il-funzjoni tagħhom jenħtieġ li tkun tali li tiżgura indipendenza u li ma jkunx hemm konflitt ta’ interess. F’entitajiet iżgħar, din il-funzjoni tista’ tkun funzjoni doppja miżmuma minn uffiċjal tal-kumpannija li jkun f’pożizzjoni tajba biex jirrapporta direttament lill-kap organizzattiv, bħal uffiċjal responsabbli għall-konformità jew għar-riżorsi umani, uffiċjal responsabbli għall-integrità, uffiċjal legali jew tal-privatezza, uffiċjal kap tal-finanzi, kap eżekuttiv tal-awditjar jew membru tal-bord.

(57)

Fil-kuntest ta’ rapportar intern, huwa kruċjali li l-persuna li tirrapporta tiġi informata, sa fejn ikun legalment possibbli u bl-aktar mod komprensiv possibbli, dwar is-segwitu għar-rapport sabiex tinbena fiduċja fl-effettività tas-sistema globali tal-protezzjoni tal-informaturi u titnaqqas il-probabbiltà ta’ aktar rapporti jew żvelar pubbliku mhux neċessarju. Jenħtieġ li l-persuna li tirrapporta tkun informata f’perijodu ta’ żmien raġonevoli dwar l-azzjoni prevista jew meħuda bħala segwitu u r-raġunijiet għall-għażla ta’ dak is-segwitu. Is-segwitu jista’ jinkludi, pereżempju, riferiment għal kanali jew proċeduri oħra fil-każ ta’ rapporti li jaffettwaw esklużivament id-drittijiet individwali tal-persuna li tirrapporta, għeluq tal-proċedura ibbażat fuq nuqqas ta’ evidenza suffiċjenti jew fuq raġunijiet oħra, it-tnedija ta’ inkjesta interna u, possibbilment, is-sejbiet tagħha u kwalunkwe miżura meħuda għall-indirizzar tal-kwistjoni mqajma, riferiment għal awtorità kompetenti għal investigazzjoni ulterjuri sa fejn tali informazzjoni ma tippreġudikax l-inkjesta interna jew l-investigazzjoni u ma taffettwax id-drittijiet tal-persuna kkonċernata. Fil-każijiet kollha, jenħtieġ li l-persuna li tirrapporta tkun informata bil-progress u l-eżitu tal-investigazzjoni. Jenħtieġ li jkun possibbli li l-persuna li tirrapporta tiġi mitluba tipprovdi aktar informazzjoni, matul l-investigazzjoni, minkejja li dan ma jkunx obbligu li tingħata tali informazzjoni.

(58)

Jenħtieġ li perijodu ta’ żmien raġonevoli sabiex persuna li tirrapporta tiġi informata ma jaqbiżx it-tliet xhur. Fejn is-segwitu adattat ikun għadu qed jiġi ddeterminat, jenħtieġ li l-persuna li tirrapporta tkun informata dwar dan u dwar kwalunkwe rispons ieħor li għandha tistenna.

(59)

Jenħtieġ li persuni li qed jikkunsidraw li jirrapportaw ksur tal-liġi tal-Unjoni jkunu kapaċi jagħmlu deċiżjoni informata dwar jekk, kif u meta jirrapportaw. Jenħtieġ li l-entitajiet ġuridiċi fis-settur privat u dak pubbliku li jkollhom proċeduri ta’ rapportar interni stabbiliti jkunu rikjesti jipprovdu informazzjoni dwar dawk il-proċeduri kif ukoll dwar proċeduri ta’ rapportar estern lill-awtoritajiet kompetenti rilevanti. Huwa essenzjali li tali informazzjoni tkun ċara u aċċessibbli faċilment, inkluż, sa fejn huwa possibbli, anke għal persuni apparti l-ħaddiema, li jiġu f’kuntatt mal-entità permezz tal-attivitajiet relatati max-xogħol tagħhom, bħal fornituri ta’ servizzi, distributuri, fornituri u sħab fin-negozju. Pereżempju, tali informazzjoni tista’ tkun imwaħħla f’post viżibbli aċċessibbli għal dawn il-persuni kollha u fuq il-websajt tal-entità, u tista’ tkun inkluża wkoll f’korsijiet u f’seminars ta’ taħriġ dwar l-etika u l-integrità.

(60)

Il-kxif u l-prevenzjoni effettivi ta’ ksur tal-liġi tal-Unjoni jirrikjedu li informaturi potenzjali jkunu jistgħu jippreżentaw b’mod faċli u b’kunfidenzjalità sħiħa l-informazzjoni li għandhom għall-attenzjoni tal-awtoritajiet kompetenti rilevanti li jkunu kapaċi jinvestigaw u jsolvu l-problema, fejn possibbli.

(61)

Jista’ jkun il-każ li ma jkunux jeżistu kanali interni jew li dawn intużaw iżda ma ħadmux sew, pereżempju minħabba li r-rapport ma ġiex ittrattat b’mod diliġenti jew f’perijodu ta’ żmien raġonevoli, jew ma ttieħdet l-ebda azzjoni adatta biex jiġi indirizzat il-ksur minkejja r-riżultati tal-inkjesta interna relatata li jikkonfermaw l-eżistenza ta’ ksur.

(62)

F’każijiet oħra, l-użu ta’ kanali interni ma jistax ikun raġonevolment mistenni li jiffunzjona sew. Dan huwa notevolment il-każ fejn persuni li jirrapportaw ikollhom raġunijiet validi biex jemmnu li ser isofru minn ritaljazzjoni b’rabta mar-rapportar, inkluż bħala riżultat ta’ ksur tal-kunfidenzjalità, jew li l-awtoritajiet kompetenti jkunu f’pożizzjoni aħjar biex jieħdu azzjoni effettiva biex jindirizzaw il-ksur. L-awtoritajiet kompetenti jkunu f’pożizzjoni aħjar, pereżempju, fejn id-detentur tar-responsabbiltà aħħari fil-kuntest relatat max-xogħol ikun involut fil-ksur, jew ikun hemm riskju li l-ksur jew l-evidenza relatata tista’ tinħeba jew tinqered; jew, aktar ġeneralment, l-effettività tal-azzjonijiet investigattivi mill-awtoritajiet kompetenti tista’ tiġi pperikolata b’mod ieħor, bħal fil-każ ta’ arranġamenti ta’ kartell irrapportati u ksur ieħor tar-regoli tal-kompetizzjoni; jew il-ksur jirrikjedi azzjoni urġenti, pereżempju biex tiġi ssalvagwardjata s-saħħa u s-sikurezza ta’ persuni jew għall-protezzjoni tal-ambjent. Fil-każijiet kollha, jenħtieġ li l-persuni li jirrapportaw esternament lill-awtoritajiet kompetenti u, fejn rilevanti, lill-istituzzjonijiet, il-korpi, l-uffiċċji jew l-aġenziji tal-Unjoni jiġu protetti. Din id-Direttiva jenħtieġ li tagħti wkoll protezzjoni fejn il-liġi tal-Unjoni jew dik nazzjonali tirrikjedi li l-persuni li jirrapportaw, jirrapportaw lill-awtoritajiet nazzjonali kompetenti, pereżempju bħala parti mid-dmirijiet u r-responsabbiltajiet tax-xogħol tagħhom jew għax il-ksur ikun reat kriminali.

(63)

Nuqqas ta’ fiduċja fl-effettività tar-rapportar huwa wieħed mill-fatturi ewlenin li jiskoraġġixxi lil informaturi potenzjali. Għaldaqstant, hemm bżonn li jiġi impost obbligu ċar fuq l-awtoritajiet kompetenti biex jistabbilixxu kanali ta’ rapportar esterni xierqa, biex jagħtu segwitu b’mod diliġenti għar-rapporti li jirċievu, u jipprovdu rispons, f’perijodu ta’ żmien raġonevoli, lill-persuni li jirrapportaw.

(64)

Jenħtieġ li jkun f’idejn l-Istati Membri li jaħtru l-awtoritajiet kompetenti biex jirċievu informazzjoni dwar ksur li jaqa’ fi ħdan il-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva u jagħtu segwitu kif xieraq għar-rapporti. Tali awtoritajiet kompetenti jistgħu jkunu awtoritajiet ġudizzjarji, korpi regolatorji jew superviżorji kompetenti fl-oqsma speċifiċi kkonċernati, jew awtoritajiet ta’ kompetenza aktar ġenerali fil-livell ċentrali fi Stat Membru, aġenziji tal-infurzar tal-liġi, korpi kontra l-korruzzjoni jew ombudsmen.

(65)

Jenħtieġ li, bħala destinatarji tar-rapporti, l-awtoritajiet maħtura bħala kompetenti jkollhom il-kapaċitajiet u s-setgħat neċessarji biex jiżguraw segwitu xieraq, inkluż valutazzjoni tal-preċiżjoni tal-allegazzjonijiet imwettqa fir-rapport u biex jindirizzaw il-ksur irrapportat billi jniedu inkjesta interna, investigazzjoni, prosekuzzjoni jew azzjoni għall-irkupru ta’ fondi, jew azzjoni xierqa oħra ta’ rimedju, f’konformità mal-mandat tagħhom. B’mod alternattiv, dawk l-awtoritajiet jenħtieġ li jkollhom is-setgħat neċessarji biex jirreferu r-rapport lil awtorità oħra biex jiġi investigat il-ksur irrapportat, filwaqt li jiġi żgurat li jkun hemm segwitu adatt minn din l-awtorità. B’mod partikolari, fejn l-Istati Membri jixtiequ jistabbilixxu kanali ta’ rapportar esterni f’livell ċentrali, pereżempju fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat, jenħtieġ li l-Istati Membri jistabbilixxu salvagwardji adegwati sabiex jiġi żgurat li jiġu rispettati r-rekwiżiti tal-indipendenza u l-awtonomija stabbiliti f’din id-Direttiva. Jenħtieġ li l-istabbiliment ta’ tali kanali ta’ rapportar esterni ma jaffettwax is-setgħat tal-Istati Membri jew tal-Kummissjoni fir-rigward tas-superviżjoni fil-qasam tal-għajnuna mill-Istat, u din id-Direttiva jenħtieġ li lanqas ma taffettwa s-setgħa esklużiva tal-Kummissjoni fir-rigward tad-dikjarazzjoni tal-kompatibbiltà tal-miżuri tal-għajnuna mill-Istat b’mod partikolari skont l-Artikolu 107(3) TFUE. Fir-rigward ta’ ksur tal-Artikoli 101 u 102 TFUE, jenħtieġ li l-Istati Membri jaħtru bħala awtoritajiet kompetenti lil dawk imsemmija fl-Artikolu 35 tar-Regolament tal-Kunsill (KE) Nru 1/2003 (35) mingħajr preġudizzju għas-setgħat tal-Kummissjoni f’dan il-qasam.

(66)

Jenħtieġ li l-awtoritajiet kompetenti jagħtu wkoll rispons lill-persuni li jirrapportaw dwar l-azzjoni prevista jew meħuda bħala segwitu, pereżempju, riferiment għal awtorità oħra, għeluq tal-proċedura ibbażat fuq nuqqas ta’ evidenza suffiċjenti jew fuq raġunijiet oħra jew it-tnedija ta’ investigazzjoni, u possibbilment is-sejbiet tagħha u kwalunkwe miżura meħuda biex tiġi indirizzata l-kwistjoni mqajma, kif ukoll dwar ir-raġunijiet għall-għażla ta’ dak is-segwitu. Jenħtieġ li l-komunikazzjonijiet dwar l-eżitu finali tal-investigazzjonijiet ma jaffettwax ir-regoli applikabbli tal-Unjoni, li jinkludu restrizzjonijiet possibbli fuq il-pubblikazzjoni ta’ deċiżjonijiet fil-qasam tar-regolamentazzjoni finanzjarja. Dan jenħtieġ li japplika mutatis mutandis fil-qasam tat-tassazzjoni korporattiva, jekk ikunu previsti restrizzjonijiet simili mil-liġi nazzjonali applikabbli.

(67)

Jenħtieġ li s-segwitu u r-rispons isiru f’ perijodu ta’ żmien raġonevoli, minħabba l-ħtieġa li l-problema li hija s-suġġett tar-rapport tiġi indirizzata malajr, kif ukoll minħabba l-ħtieġa li jkun evitat żvelar pubbliku mhux meħtieġ. Jenħtieġ li tali perijodu ta’ żmien ma jaqbiżx it-tliet xhur, iżda jista’ jkun estiż għal sitt xhur fejn ikun meħtieġ minħabba ċ-ċirkostanzi speċifiċi tal-każ, b’mod partikolari n-natura u l-kumplessità tas-suġġett tar-rapport, li jista’ jkun jirrikjedi investigazzjoni fit-tul.

(68)

Il-liġi tal-Unjoni f’oqsma speċifiċi, bħall-abbuż tas-suq, jiġifieri r-Regolament (UE) Nru 596/2014 u d-Deċiżjoni ta’ Implimentazzjoni (UE) 2015/2392, l-avjazzjoni ċivili, jiġifieri r-Regolament (UE) Nru 376/2014, jew is-sikurezza ta’ operazzjonijiet taż-żejt u tal-gass offshore, jiġifieri d-Direttiva 2013/30/UE, diġà tipprevedi l-istabbiliment ta’ kanali ta’ rapportar interni u esterni. Jenħtieġ li l-obbligi li jiġu stabbiliti tali kanali stipulati f’din id-Direttiva jibnu sa fejn ikun possibbli fuq il-kanali eżistenti previsti minn atti tal-Unjoni speċifiċi.

(69)

Il-Kummissjoni, kif ukoll xi korpi, uffiċċji u aġenziji tal-Unjoni, bħall-Uffiċċju Ewropew ta’ Kontra l-Frodi (OLAF), l-Aġenzija Ewropea għas-Sigurtà Marittima (EMSA), l-Aġenzija Ewropea tas-Sikurezza tal-Avjazzjoni (EASA), l-Awtorità Ewropea tat-Titoli u s-Swieq (ESMA) u l-Aġenzija Ewropea għall-Mediċini (EMA), għandhom stabbiliti kanali u proċeduri ta’ rapportar esterni biex jirċievu rapporti dwar ksur li jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva, li primarjament jipprevedu l-kunfidenzjalità tal-identità tal-persuni li jirrapportaw. Jenħtieġ li din id-Direttiva ma taffettwax tali kanali u proċeduri ta’ rapportar esterni, fejn jeżistu, iżda jenħtieġ li tiżgura li l-persuni li jirrapportaw lill-istituzzjonijiet, il-korpi, l-uffiċċji jew l-aġenziji tal-Unjoni jibbenefikaw minn standards minimi komuni ta’ protezzjoni fl-Unjoni kollha.

(70)

Sabiex tiġi żgurata l-effettività tal-proċeduri għas-segwitu tar-rapporti u jiġi indirizzat il-ksur tar-regoli kkonċernat tal-Unjoni, jenħtieġ li l-Istati Membri jkunu jistgħu jieħdu miżuri biex inaqqsu l-piż għall-awtorità kompetenti minn rapporti dwar ksur minuri ta’ dispożizzjonijiet li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva, rapporti ripetittivi jew rapporti ta’ ksur ta’ dispożizzjonijiet anċillari, pereżempju dispożizzjonijiet dwar dokumentazzjoni jew obbligi ta’ notifika. Tali miżuri jistgħu jippermettu li l-awtoritajiet kompetenti, wara valutazzjoni dovuta tal-kwistjoni, jiddeċiedu li ksur irrapportat ikun b’mod ċar wieħed minuri u ma jirrikjedix segwitu ulterjuri skont din id-Direttiva minbarra l-għeluq tal-proċedura. Jenħtieġ ukoll li jkun possibbli għall-Istati Membri li jippermettu li l-awtoritajiet kompetenti jagħlqu l-proċedura rigward rapporti ripetittivi li ma jkun fihom ebda informazzjoni ġdida sinifikanti li żżid ma’ rapport preċedenti li fir-rigward tiegħu l-proċeduri rilevanti jkunu ġew konklużi, dment li ma jkunx hemm ċirkostanzi ġodda legali jew fattwali li jiġġustifikaw forma ta’ segwitu differenti. Barra minn hekk, jenħtieġ li l-Istati Membri jkunu jistgħu jippermettu lill-awtoritajiet kompetenti biex jipprijoritizzaw it-trattament ta’ rapporti dwar ksur serju jew ksur ta’ dispożizzjonijiet essenzjali li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva f’każ ta’ influssi għolja ta’ rapporti.

(71)

Fejn ikun previst skont il-liġi tal-Unjoni jew nazzjonali, jenħtieġ li l-awtoritajiet kompetenti jirreferu każijiet jew informazzjoni rilevanti dwar ksur lill-istituzzjonijiet, il-korpi, l-uffiċċji jew l-aġenziji tal-Unjoni rilevanti, inkluż, għall-iskopijiet ta’ din id-Direttiva, lill-OLAF u l-Uffiċċju tal-Prosekutur Pubbliku Ewropew (UPPE), mingħajr preġudizzju għall-possibbiltà li l-persuna li tirrapporta tirreferi direttament għal dawn il-korpi, l-uffiċċji jew l-aġenziji tal-Unjoni.

(72)

F’ħafna oqsma ta’ politika li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni materjali ta’ din id-Direttiva, jeżistu mekkaniżmi ta’ kooperazzjoni li permezz tagħhom l-awtoritajiet kompetenti nazzjonali jiskambjaw informazzjoni u jwettqu attivitajiet ta’ segwitu fir-rigward ta’ ksur ta’ regoli tal-Unjoni b’dimensjoni transfruntiera. Xi eżempji huma s-Sistema ta’ Assistenza u Kooperazzjoni Amministrattivi stabbilita mid-Deċiżjoni ta’ Implimentazzjoni tal-Kummissjoni (UE) 2015/1918 (36), f’każijiet ta’ ksur transfruntier tal-leġislazzjoni tal-Unjoni dwar il-katina agroalimentari, u n-Netwerk ta’ Frodi Alimentari taħt ir-Regolament (KE) Nru 882/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (37), is-sistema ta’ twissija bikrija għal prodotti perikolużi mhux tal-ikel stabbilita bir-Regolament (KE) Nru 178/2002 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (38), in-Netwerk ta’ Kooperazzjoni għall-Protezzjoni tal-Konsumatur taħt ir-Regolament (KE) Nru 2006/2004 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (39) għall-Forum ta’ Konformità u Governanza Ambjentali stabbilit bid-Deċiżjoni tal-Kummissjoni tat-18 ta’ Jannar 2018 (40), in-Netwerk Ewropew tal-Kompetizzjoni stabbilit skont ir-Regolament (KE) Nru 1/2003, u l-kooperazzjoni amministrattiva fil-qasam tat-tassazzjoni taħt id-Direttiva tal-Kunsill 2011/16/UE (41). Jenħtieġ li l-awtoritajiet kompetenti tal-Istati Membri jagħmlu użu sħiħ minn tali mekkaniżmi ta’ kooperazzjoni eżistenti fejn ikunu rilevanti bħala parti mill-obbligu tagħhom li jagħtu segwitu għar-rapporti dwar ksur li jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva. Barra minn hekk, l-awtoritajiet tal-Istati Membri jistgħu wkoll jikkooperaw lil hinn mill-mekkaniżmi ta’ kooperazzjoni eżistenti f’każijiet ta’ ksur b’dimensjoni transfruntiera f’oqsma fejn tali mekkaniżmi ta’ kooperazzjoni ma jeżistux.

(73)

Sabiex tkun possibbli komunikazzjoni effettiva mal-membri tal-persunal li jkunu responsabbli għat-trattament tar-rapporti, huwa neċessarju li l-awtoritajiet kompetenti jkollhom stabbiliti kanali li jkunu faċli għall-utent, siguri, jiżguraw kunfidenzjalità fit-twassil u t-trattament tal-informazzjoni pprovduta mill-persuna li tirrapporta dwar il-ksur, u li jippermettu l-ħżin durabbli ta’ informazzjoni biex ikunu possibbli investigazzjonijiet ulterjuri. Dan jista’ jirrikjedi li tali kanali jkunu separati mill-kanali ġenerali li permezz tagħhom l-awtoritajiet kompetenti jikkomunikaw mal-pubbliku, bħas-sistemi normali ta’ ilmenti pubbliċi jew kanali li l-awtoritajiet kompetenti jużaw biex jikkomunikaw internament u ma’ partijiet terzi fl-attivitajiet ordinarji tagħhom.

(74)

Jenħtieġ li l-membri tal-persunal tal-awtoritajiet kompetenti li jkunu responsabbli għat-trattament tar-rapporti, ikunu mħarrġa b’mod professjonali, inkluż fir-rigward tar-regoli applikabbli għall-protezzjoni tad-data, sabiex jittrattaw ir-rapporti u jiżguraw komunikazzjoni mal-persuna li tirrapporta u jagħtu segwitu għar-rapport b’mod adatt.

(75)

Jenħtieġ li persuni li jkun biħsiebhom jirrapportaw, ikunu kapaċi jagħmlu deċiżjoni informata dwar jekk jirrapportawx u dwar kif u meta jirrapportaw. Jenħtieġ għalhekk li l-awtoritajiet kompetenti jipprovdu informazzjoni ċara u faċilment aċċessibbli dwar il-kanali ta’ rapportar disponibbli mal-awtoritajiet kompetenti, dwar il-proċeduri applikabbli u dwar il-membri tal-persunal li jkunu responsabbli għat-trattament tar-rapporti fi ħdan dawk l-awtoritajiet. Jenħtieġ li l-informazzjoni kollha rigward ir-rapporti tkun trasparenti, tinftiehem faċilment u affidabbli sabiex tħeġġeġ u mhux tiskoraġġixxi r-rapportar.

(76)

Jenħtieġ li l-Istati Membri jiżguraw li l-awtoritajiet kompetenti jkollhom stabbiliti proċeduri ta’ protezzjoni adegwati għall-ipproċessar ta’ rapporti u għall-protezzjoni tad-data personali tal-persuni msemmija fir-rapport. Jenħtieġ li tali proċeduri jiżguraw li l-identità ta’ kull persuna li tirrapporta, kull persuna kkonċernata, u t-terzi persuni msemmija fir-rapport, pereżempju xhieda jew kollegi, tkun protetta fl-istadji kollha tal-proċedura.

(77)

Huwa neċessarju li l-membri tal-persunal tal-awtorità kompetenti li jkunu responsabbli għat-trattament tar-rapporti u l-membri tal-persunal tal-awtorità kompetenti li jkollhom id-dritt ta’ aċċess għall-informazzjoni pprovduta minn persuna li tirrapporta, jikkonformaw mal-obbligu ta’ segretezza professjonali u kunfidenzjalità meta jittrasmettu d-data kemm ġewwa kif ukoll barra l-awtorità kompetenti, inkluż fejn awtorità kompetenti tiftaħ investigazzjoni jew inkjesta interna jew tinvolvi ruħha f’attivitajiet ta’ infurzar b’rabta mar-rapport.

(78)

Jenħtieġ li r-reviżjoni regolari tal-proċeduri tal-awtoritajiet kompetenti u l-iskambju ta’ prattiki tajbin bejniethom jiggarantixxu li dawn il-proċeduri jkunu adegwati u għalhekk jaqdu l-iskop tagħhom.

(79)

Jenħtieġ li persuni li jagħmlu żvelar pubbliku jikkwalifikaw għal protezzjoni f’każijiet fejn, minkejja r-rapportar intern u estern, il-ksur jibqa’ ma jiġix indirizzat, pereżempju f’każijiet fejn il-ksur ma ġiex ivvalutat jew investigat b’mod adatt, jew fejn ma tkun ittieħdet l-ebda azzjoni adatta ta’ rimedju. L-adegwatezza tas-segwitu jenħtieġ li tiġi vvalutata skont kriterji oġġettivi, marbuta mal-obbligu tal-awtoritajiet kompetenti li jivvalutaw il-preċiżjoni tal-allegazzjonijiet u li jtemmu kwalunkwe ksur possibbli tal-liġi tal-Unjoni. L-adegwatezza tas-segwitu għalhekk tiddependi miċ-ċirkostanzi ta’ kull każ u min-natura tar-regoli li nkisru. B’mod partikolari, deċiżjoni mill-awtoritajiet li tiddikjara li ksur kien b’mod ċar minuri u li ma kien meħtieġ l-ebda segwitu ulterjuri, minbarra l-għeluq tal-proċedura, tista’ tikkostitwixxi segwitu adatt skont din id-Direttiva.

(80)

Jenħtieġ li persuni li jagħmlu żvelar pubbliku direttament jikkwalifikaw ukoll għal protezzjoni f’każijiet fejn huma jkollhom raġunijiet ġustifikati biex jemmnu li hemm perikolu imminenti jew ċar għall-interess pubbliku, jew riskju ta’ dannu irriversibbli, inkluż ħsara għall-integrità fiżika tal-persuna.

(81)

Persuni li jagħmlu żvelar pubbliku jenħtieġ ukoll li jikkwalifikaw għal protezzjoni fejn ikollhom raġunijiet ġustifikati biex jemmnu li fil-każ ta’ rapportar estern ikun hemm riskju ta’ ritaljazzjoni jew ikun hemm ftit ċans li l-ksur jiġi indirizzat b’mod effettiv, minħabba ċ-ċirkostanzi partikolari tal-każ, bħal dawk fejn l-evidenza tista’ tinħeba jew tinqered jew fejn awtorità tista’ tkun f’kollużjoni mal-awtur tal-ksur jew tkun involuta fil-ksur.

(82)

Is-salvagwardja tal-kunfidenzjalità tal-identità tal-persuna li tirrapporta matul il-proċess tar-rapportar u l-investigazzjonijiet li ngħataw bidu mir-rapport hija miżura ex ante essenzjali għall-prevenzjoni ta’ ritaljazzjoni. Jenħtieġ li jkun possibbli biss li tiġi żvelata l-identità tal-persuna li tirrapporta fejn dak ikun obbligu neċessarju u proporzjonat taħt il-liġi tal-Unjoni jew dik nazzjonali fil-kuntest ta’ investigazzjonijiet minn awtoritajiet jew proċedimenti ġudizzjarji, b’mod partikolari biex jiġu ssalvagwardjati d-drittijiet ta’ difiża tal-persuni kkonċernati. Tali obbligu jista’ jirriżulta, b’mod partikolari, mid-Direttiva 2012/13/UE tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (42). Jenħtieġ li l-protezzjoni tal-kunfidenzjalità ma tapplikax fejn il-persuna li tirrapporta tkun żvelat intenzjonalment l-identità tagħha fil-kuntest ta’ żvelar pubbliku.

(83)

Jenħtieġ li kull ipproċessar ta’ data personali mwettaq skont din id-Direttiva, inkluż l-iskambju jew it-trasmissjoni ta’ data personali mill-awtoritajiet kompetenti, isir f’konformità mar-Regolament (UE) 2016/679 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (43) u mad-Direttiva (UE) 2016/680 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (44). Kwalunkwe skambju jew trasmissjoni ta’ informazzjoni minn istituzzjonijiet, korpi, uffiċċji jew aġenziji tal-Unjoni jenħtieġ li jsir f’konformità mar-Regolament (UE) 2018/1725 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (45). Jenħtieġ li tingħata attenzjoni partikolari għall-prinċipji marbutin mal-ipproċessar ta’ data personali stabbiliti fl-Artikolu 5 tar-Regolament (UE) 2016/679, l-Artikolu 4 tad-Direttiva (UE) 2016/680 u l-Artikolu 4 tar-Regolament (UE) 2018/1725, u għall-prinċipju tal-protezzjoni tad-data mid-disinn u b’mod awtomatiku stipulat fl-Artikolu 25 tar-Regolament (UE) 2016/679, l-Artikolu 20 tad-Direttiva (UE) 2016/680 u l-Artikoli 27 u 85 tar-Regolament (UE) 2018/1725.

(84)

Il-proċeduri pprovduti fid-Direttiva u relatati mas-segwitu tar-rapporti dwar ksur tal-liġi tal-Unjoni fl-oqsma li jaqgħu fil-kamp ta’ applikazzjoni tagħha, isservi objettiv importanti ta’ interess pubbliku ġenerali tal-Unjoni u tal-Istati Membri tagħha, fis-sens tal-punt (e) tal-Artikolu 23(1) tar-Regolament (UE) 2016/679, billi għandha l-għan li ssaħħaħ l-infurzar tal-liġi u l-politiki tal-Unjoni f’oqsma speċifiċi fejn ksur jista’ jikkawża ħsara serja għall-interess pubbliku. Il-protezzjoni effettiva tal-kunfidenzjalità tal-identità ta’ persuni li jirrapportaw hija neċessarja għall-protezzjoni tad-drittijiet u l-libertajiet tal-oħrajn, b’mod partikolari dawk tal-persuni li jirrapportaw, previsti fil-punt (i) tal-Artikolu 23(1) tar-Regolament (UE) 2016/679. Jenħtieġ li l-Istati Membri jiżguraw li din id-Direttiva hija effettiva, inkluż, fejn meħtieġ, billi jirrestrinġu, permezz ta’ miżuri leġislattivi, l-eżerċizzju ta’ ċerti drittijiet tal-protezzjoni ta’ data ta’ persuni kkonċernati f’konformità mal-punti (e) u (i) tal-Artikolu 23(1) u l-Artikolu 23(2) tar-Regolament (UE) 2016/679 sa fejn, u sa meta, jkun neċessarju għall-prevenzjoni u l-indirizzar ta’ tentattivi li jkollhom l-għan li jostakolaw ir-rapportar jew li jimpedixxu, ifixklu jew inaqqsu r-ritmu tas-segwitu, b’mod partikolari investigazzjonijiet, jew tentattivi li jkollhom l-għan li jidentifikaw lill-persuni li jirrapportaw.

(85)

Il-protezzjoni effettiva tal-kunfidenzjalità tal-identità ta’ persuni li jirrapportaw hija ugwalment neċessarja għall-protezzjoni tad-drittijiet u l-libertajiet tal-oħrajn, b’mod partikolari dawk tal-persuni li jirrapportaw, fejn ir-rapporti jiġu ttrattati mill-awtoritajiet kif definit fil-punt (7) tal-Artikolu 3 tad-Direttiva (UE) 2016/680. Jenħtieġ li l-Istati Membri jiżguraw li din id-Direttiva hija effettiva, inkluż, fejn neċessarju, billi jirrestrinġu, permezz ta’ miżuri leġislattivi, l-eżerċizzju ta’ ċerti drittijiet tal-protezzjoni ta’ data ta’ persuni kkonċernati f’konformità mal-punti (a) u (e) tal-Artikolu 13(3), il-punti (a) u (e) tal-Artikolu 15(1), il-punti (a) u (e) tal-Artikolu 16(4) u l-Artikolu 31(5) tad-Direttiva (UE) 2016/680 sa fejn, u sa meta, jkun neċessarju għall-prevenzjoni u l-indirizzar ta’ tentattivi li jkollhom l-għan li jostakolaw ir-rapportar jew li jimpedixxu, ifixklu jew inaqqsu r-ritmu tas-segwitu, b’mod partikolari investigazzjonijiet, jew tentattivi li jkollhom l-għan li jidentifikaw lill-persuni li jirrapportaw.

(86)

Jenħtieġ li l-Istati Membri jiżguraw li jkun hemm żamma adegwata ta’ rekords fir-rigward tar-rapporti kollha ta’ ksur, li kull rapport ikun jista’ jiġi rkuprat u li l-informazzjoni li tasal permezz tar-rapporti tkun tista’ tintuża bħala evidenza f’azzjonijiet ta’ infurzar fejn xieraq.

(87)

Jenħtieġ li l-persuni li jirrapportaw ikunu protetti minn kull forma ta’ ritaljazzjoni, kemm jekk diretta kif ukoll indiretta, meħuda, inkoraġġuta jew ittollerata mill-impjegatur tagħhom jew mill-klijent jew riċevitur ta’ servizzi u minn persuni li jaħdmu għal jew jaġixxu f’isem dan tal-aħħar, inkluż kollegi u maniġers fl-istess organizzazzjoni jew f’organizzazzjonijiet oħra li magħhom tkun f’kuntatt il-persuna li tirrapporta fil-kuntest tal-attivitajiet relatati max-xogħol tagħha.

(88)

Fejn isseħħ ritaljazzjoni mingħajr xkiel u mingħajr kastigi, din ikollha effett dissważiv fuq informaturi potenzjali. Projbizzjoni legali ċara tar-ritaljazzjoni jkollha effett dissważiv importanti, u jkun imsaħħaħ aktar b’dispożizzjonijiet għar-responsabbiltà personali u għal pieni għall-awturi tar-ritaljazzjoni.

(89)

Informaturi potenzjali li mhumiex ċerti dwar kif jirrapportaw jew jekk hux ser ikunu protetti finalment jistgħu jkunu skoraġġiti milli jirrapportaw. Jenħtieġ li l-Istati Membri jiżguraw li l-informazzjoni rilevanti u preċiża f’dak ir-rigward tingħata b’mod li jkun ċar u li jkun faċilment aċċessibbli għall-pubbliku ġenerali. Jenħtieġ li jkunu disponibbli pariri individwali, imparzjali u kunfidenzjali, mingħajr ħlas, dwar, pereżempju, jekk l-informazzjoni inkwistjoni hijiex koperta mir-regoli applikabbli dwar il-protezzjoni tal-informaturi, liema kanal ta’ rapportar jista’ jkun l-aħjar li jintuża u liema proċeduri alternattivi huma disponibbli fil-każ li l-informazzjoni ma tkunx koperta mir-regoli applikabbli, l-hekk imsejħa “sinjalazzjoni”. Aċċess għal tali pariri jista’ jgħin biex jiġi żgurat li r-rapporti jsiru permezz tal-kanali xierqa, b’mod responsabbli, u li l-ksur jinkixef fil-ħin jew anke jiġi evitat. Tali pariri u informazzjoni jistgħu jiġu pprovduti minn ċentru ta’ informazzjoni jew awtorità amministrattiva unika u indipendenti. L-Istati Membri jistgħu jagħżlu li jestendu tali pariri għal konsulenza legali. Fejn tali pariri jingħataw lill-persuni li jirrapportaw minn organizzazzjonijiet tas-soċjetà ċivili li jkunu marbutin bid-dmir li jżommu n-natura kunfidenzjali tal-informazzjoni li jirċievu, jenħtieġ li l-Istati Membri jiżguraw li tali organizzazzjonijiet ma jsofrux ritaljazzjoni, pereżempju fil-forma ta’ preġudizzju ekonomiku permezz ta’ restrizzjoni fuq l-aċċess tagħhom għal finanzjament jew tniżżil fuq lista sewda li jista’ jimpedixxi l-funzjonament tajjeb tal-organizzazzjoni.

(90)

Jenħtieġ li l-awtoritajiet kompetenti jipprovdu lill-persuni li jirrapportaw l-appoġġ li jkunu jeħtieġu biex ikollhom aċċess għal protezzjoni b’mod effettiv. B’mod partikolari, jenħtieġ li huma jipprovdu provi jew dokumentazzjoni oħra meħtieġa biex jikkonfermaw ma awtoritajiet jew qrati oħra li jkun sar rapportar estern. Taħt ċerti oqfsa nazzjonali u f’ċerti każijiet, persuni li jirrapportaw jistgħu jibbenefikaw minn forom ta’ ċertifikazzjoni tal-fatt li jissodisfaw il-kondizzjonijiet tar-regoli applikabbli. Minkejja tali possibbiltajiet, jenħtieġ li dawn ikollhom aċċess effettiv għal reviżjoni ġudizzjarja, fejn ikunu l-qrati li jiddeċiedu, skont iċ-ċirkostanzi kollha tal-każ, jekk jissodisfawx il-kondizzjonijiet tar-regoli applikabbli.

(91)

Jenħtieġ li ma jkunx possibbli li wieħed jistrieħ fuq obbligi legali jew kuntrattwali tal-individwi, bħal klawżoli ta’ lealtà f’kuntratti jew ftehimiet ta’ kunfidenzjalità jew ta’ nuqqas ta’ żvelar, biex jiġi impedit ir-rapportar, tiġi miċħuda protezzjoni jew biex il-persuni li jirrapportaw jiġu ppenalizzati talli rrapportaw informazzjoni dwar ksur jew talli jiżvelaw pubblikament informazzjoni, fejn l-għoti tal-informazzjoni li taqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni ta’ dawn il-klawżoli u l-ftehimiet ikun neċessarju biex jinkixef il-ksur. Fejn dawk il-kondizzjonijiet ikunu ssodisfati, jenħtieġ li l-persuni li jirrapportaw ma jiġu attribwiti l-ebda tip ta’ responsabbiltà, sew jekk ċivili, kriminali, amministrattiva jew relatata mal-impjieg. Huwa xieraq li jkun hemm protezzjoni mir-responsabbiltà għar-rapportar jew l-iżvelar pubbliku ta’ informazzjoni skont din id-Direttiva ta’ informazzjoni li fir-rigward tagħha l-persuna li tirrapporta kellha raġunijiet ġustifikati biex temmen li r-rapportar jew l-iżvelar pubbliku tagħha kien neċessarju sabiex jinkixef ksur skont din id-Direttiva. Jenħtieġ li tali protezzjoni ma testendix għal informazzjoni superfluwa li l-persuna tkun kixfet mingħajr ma kellha tali raġunijiet ġustifikati.

(92)

Jenħtieġ li f’każijiet fejn il-persuni li jirrapportaw jakkwistaw jew jikisbu aċċess b’mod legali għall-informazzjoni dwar ksur irrapportat jew għad-dokumenti li jkun fihom dik l-informazzjoni, huma jgawdu minn immunità mir-responsabbiltà. Dan jenħtieġ li japplika kemm għal każijiet fejn il-persuni li jirrapportaw jikxfu l-kontenut tad-dokumenti li għalihom kellhom aċċess b’mod legali kif ukoll f’każijiet fejn huma jagħmlu kopji ta’ tali dokumenti jew ineħħuhom mill-bini tal-organizzazzjoni fejn huma impjegati, bi ksur ta’ klawżoli kuntrattwali jew klawżoli oħra li jistipulaw li d-dokumenti rilevanti huma l-proprjetà tal-organizzazzjoni. Jenħtieġ li l-persuni li jirrapportaw igawdu wkoll minn immunità minn responsabbiltà f’każijiet fejn l-akkwist tal--informazzjoni jew tad-dokumenti rilevanti jew l-aċċess għalihom iqajjem kwistjoni ta’ responsabbiltà ċivili, amministrattiva jew relatata max-xogħol. Xi eżempji huma l-każijiet fejn il-persuni li jirrapportaw ikunu kisbu l-informazzjoni permezz ta’ aċċess għall-posta elettronika ta’ kollega jew għal fajls li huma normalment ma jużawx fl-ambitu tax-xogħol tagħhom, billi jieħdu ritratti tal-bini tal-organizzazzjoni jew permezz ta’ aċċess għal postijiet li normalment ma jkollhomx aċċess għalihom. Fejn il-persuni li jirrapportaw ikunu akkwistaw jekk kisbu aċċess għall-informazzjoni jew għad-dokumenti rilevanti billi wettqu reat kriminali, bħal dħul jew aċċess mhux awtorizzat, jenħtieġ li r-responsabbiltà penali tagħhom tibqa’ rregolata mil-liġi nazzjonali applikabbli, mingħajr preġudizzju għall-protezzjoni mogħtija skont l-Artikolu 21(7) ta’ din id-Direttiva. Bl-istess mod, kwalunkwe responsabbiltà possibbli oħra tal-persuni li jirrapportaw li tirriżulta minn atti jew ommissjonijiet li ma jkunux relatati mar-rapportar jew li ma jkunux neċessarji għall-kxif ta’ ksur skont din id-Direttiva, jenħtieġ li tibqa’ rregolata mil-liġi tal-Unjoni jew dik nazzjonali applikabbli. F’dawk il-każijiet, jenħtieġ li jkunu l-qrati nazzjonali li jivvalutaw ir-responsabbiltà tal-persuni li jirrapportaw fid-dawl tal-informazzjoni fattwali rilevanti kollha u b’kont meħud taċ-ċirkostanzi individwali tal-każ, inkluż in-neċessità u l-proporzjonalità tal-att jew tal-ommissjoni fir-rigward tar-rapport jew tal-iżvelar pubbliku.

(93)

Hemm probabbiltà li r-ritaljazzjoni tkun ippreżentata bħala ġġustifikata minħabba raġunijiet oħrajn li mhumiex ir-rapportar u jista’ jkun diffiċli ħafna għall-persuni li jirrapportaw li jagħtu prova tar-rabta bejn ir-rapportar u r-ritaljazzjoni, filwaqt li l-awturi tar-ritaljazzjoni jista’ jkollhom aktar setgħa u riżorsi biex jiddokumentaw l-azzjoni meħuda u r-raġunament. Għalhekk, ladarba l-persuna li tirrapporta turi prima facie li hi rrapportat ksur jew għamlet żvelar pubbliku f’konformità ma’ din id-Direttiva u sofriet detriment, jenħtieġ li l-oneru tal-provi jgħaddi għal fuq il-persuna li għamlet l-azzjoni detrimentali, li mbagħad jenħtieġ li tkun mitluba turi li l-azzjoni meħuda ma kienet marbuta bl-ebda mod mar-rapportar jew mal-iżvelar pubbliku.

(94)

Lil hinn minn projbizzjoni espliċita ta’ ritaljazzjoni prevista fil-liġi, huwa kruċjali li l-persuni li jirrapportaw li jsofru ritaljazzjoni jkollhom aċċess għal rimedji legali u kumpens. Ir-rimedju xieraq f’kull każ jenħtieġ li jkun iddeterminat mit-tip ta’ ritaljazzjoni mġarrba, u d-dannu kkawżat f’tali każijiet jenħtieġ li jiġi kkumpensat bis-sħiħ f’konformità mal-liġi nazzjonali. Ir-rimedju xieraq jista’ jieħu l-forma ta’ azzjonijiet ta’ riintegrazzjoni, pereżempju, fil-każ ta’ tkeċċija, trasferiment jew dimozzjoni, jew ta’ sospensjoni minn taħriġ jew minn promozzjoni, jew billi jingħata lura permess, liċenzja jew kuntratt ikkanċellat; kumpens għal telf finanzjarju attwali u futur, pereżempju għal telf ta’ pagi fil-passat, iżda anke għal telf ta’ dħul futur, spejjeż marbutin ma’ bidla fl-impjieg; u kumpens għal dannu ekonomiku ieħor, bħal spejjeż legali u spejjeż ta’ trattament mediku, u għal dannu intanġibbli, bħal uġigħ u tbatija.

(95)

Filwaqt li t-tipi ta’ azzjoni legali tista’ tvarja minn sistema legali għal oħra, jenħtieġ li dawn jiżguraw li l-kumpens jew reparazzjoni jkun reali u effettiv, b’mod li jkun proporzjonat għad-detriment imġarrab u jkun dissważiv. Ta’ rilevanza f’dan il-kuntest huma l-Prinċipji tal-Pilastru Ewropew tad-Drittijiet Soċjali, b’mod partikolari l-Prinċipju 7 skont liema, “Qabel kwalunkwe tkeċċija, il-ħaddiema għandhom id-dritt jiġu informati bir-raġunijiet u jingħataw perijodu ta’ notifika raġonevoli. Huma għandhom id-dritt ta’ aċċess għal riżoluzzjoni ta’ tilwim effettiva u imparzjali u, f’każ ta’ tkeċċija mhux ġustifikata, dritt għal rimedju, inkluż kumpens adegwat.”. Jenħtieġ li r-rimedji stabbiliti fil-livell nazzjonali ma jiskoraġġixxux lil informaturi futuri potenzjali. Pereżempju, l-għoti ta’ kumpens bħala alternattiva għal reintegrazzjoni f’każ ta’ tkeċċija tista’ twassal għal prattika sistematika, b’mod partikolari minn organizzazzjonijiet akbar, li għalhekk ikollha effett dissważiv fuq informaturi futuri.

(96)

Ta’ importanza partikolari għal persuni li jirrapportaw huma r-rimedji interim sakemm jiġu solvuti l-kawżi legali li jistgħu jieħdu ħafna żmien. B’mod partikolari, jenħtieġ li jkun hemm ukoll miżuri proviżorji kif previst mil-liġi nazzjonali, disponibbli għall-persuni li jirrapportaw sabiex jitwaqqfu t-theddid, tentattivi jew atti kontinwi ta’ ritaljazzjoni, bħal fastidju, jew biex jiġu evitati forom ta’ ritaljazzjoni, bħal tkeċċija, li jistgħu jkunu diffiċli li jittreġġgħu lura wara li jgħaddu perijodi twal ta’ żmien u li jistgħu jirrovinaw lill-individwu finanzjarjament, perspettiva li tista’ serjament tiskoraġġixxi informaturi potenzjali.

(97)

L-azzjonijiet meħuda kontra persuni li jirrapportaw barra mill-kuntest relatat max-xogħol, permezz ta’ proċedimenti, pereżempju, f’rabta ta’ malafama, ksur ta’ drittijiet tal-awtur, sigrieti kummerċjali, kunfidenzjalità u protezzjoni ta’ data personali, jistgħu jkunu wkoll deterrent serju għall-iżvelar tal-informazzjoni. F’tali proċedimenti, il-persuni li jirrapportaw jenħtieġ li jkunu jistgħu jiddependu fuq il-fatt li rrapportaw ksur jew għamlu żvelar pubbliku f’konformità ma’ din id-Direttiva bħala difiża, dment li l-informazzjoni rrapportata jew żvelata pubblikament kienet neċessarja biex jinkixef il-ksur. F’tali każijiet, jenħtieġ li l-persuna li tagħti bidu għall-proċedimenti ġġorr l-oneru li tipprova li l-persuna li tirrapporta ma tissodisfax il-kondizzjonijiet stabbiliti b’din id-Direttiva.

(98)

Id-Direttiva (UE) 2016/943 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (46) tistabbilixxi regoli biex jiġi żgurat livell suffiċjenti u konsistenti ta’ rimedju ċivili fil-każ ta’ akkwist, użu jew żvelar illegali ta’ sigriet kummerċjali. Madankollu, hija tipprevedi wkoll li l-akkwist, l-użu jew l-iżvelar ta’ sigriet kummerċjali għandu jitqies bħala legali sa fejn ikun permess mil-liġi tal-Unjoni. Persuni li jiżvelaw sigrieti kummerċjali miksuba f’kuntest relatat max-xogħol jenħtieġ li jibbenefikaw biss mill-protezzjoni mogħtija minn din id-Direttiva, inkluż fir-rigward tal-eżonerazzjoni minn responsabbiltà ċivili, dment li jissodisfaw il-kondizzjonijiet stabbiliti f’din id-Direttiva, inkluż li l-iżvelar kien neċessarju biex jinkixef ksur li jaqa’ fil-kamp ta’ applikazzjoni materjali ta’ din id-Direttiva. Fejn dawk il-kondizzjonijiet ikunu ssodisfati, l-iżvelar ta’ sigrieti kummerċjali għandu jitqies “permess” mil-liġi tal-Unjoni fis-sens tal-Artikolu 3(2) tad-Direttiva (UE) 2016/943. Barra minn hekk, jenħtieġ li ż-żewġ Direttivi jitqiesu bħala komplementarji u l-miżuri, il-proċeduri u l-istrumenti ta’ rimedju ċivili kif ukoll l-eżenzjonijiet previsti fid-Direttiva (UE) 2016/943 jenħtieġ li jibqgħu applikabbli għal kull żvelar ta’ sigrieti kummerċjali li jaqa’ barra mill-kamp ta’ applikazzjoni ta’ din id-Direttiva. Jenħtieġ li l-awtoritajiet kompetenti li jirċievu informazzjoni dwar ksur li jinkludi sigrieti kummerċjali jiżguraw li huma ma jintużawx jew jiġu żvelati għal skopijiet li jmorru lil hinn minn dak li hu neċessarju għas-segwitu adatt tar-rapporti.

(99)

L-ispejjeż legali mġarrba mill-persuni li jirrapportaw u li jikkontestaw miżuri ta’ ritaljazzjoni meħudin kontrihom fi proċedimenti legali jistgħu jkunu spiża sinifikanti. Għalkemm jistgħu jirkupraw tali tariffi fl-aħħar tal-proċedimenti, jista’ jkun li ma jkunux jistgħu jħallsu dawk it-tariffi jekk ikollhom iħallsuhom mill-bidu tal-proċedimenti, speċjalment jekk ikunu qiegħda u mniżżla fuq lista sewda. L-assistenza għal proċedimenti ġudizzjarji kriminali, b’mod partikolari fejn il-persuni li jirrapportaw jissodisfaw il-kondizzjonijiet tad-Direttiva (UE) 2016/1919 tal-Parlament Ewropew u tal-Kunsill (47), u, b’mod aktar ġenerali, l-appoġġ lil dawk li jkunu fi bżonnijiet finanzjarji serji jistgħu jkunu kruċjali, f’ċerti każijiet, għall-infurzar effettiv tad-drittijiet tagħhom għal protezzjoni.

(100)

Jenħtieġ li d-drittijiet tal-persuna kkonċernata jkunu protetti sabiex tiġi evitata ħsara għar-reputazzjoni jew konsegwenzi negattivi oħra. Barra minn hekk, jenħtieġ li d-drittijiet għal difiża u aċċess għal rimedji tal-persuna kkonċernata jkunu rispettati bis-sħiħ f’kull stadju tal-proċedura ta’ wara r-rapport, f’konformità mal-Artikoli 47 u 48 tal-Karta. Jenħtieġ li l-Istati Membri jipproteġu l-kunfidenzjalità tal-identità tal-persuna kkonċernata u jiżguraw id-drittijiet tad-difiża, inkluż id-dritt ta’ aċċess għall-fajl, id-dritt li tinstema’ u d-dritt li tfittex rimedju effettiv kontra deċiżjoni li tikkonċerna lill-persuna kkonċernata skont il-proċeduri applikabbli stabbiliti fil-liġi nazzjonali fil-kuntest ta’ investigazzjonijiet jew proċedimenti ġudizzjarji sussegwenti.

(101)

Jenħtieġ li kwalunkwe persuna li ssofri preġudizzju, kemm jekk direttament kif ukoll indirettament, b’konsegwenza tar-rapportar jew tal-iżvelar pubbliku ta’ informazzjoni mhux preċiża jew qarrieqa żżomm il-protezzjoni u r-rimedji disponibbli għaliha skont ir-regoli tal-liġi nazzjonali ġenerali. Fejn tali informazzjoni ġiet rapportata jew żvelata pubblikament b’mod mhux preċiż jew qarrieqi u jkun sar apposta u konxjament, jenħtieġ li l-persuni kkonċernati jkunu intitolati għal kumpens f’konformità mal-liġi nazzjonali.

(102)

Huma meħtieġa pieni kriminali, ċivili jew amministrattivi biex tiġi żgurata l-effettività tar-regoli dwar il-protezzjoni tal-informaturi. Il-pieni kontra dawk li jieħdu azzjonijiet ta’ ritaljazzjoni jew azzjonijiet negattivi oħrajn kontra persuni li jirrapportaw jistgħu jiskoraġġixxu aktar azzjonijiet simili. Il-pieni kontra persuni li jirrapportaw jew li jiżvelaw informazzjoni pubblikament dwar ksur li jintwera li tkun konxjament falza huma wkoll meħtieġa biex jiskoraġġixxu aktar rapportar malizzjuż u tiġi ppreservata l-kredibbiltà tas-sistema. Jenħtieġ li l-proporzjonalità ta’ tali pieni tiżgura li dawn ma jkollhomx effett dissważiv fuq informaturi potenzjali.

(103)

Kwalunkwe deċiżjoni meħuda mill-awtoritajiet, li taffettwa b’mod negattiv id-drittijiet mogħtija minn din id-Direttiva, b’mod partikolari deċiżjonijiet li permezz tagħhom awtoritajiet kompetenti jiddeċiedu li jagħlqu l-proċedura rigward ksur irrapportat billi dan ikun kjarament minuri jew billi dan ir-rapport ikun repetittiv, jew jiddeċiedu li rapport partikolari ma jistħoqqlux trattament ta’ prijorità, hija soġġetta għal stħarriġ ġudizzjarju f’konformità mal-Artikolu 47 tal-Karta.

(104)

Din id-Direttiva tintroduċi standards minimi u jenħtieġ li jkun possibbli għall-Istati Membri li jintroduċu jew iżommu dispożizzjonijiet li jkunu aktar favorevoli għall-persuna li tirrapporta, sakemm tali dispożizzjonijiet ma jfixklux il-miżuri għall-protezzjoni ta’ persuni kkonċernati. Jenħtieġ li t-traspożizzjoni ta’ din id-Direttiva, taħt l-ebda ċirkostanza, ma tikkostitwixxi raġuni valida għat-tnaqqis tal-livell ta’ protezzjoni diġà mogħtija lill-persuni li jirrapportaw taħt il-liġi nazzjonali fl-oqsma li din tapplika għalihom.

(105)

Skont l-Artikolu 26(2) TFUE, jenħtieġ li s-suq intern jinkludi żona mingħajr fruntieri interni li fiha jkun żgurat il-moviment liberu ta’ oġġetti u servizzi. Jenħtieġ li s-suq intern jipprovdi liċ-ċittadini tal-Unjoni valur miżjud fil-forma ta’ kwalità u sikurezza aħjar ta’ oġġetti u servizzi, filwaqt li jiġu żgurati standards għoljin tas-saħħa pubblika u protezzjoni ambjentali kif ukoll moviment liberu ta’ data personali. Għalhekk, l-Artikolu 114 TFUE huwa l-bażi ġuridika xierqa sabiex jiġu adottati l-miżuri meħtieġa għall-istabbiliment u l-funzjonament tas-suq intern. Flimkien mal-Artikolu 114 TFUE, jenħtieġ li din id-Direttiva jkollha bażijiet ġuridiċi speċifiċi addizzjonali sabiex tkopri l-oqsma li jiddependu fuq l-Artikolu 16, l-Artikolu 43(2), l-Artikolu 50, l-Artikolu 53(1), l-Artikoli 91 u 100, l-Artikolu 168(4), l-Artikolu 169, l-Artikolu 192(1) u l-Artikolu 325(4) TFUE u l-Artikolu 31 tat-Trattat tal-Euratom għall-adozzjoni ta’ miżuri tal-Unjoni.

(106)

Il-kamp ta’ applikazzjoni materjali ta’ din id-Direttiva huwa bbażat fuq l-identifikazzjoni ta’ oqsma fejn l-introduzzjoni tal-protezzjoni tal-informaturi tidher ġustifikata u neċessarja abbażi ta’ evidenza disponibbli attwalment. Tali kamp ta’ applikazzjoni materjali jista’ jkun estiż għal aktar oqsma jew atti tal-Unjoni, jekk dak jirriżulta li jkun neċessarju bħala mezz li jsaħħaħ l-infurzar tagħhom fid-dawl ta’ evidenza li tista’ toħroġ fil-beraħ fil-futur, jew abbażi tal-evalwazzjoni tal-mod li bih tkun ħadmet din id-Direttiva.

(107)

Kull meta jiġu adottati atti leġislattivi futuri rilevanti għall-qasam ta’ politika kopert minn din id-Direttiva, dawn għandhom jispeċifikaw, fejn xieraq, li din id-Direttiva tapplika. Fejn ikun neċessarju, jenħtieġ li l-kamp ta’ applikazzjoni materjali ta’ din id-Direttiva jkun adattat u l-Anness jenħtieġ li jiġi emendat skont dan.

(108)

Minħabba li l-għan ta’ din id-Direttiva, jiġifieri li ssaħħaħ l-infurzar f’ċerti oqsma ta’ politika u fir-rigward ta’ atti fejn ksur tal-liġi tal-Unjoni jista’ jikkawża ħsara serja għall-interess pubbliku, permezz ta’ protezzjoni effettiva tal-informaturi, ma jistax jinkiseb b’mod suffiċjenti jekk l-Istati Membri jaġixxu waħedhom jew b’mod mhux ikkoordinat, iżda jista’ jinkiseb aħjar fil-livell tal-Unjoni billi jiġu stabbiliti standards minimi komuni għall-protezzjoni tal-informaturi, u peress li azzjoni tal-Unjoni biss tista’ tipprovdi koerenza u tallinja r-regoli tal-Unjoni eżistenti dwar il-protezzjoni tal-informaturi, l-Unjoni tista’ tadotta miżuri, f’konformità mal-prinċipju ta’ sussidjarjetà kif stipulat fl-Artikolu 5 tat-Trattat dwar l-Unjoni Ewropea. F’konformità mal-prinċipju ta’ proporzjonalità kif stipulat f’dak l-Artikolu, din id-Direttiva ma tmurx lil hinn minn dak li huwa meħtieġ biex jinkiseb dak l-għan.

(109)

Din id-Direttiva tirrispetta d-drittijiet fundamentali u l-prinċipji rikonoxxuti b’mod partikolari mill-Karta, b’mod partikolari l-Artikolu 11 tagħha. Għalhekk, huwa essenzjali li din id-Direttiva tiġi implimentata f’konformità ma’ dawk id-drittijiet u l-prinċipji billi jiġi żgurat r-rispett sħiħ, inter alia, tal-libertà ta’ espressjoni u tal-informazzjoni, id-dritt għall-protezzjoni ta’ data personali, il-libertà ta’ intrapriża, id-dritt għal livell għoli ta’ protezzjoni tal-konsumatur, id-dritt għal livell għoli ta’ protezzjoni tas-saħħa tal-bniedem, id-dritt għal livell għoli ta’ protezzjoni ambjentali, id-dritt għal amministrazzjoni tajba, id-dritt għal rimedju effettiv u d-drittijiet tad-difiża.

(110)

Il-Kontrollur Ewropew għall-Protezzjoni tad-Data ġie kkonsultat f’konformità mal-Artikolu 28(2) tar-Regolament (KE) Nru 45/2001,